צאהאתפז: 8פ1מס1צ 16118ם 9212183286 אעעע1פ

1 +0 א

- את צאן, 1 58 )כ צזת ] 51 2601 ]אג-.51/ םת 5- ]הצ-.1 וט11פ

2

אא 8008 ת5[סזץצ 41 אסז זג א

5 זא , 1451 זאג

א 200% ת15]כפנזצ תא אסזדא א 5 5 ;זא , 57 ד זא 4

60 881124מ19110פסנצ | 256-4900 413

.א סכ זצ שטוששו

עחד תסע טאזכאשע א0ז א צתהתתםן: תפ1וממנצ תאדז]סזס סתע8 ןעפ את עצמ 57

:צם עמכ1טסאע 5 זו

4 1 0150 .5 הס 1

1 1זט06ץט) 100 67 4716/ /ד111זזם1 11811ט711ב) וטו 501 1116 101111601101 1 ז111/50//10 .12 חזחטזסם הווה 100016 8160 208 06 100071 1ס1011110011 109018 160118 0561 .כן 0[

1010111115/6 800 614 5017011 101111601101 679ט0111/'ש 160116116 8114 /רזזהבן 2 עס פמתאטזםץ פאג פּמתעמזאתזא פאג ז6116) 000 :1008151 8 1101

]רת [8ת7801110+ 8 15 ,686008%כן 201060 עס ,6טחט 6װ00/66 סת 1 זסז1 002068 תסתן0010 עטס ע10 תסחהז1קפת1 סת 1 .6708147 100150 04 1 , 6118810[ 01 1ת11202 600161/' 2084 0ס1סת 406 שט 00512 8

8 קסעכ 4611606021ת1 תה +12עץעקסס 106 168020615 /6016-) 000% ת310015 [תסט גצ סת 1 רתס ססטק סח} ת1 67ה+61 18 4106 415 ,1606טשסתא עטס 04 0684 106 10 .פאססט ;טס הז .0 6 גס 1607סת 124עץעקסס +תסעזטס סת חס1תטצ 104 אעסעשו תהתכןזס תה 18 +1 עס - 0068 סתטז ששסחא טסץ 14 עס - צעסטצ 4018 0+ +ת118ץקסס 8606 תג 0[סת טסץ 1 קסר 1119111099 21 311 רס יכ עס ,153א 413-256-4900 24 סתסתק ץכ 5ט 024204ס 16256קן

ר ח' + הי כי 006 670 27270

לסף מַאגִיְנִיצְקִייס פֶערְלַאג לָבְתִּי סֹפֶר וְלָעַם".

פַאלְשְׁטֶענְדִינֶער ליניען-סְדור לְבָתֵייְפֶר ולש |

אַלֶע תִּפִלֹּת כְּסֵרָר פִיר א גַאנְץ יָאהר

אִיבֶּערְזֶעטְצְט וָוארְט-בֵייוָוארְט אִין נֵייעם לִינְיֶען-סִיסְטֶעם פִיר יֶעדֶע אִידִישֶׁע הויז, חֲדְרִים אוּן בָּתֵּי סַפֵר.

יי

מִיט אָרִיגִינֶעלְע. און בֶּעלֶעהרֶענְדֶע קוּנְסְט בִּילְדֶער אן מוזיק.

ילליריקי-יקלידירדדידזיר יוב

מִיט וִויכְטִינֶע בֶּעמֶערְקוּנְגֶען אין סְפֶּעצְיֶעלֶע סִָּנִים, דוֹרְּוֶועלְבֶע יֶערֶער קען וִיסֶען וו עָם אִיז א שׁוָא נָח, אין ואו עֶם אִיו אַ שְׁדָא נָע. -- שָרֶשְׁמֶער ‏ טְהֵייל---

אלע תפלות פִיר וָואכֶעןטֶעג כְּסֵדֶר אוֹיפ'ן אָרט.

**'ף

זז 00311 צם ,1904 ,.ממיד ‏ אסזיטאזוז8א שֶׂר ידי ציסס

- -פָעַרְלָאג אוּן דְרוּק פון--- יוסף מַאנִיְִיצְקי, 708 סוֹימָה פּמָע סֶמְריט. פִילַארֶעלְפִיאַ, פא.

צוייטֶע, פֶערְבֶּעסֶערטֶע אוֹיפְלַאנֶע.

תּכֶן הַחֶלֶק הֶראשון

אִינְהַאלְט-פֶערְצֵייכְנִים

פון עֶרְשׁטֶען טְהֵיל.

פַּארְרֶערֶע מֶערְקְט אייף (וֶועגֶען שוָא נַח און שוָא נֶעש /\ וי צו שטודירען מַאנִלְנִיצְ קי'ס יניע יסְפָרִים /י

הַנָּחַת הִפַלֶה שֶׁל יִד .. . בִּילֶד) הַנָּחַת ִּפֵלָה שָׁל ראש -.. בִּילְד) תּמִֶה ְּבַוְנָה . . 22 .2 . בִּילָד)

(נָאטֶען פיר אֲדוֹן עוֹלֶם, יִגרֵל, אי ַּאלהֵינוּ און מָעוֹז צוּר ישוּעָתִי.) קֹרֶר הַשְׁכַּמַת הַבֹּקֶר (מוֹדָה אֲנִי וכו).. 1 סָדֶר ְבִיַׁת ַלִית גדל אָנטהאָן דעם טלית . . 1 סֵדֶר הנחת הפלין אָרדנונג פון לייגען תפלין. . 9 לת שחְרית לָחוֹל לפענ 132

וי הַזְּמְרָה.

מַה טובו ".=

סדר הִקִּרְבָּנוֹתת וּקְשֶׂרֶת יי ...24 מִזְמוֹר שיר חִנְכָּה כי יי יע קדיש יתום ב 40 פסוקי דְוְמֶרֶה(מִבָּרוּךְ שָאָמַר עד יִשְׁתַּבַּח) 41--00 יְהִי כְבוֹד, אַשְׁרֵי ₪-₪]- יִשְׁתִּבַּח, בָּרְבוּ .2.2 .2222 2222 005 קְרִיאָת שְׁמַע 222 .2 .222 .2 ...09 מִקורִי הַתְּפִלָּה לִשְׂמוֹנָה עָשָרָה 4 7 שְׁמוֹנה עָשָרָה | יי 222 74222222 תפ לֶּה לַעֲצִירַת גְשָׁמִים 9% תְּפִלָה לְרְבּוּי נְשָׁמִים. 88

ַיֹּאמֶר דוד (תחנון) ימי שאי אוּמרים בָּהֶ וְהוּא רַחוּם ַנּדול 80

אָבֵינוּ מַלְכֵּנ ב ...90 וְהוּא רָחוּם הַגָּדוֹל ...22 ה ַֹּאמֶר דָוד (תחַנוּן) לְשָנִי וחמשי 1

סֵדֶר קְרִיאַת הַתּוֹרָה 108 ִּרְבַת הגומל (נוֹמֵל-בֶּענְשֶׁען). . 110 יְהִי רָצוֹן לשני וחמשי 1 הל לדוד מזמור, וּבְנְחה יֹאמַר הו אשרי, למַנצֶח, וּבָא לצַיּן "11 קדיש שָלֶם | 0%- 117 קַדִּישׁ יתום יה שיר שָל יוֹם 9-ו לְדוד יי אוּרי .197 לַנַצַ לְבָנִי קֹרַח (בְּבֵית הָאָבֵל) ו אֲנִי מַאָמִין (י'ג עִקָּרִים) 1

תְּפְלַּת מִנְחָה לְחוֹל עד טאנעונעל 142:133

תְּפְלַת עַרְבֵית לְחוֹל וּלְמוֹצָאִי שַׂבָּת אבעגד-געבעט פיר װאָכען-טעג או שבת- 148 :1083

ינאַכט וִיהִי נְעָם תתו וְאַתָּה קדוש 12 2 6 .2 6 02 0 2522 0 186 וין לְף ----.‏ ו הַבְדָּלֶה לְמוֹצָאִי שַׁבָּת 164 עַל נַהֲרוֹת בָּבֶל, שיר הַמַּעֲלוֹת 4)'

סֵדֶר בְּרְכַת הַמָּזוןבענשען נאָני ועסעו 175-106 סֵדָר בְּרָכֶה אַחֲרוֹנָה

סֵדֶר קְרִיאַת שְׁמֵש טל הַמַּטָּהועבנָם, 7 1 תְּפִלַּת שַׁחֲרִית לִילְדִים מאָר:עױג עי 183 ִּרְּבַת הַמָּיֹן לילָדִים בענשען נאָכי ער 184

פיר קינד

קְרִיאֵת שמע לִיָדִיםי עפעטע פארי 1

סֶדֶר בְּרְכוֹת (אַלֶע ברכוּת הַנְהֲנִין) . . - . 187 בְּרָכָה אַחֲרוֹנָה (בּוֹרֵא נְפָשׁוֹת) 1[ עֲשֶׂרֶת הַדְּבָּרות די צעהן געבאָטע 1

דֶעם אִינְהַאלְט פֶערְצֵייבְנִים פוּן דִי תֶּפְלּוֹת פִיר שַׁבָּת, יוֹם טוב אוּן ראש חֹדֶשׁ ועה ַוייטֶער אִין צְוֵוייטֶען טְהֵייל,

פָארְרֶערֶע

אונזערע מעהר אַלס זעקס יאָחר האב אוך שווער געאַרבײט, אונטער די ערגסטע אומ-

"א שטענדען, ארויסצוגעבען דריי פערשיעדענע סדורים, צוויי פון זייא מיט אַ

דריי פטרשיעדענע ווערטערליכער איבערזעצוננ אין ליניען סם יסט עם, איינעם מיט ענגלישער

גד ל": ד ל 7 און אײנעם מיט אידישער איבערזעטצונג, און א דריטען אָהן איפערזעטצונג. אלע

סדורים, דריי סדורים ענטהאלטען דיזעלפע חדושים און העכסט ניטצליכע מעלות, און

ו נור מיט דער איבערזעטצונג אונטערשיידען זיך די צוויי סדורים פון דעם דריטען;

און וועגען דיזע אלע דריי סדורים, פיר וועלכע איך האב נים נור געשריבען יעדעס ווארט, אויסער דעם טעקסט,

זאָנדערן איך האָב אויך געזארגט און פיעל אויסגעליטען פון דעם גאנצען טעכנישען פּראָצעס פון זעטצען די

שריפט ביז זיי זיינען פערטיג געווארען צום פערקויף, וי ל איך דאָ יעצט ריידען. און ריידען, און פילייכט פיעל

ריידען, וויל איך הויפטזעכליך פון יענעם טהייל ארבייט, אין וועלכען עס שטעקט ווווניגער, אדער גאר קיין גדלות, דאפיר אבער גרויס ניטצליכקייט, וויא עס וועלען עס פערשמעהן לעהרער און פאך-מענער,

6 ₪-

צו וואס עס איז אַמאָל געווען א צייט אין אונזער אלטער היימאטה, ווען דאס דאוונען

ג פאר דעם עסען איז געווען פונקט אזוי וויכטיג, אדער נאך וויכטיגער, ווי דאס

מען האט נעבּרויכט עסעןנאָך דעם דאוונען. אין יענע צייטען איז א איד אדער א צעהןך-צוועלף יעה-

0 . 5 2 : ריגער אינגעל, וואס זאל ניט קענען, וועניגסטענס, די תפלות פיר װאָכען-טעג

א סדור אמאלל אויסוויוניג, געווען א זעלטענע ערשיינונג. זאָגאַר בעזנראַמאָטנע וויבער,

= יו ד וועלכע געהען יערען טאג אין שוהל, ק נען דעם דאוונען אויסווייניג אין אונזער

אלטער היימאטה. אין יענע לענדער און יענע גוטע צייטען האט מען פיר אונז געמאכט א סדור, ניט אז מען זאל

פון איהם וויפען ווי, וואס און ו וע ן צודאַװגען. דען וועלכען איד און וועלכעס אידישעס קינד האט מען

ערווארטעט צו זיין אַזאַ עם הארץ ניט צו וווסען דיזע זאכען דורך דעם שטענדיגען דאוונען דריי מאל טעגליך?

א סדור איז בור נייטיג געווען פיר גאנץ קליינע און יונגע קינדער, איידער זיי האבען זיך פון איהם אויסגעלע-

רענט דעם דאוונען אויף אויסווייניג, אדער פיר עלבערע אידען, וועלכע זיינען מהדר צו דאַוונען פון סדור דוקא,

וויא דער דין פאָדערט, אדער גלאט אזוי פון לפנים וועגען און אונטערצוחאַפּען אַמאָל א וואָרט, מען זאָל ניט פערקריכען אָן אזייט צוליפ זייטיגע מחשבות, וואס חאַפּען זיך אריין דוקא אין דאוונען.

יי

-- 8

די מיר דארפען נור עפענען די סדורים מיט דיא משונה'דיג גרויסע און אומגע-

' לומפערטע אותיות, וועלכע פערקויפען זיך פיכף מאל אזויפּיעל ווי אלע אנדערט

גרויסע חדר סדוּרים סדורים צוזאמען און וועלכע זיינען ספעציעל געמאכט געװאָרען פיר דעם

ד ' דל חל 7 = 7 חדר, און קוקען אױף זײ ניט מיט די ברילען פון הרגל, זאנדערן מיט אַפענע בַּעוַוייזֶען עִם, אווגען, אום זיך צו איבערצייגען, אז מען קען פון זיי ניט וויפען וו וואס

ליד 500 און ווען צו דאונען פיר קיין ציש פון טאג אדער יאהר. לאָימיר

אונז ניט נאַררען, אפילו אין ווילנא גופא, וואו דיזע גרויסע סרורים זיינען ערפונדען געווארען און וואו דער המון עם איז פילייכט ערעלער אלם אין אירגענד איין אנדער אידישער שטאדט אין די גלות לענדער,

| געפינט זיך אויך אויף יעדען אירען, וואס פערשטעהט יא, פינף אדער פילייכט צעהן אידען, וועלכע פערשטעהען

11

קיין העברעאיש, און העברעאישע ראשי תיבות געווים ניט; ווי אַזױ וואלט אלזא א איד ג; וואוסט ווי צו דאוונען אַם שפת, ווען ער וואלט עס געדארפט ערפאהרען פון דעס חדר טדור, וואו עס שטעהט קיין ווארט פון שפת- דיגען דאוונען ביז נ ש מ ת און דאָרט שטעהט אין ה ע ב רע א יש: /מתפללין ברוך שאמר עד ישתבח ואח"כ מתחילין כאן?? ווי אזוי וואלם א איד געוואוסט דעם גאַנצען יאהר ניט אריינצוזאגען אין שמונה עשרה זכ רנגו לחיים, מי כמוך, אב הרחמים. וכתוב, פספר חיים, וועלכע זיינען געדרוקט צווישען די אנדערע מהיילען פון שמונה עשרה, וועלכע מען זאגט יא א גאנץ יאהר? אמת, עס שטעהט פיי דער זייט פון דיזע ארטיקלען מיט קליינע אותיות ;בעשית/, וועלכעס מיינט, עבעשרת ימי תשובה", ווער קען דאס אבּער לעזען העברעאישע ראשי תיבות? אגב וואלטען מיר אויך געוואלט פרעגען, פון וואנען ווייס דאס דער ווילנער איד, וי צו ז אוונען מנחה? אפילו אין דער חדר סדור, וועלכער איז ספעציעל געמאכט געווארען פיר קינדער, איז קיין זכר ניטאָ פון מנחה און עס געפינט זיך אַפּילו קיין אָנצייכניס ניט, ווי מען דאווענט מנחה, פון וועלכע שטיקער מנחה איז צוזאמענ- געזעטצט, און וואו מען געפינט דיזע פערשיעדענע טהיילען. אין דער חדר סדור ענדיגט זיך מארגען-דאוונען פיר וואכען-טעג מיט יי לפורקנך סברות? און אלד אויף דער אנדער זייטע פאנגט אָן ;שיר הישירים?, קיין שום בעמערקונג געפינט זיך צווישען דיזע צוויו דערמאהנטע ארטיקלען; אַלזא, וואו איז מנחה? אגב וויפ איך אייך טאקי פרעגען. פון וואנען ווייסען מיר גאר, אַז מיט ;יי לפורקנך טברית? ענדיגט זיך תפלת שחרית לחול, און וו ע ן מען זאגט שיר השירים? דער חדר סדור שווייגט אין גאַנצען וועגען דעם, פונקט ווי ער דערמאהנט קיין ווארט ניט, אז עס איז דא אַזא זאך, ווי תפלת מנחה ביי אידען.

איך דיינק, אַז די אָנגעפיהרטע ביישפיעלע זיינען געניגענד צו איבערצייגען, אז אונזערע סדורים זיינען געמאכט געװאָרען פיר אידע], וואס האבען אָהן איהם אויך געוואוסם ווי, וואם און ווען צו דאונען.

ווילענדיג אדער ניט ווילענדיג, מוזען מיר מודה זיין, אז די צייטען האפען זיך גע- ביטען פיר דעם סדור, פונקט וי פיר אלע זאכען אין דער וועלט. ביי פיעלע, זאגאר אין אונזער אלטער היימאטה, ווערט דאס דאוונען ניט מעהר בעטראכט פיר אַזא הָאבֶּען זִיךְ גֶעבִּימֶען נויטחווענדיגקייט, ווי דאס עסען; פיעלע קינדער גיבּען אָב אזא קליונע צייט יערען י ציומ טאג צו אידישע למודים אין אלגעמיין און צום סדור אינים בעזאנדערן, אז מען דָ = = ען, קען בשום אופן ניט ערווארטען, אז זיי זאלען קענען דעם סדור אויף אויסוויוניג און וויסען, אָהן די הילפע פון סדור, ווי, וואס און ווען צודאונען. דאס איז אמת אפילו, ווען מען רעדט פון די, וועלכע גיבען יא אָב א געהעריגע צייט פון טאג צו אודישע עניניב, אבער פערבריינגענדיג דיזע ציוט, מיט רעכט, אויף לערנען העפרעאיש און העכערע למודים, קענען זיי דעם גאנצען דאוונען דורכגעהן העכסטענס איין מאל א וואך, און ווען זי בלייבען שפעטער ניט ביי דאס העברעאיש, וואס זיי האבען געלערענט, און ווילען אמאָל דאוונען, ווייסען זיי ליידער ניט ווא ס און ווי, וול פון סדור קענען זיי דאס דורכאויס ניט ערפאַהרען. דאס איז גערעדט פון אונזער יוגענד אין די לענדער, פון וואנען מיר האבען איינגעוואנדערט אין דער נייער וועלט, וואס אַנבעטרעפט חיר, אין דער נייער גלות וועלט, שטעהט די זאכע זייער שוידערליך. די גרעסטע מחייל פון די יעניגע קינדער, וועמען עס איז יא געלונגען זיך אויסצולערנען גוטע אדער שלעכטע עברי, ווייסען דאך ניט ווי מען דאווענט, ווען זיי פערלאזען דעם חדר, וו"ל ניינציג פראצענט פון זיי האבען עס אויך אין חדר ניט געוואוסט, כאטש דער רבי האט פיעל צייט פערבראכט זיי עס איינצושטר- דירען, און די, וואס האבען עס יא געוואוסט זייענדיג אין חדר, האבען עס פערגעסען, ווען זיי האבען פער- לאזען דעם חדר און ניט געדאווענט פיר א געוויסע צייט.

יֶעצְט

- ו

די שולד עלטערן, וועלכע ועהען די שלעכטע פאָלגען און ווייסען גיט וי עס צו העלפען : : שילטען קאלאמבוס'ן מיט'ן רבי'ן און זייערע קינדער צוואמען, ווען זי : - - זעהען, אז זייערע קינדער זאגען ויתן לך אם פריטאג-צו:נאכט און לכו גֶעוָוארְפֶען אויף גרננה אם שבת-צודנאכט, גאר ניט וויסענדיג. אז כמעט אין אלע פעלע

, \ (1 יי 6 0 ר אונשולדיגט, זיונען זיי ביידע ניט שולדיג, און ש וליג אין דעם איז נור דער 7 ס ס דור, וועלכער איז געמאכט געווארען ניט לוט היינטיגע אומשטענדען, - זאנדערן לויט די אומשטענדען פון די פריהעריגע דורות, דער פערלאנג פון עלטערן, ואס ווילען, אז זייערע קינדער זאלען וויסען ווי, וואם, און ווע ו צו דאוונען, האט ביז יעצט נור געפיהרט דאצו, אז א העלפט פון די גאנץ קורצע צייט, וואס ווערט אבגעגעבען אױף לערנען אידישקייט, זאל פערניכטעט ווערען

ן |

זז

אָהן אורגענד וועלכע נוטצען אדער ערפאלג, נעמליך, ;גוטע מלמדים? האבען זיך געפונען געצוואונגען אויס- צוארבייטען א גאנצען שטודיום פיר ₪ קינד צו לערנען, ווי צו דאוונען מנחה אדער מעריב, און א העלפט פון די ווערטהפאלע צייט ווערט אויף דעם פערבראכט. אלס לעהרער, וועלכער איז רייך מיט א זעכצעהן-יעהריגע ערפאהרונג אין דיזער ;קונסט", קען איך עדות זאגען, אז נאך אלע שטודיומס ווייסען ניט ניינציג פראצענט פון היגע קינד;ר ווי, וואס און ווען צו דאוונען זאגאר אין חדר גופא, און נאכדעם ווי זיי פערלאזען דעם חדר - פערגעסען אויך די צעהן פון הונדערט, אויב זיי דאוונען ניט דריי מאל טעגליך, ווי עס איז, ליירער, דער פאל מיט ניין און ניינציג פון הונדערט, וועלכע דאוונען נור ;ביי א געלעגענהייט? און דאַן ווייסען זיי נים וואו איין און וואו אויס אין סרור. = שטעלט אייך פאָר, 29 אדער 50 ת"מידים, יעדער איינער מיט איין אנדער סאָרט סדור, דאוונען מנחה, און דער לעהרער דארף פיר יעדען בעזונדער אויפמישען 'עדע מינוט איין אַנדער טהייל פון מנחה, דאָ אשרי, דאָ שמונה עשרה, ויאמר דוד און עלינו, אדער ער דארף אַלײן טראָגען אויפ'ן קאָפּ, אויף וועלכען בלאַט יערער פון די גענאַנטע טהיילען מנחה געפינט זיך אין די פערשיעדענע סאָרטען סדורים, אום דאפון מיטצוטהיילען יעדען תלמיד בעזונדער, לויט ווי עס פּאַסט פיר זי'ן סדור, שטעלפ איך פאָר ‏ דעם מיש:מאש, די סומאַטאָכאַ, די אנאָרדנונג און אוג:עהייערן צייטיפערלוסט, װאָס אַזעלכע סדורים פעראורזאַבען אין חדר, און איהר וועט וויסען אויף וואס די טחייערע צייט פון אייערע קינדער געהט אוועק, און ווארום זי קומען ניט פאָרווערטס אין עטװאָס העכערעס אלס דער סדור, וועהיענד אין סדור אליין בלייבען זו אי ניט געוואוסט, וואו אַ תפלה הייבט זיך אָן און וואו זי ענדיגט זיך. שטעלט זיך פּאָר דעם צער און פערדרוס פון אייער לעהרער, דיזעלבע צרות דורכצולעבען יעדען טאג אוו זיך צו געפינען הילפלאָז עטװאָס אויפצוטהאָן מיט זיינע תלמידים, ווי ער און איהר ווינשט, און איהר וועט איהם שטארק בעדויערען, אָנשטאָט איהם אונגערעכטער ווייזע צו בעשולריגען!

4 -

דער סדור אבער, ווארום זאלען מיר ניט איינזעהן, אז אנשטאט צו שילטעןקאלומבוסין און דֶע = וּ | צו צווונגען די לעהרער, אז זיי זאלען פערבּריינגען דאס ביסעל טהייערע צייט אין וי ער דארת זיי אזא נארישען, נוטצלאזען שטודיום, זאלען מיר בעסער זעהן צו פארדערן אזא . עֶ - רה - ן סדור, וואס זאל זיין ניט ;וי דער סדור איז פון אַמאָל?, זאנדערן ;וי דער סדור היינמ | דארף זיין חיינט/. | אויב מיר ווילען, אז אונזערע קינדער זאלען דאוונען 5 יו מנחה, ווארום זאלען מיר קויפען דוקא אזא סדור, וואו עס איז גאר קיין זכר ניטא פון מנחה און מיר זאלען צווינגען אונזערע לעהרער צו האקען אונזערע קינדער אין קאָפּ, אז מנחה דאווענט מען: א ש רי אוף זייטע 48, שמונה עשרה, זייטע 59, ויאמר דוד, זייטע 80 און דאביי נאך איהם אויסלערנען אז יי אל הי יש ראל זאנט מען צו מנחה ניט, און דאן זאגט מען שומר ישראל און מען ענדיגט מיט עלינו אוף זייטע 89. זאגט, אדרבא, קענט איחר ערווארטען, אז זאגאר מנחה אליין זאל ער זיך אויס- לערנען צו דאוונען, וועהרענד, אז דאס וואס ער דאַרף אויסלערנען פיר מנחה, דארף ער אויך אויסלערנען ביי אלע אנדערע תפלות און ווען ער וויים שוין, אז מען זאגט שמונה עשרה צו מנחה אדער מעריב, דאן, ווען איהר וועט זיך צוהערען. וועט איהר איהם הערען זאגענדיג א גאנץ יאחר זכרגו לחיים, מי כמוך אב הרחמים, וכתוב, בספר חיים און אויך יעלה ויבוא און על הנסים, עס מאכט ניט אויס וויפיעל מאהל דער לעהרער האט איהם גע- האַקט אין קאָפּ וועגען דעם, ווען מען זאגט דיזע אלע זאכען יאַ, און ווען מען זאגט זיי ניט. וואלט ניט פיעל נלייכער געווען, אז אויב א איד דארף דאוונען מנחה, זאל עס שטעהן אין סדור פאלשטענדיג, פון ערשטעןווארט בּיז'ן לעצטען, און אלעס, וואס מען זאָגט ניט יעדען טאג אין יאהר, זאל קומען געדרוקט אונטער א דייטליכען שטריך, און אינווייגיג ביי דעם פּלאטץ, וואו מען דארף עס מאנכעס מאל יא זאגען, זאל שטעהן ערקלעהרט אזוי גענוי און דייטליך אין א שפּראַכע. וואס דאס קינד פערש טעהט, אזוה, אז זי זאל;ן וויסען צו יעדער צייט, ווען זיי וועלען א מאל וועלען דאוונען, צוליב ‏ אירגענד וועלכע אורזאכע, אין פריידען אדער ח"ו אין ליידען, ווי, וואס און ווען צו דאוונען? איז דאס דען געגען אידישען דין? אי וואס אַזאַ סדור וועט קאסטען מיט א פאאר גראשען מעהר און ער וועט גיט קענען זיין געדרוקט אין אזעלכע ווילדע, אומגעלומפערטע קדוש-לבנח אותיות, וועלכע מען זעהט ניט ביי קיין אומה ולשון, אום מען מען זאל איהם ניט דארפען פיהרען מיט א װאָגען, טאָ וואס איז דער אונגליק אזוי גרוים? איז רען אונזער סדור געמאכט געװאָרען פיר ווילדע, אז ער מוז אויסקוקען אזוי לעכערליך? און אָרעם ווערען פון די פאאר פרוטות, וואס א סדור, וואו אלע תפלות זאלען קומען פאלשטענדיג און אלעס זאל זיין פערשטענדליך, דארף קאָסטען טחייערער, קענען מיר געוויס ניט. וועהרענד מיר זיינען רייך גענוג ארויסצואווארפע ן אונגעהייערע פערמעגענס אויף האַקען אונזערע קינדער אין קאפ ווי, וואס און ווען צו דאוונען, אָהן ערפאלג,

19 .

וי נאָך דאס אויבען-געזאגטע, גלויב איך קוים, אז עס איז מיר נייטיג מאריך צו זיין

' וועגען דעם, ווי מיין סדור איז געמאכט אין בעצוג אויף דעם: ווי, וואס

אונזערע 2 סדורים און ווע ן צו דאוונען, וועלכעס איז, נאך מיין מיינונג, דער אַלערוויכטיגסטער

0 | פונקט פיר היינטיגע צייטען אין אַלע לענדער בכלל און אין די ב ייע גלות-

זיינֶען נֶעמַאכְט, לענדער פפרט. דיזער פונקט איז ביי מיר פערפאָלקאָמט דורך פאַלגעגדע מיטלען:

= יט : 41יעדע תפלה איז פ אָלשטענדיג אויף איהר אָרט. אָבער אזו

פאלשטעבריג, ווי מען געפינט עס ניט אין די פאָלשטענדיגסטע סדורים. ניט נור איז אין מיינע סדורים געדרוקט

מנחה, מעריב א. ז. וו. פיר וואכען-טעג אדער שבת, 5 א ל ש ט עג דיג, זאנדערן עס פעהלט אויך דאַוין נים קיין חצי קדיש, קדיש שלם, קדיש יתום אדער קדיש דרמנן.

₪ אזעלכעזאכען ווי קדיש, וואס ווערט ניט געזאגט פון אלעמען, און אזעלכע זאכען, וואס ווערען ניט געזאגט אלע מאל, זאנדערן אין געוויסע צייטען פון יאחר, ווי: זכרנו לחיים. יעלה ויבוא, על הנסים א. ז. וו., זיינען ביט געדרוקט צווישען די אנדערע טהיולען פון דאוונען, וועלכע ווערען ש ט ענ דיג געזאנט, זאנדערן זיי זיינען נעדרוקם א וג ט ען, אונטער א דייטליכען און שארפען דאָפּעל-שטריך, און ביי די שטענדיגע טהיילען פון דאוונען, וואו דיזע זאכען רארפען אַ מ אָל געזאגט ווערען, איז בעצייכענט ווע | זי דארפען געזאגט ווערען, אזוו גע נוי און די יטליך, אז אפילו ראם קלענסטע ק נר קען דאַרין קיין טעות מאכען.

8) די דינים און אינסטרוקציאָנען ווי, וואס און ווען צודאוונען האב אוך ניט געשריבען. ווי דיא אנדערע סדורים, לויט דעם אַלטען כלל פון ;דאס איז דאך ידוע?? דאס איז דאך ידוע, אז צו שמונה עשרה דארף מען זיך אחינשטעלען, אז מיט אני מאמין ענדיגט זיך תפלת שחרית לחול, און שיר השורים איז דאך ממילא מיבן, אז מען זאגט נור פרייטאג פאר נאכט; ווייל איך ווייס, אז ווען איך בין געבארען געווארען האב איך עס ניט געוואוסט, און היינטיגע צייטען זיונען דא אזעלכע, וואס וועלען שטאַרבען אָהן דיזע ודיעות, אויב זיי וועלען זוי גיט געפינען אין סדור, איך האב דארום מוסיף געווען אין מיינע סרורים א גאנצע מענגע ;דינים' פון דיזען סאָרט, און אום אויסצומיידען טעותים און שוויריגקייטען, האב איך אויך /מוסיף געווען" אזעלכע זאכען ווי: ויאמר דוד, אָחן די חרוזים ה' אלהי ישראל, וואס מען זאגט אין פיער פון די זעקם װאָכעןדטעג, און איך האפ אויך ניט געזשאַלעװעט פיי יע דען חרוז צו דרוקען ה' אלהי ישראל א, ז. וו., לכה דודי לקראת כלה א. ז. וו. וו אויך צוויי מאל אודך, אבן מאסו, מאת ה* א. ז. וו.

64 אום די אלע גענאַנטע דינים, אינסטרוקציאָגען, און אָנצײכניס, [ זאלען ניט בלייבען טױטע בוכשטאַבען פיר די יעניגע, וואס פון זיוערט וועגען זיינען זיי געדרוקט געווארען, האפ איך גיט געמאכט דעם זעלבען פעהלער וי אלע מיינע פארגענגער האבען געמאכט, און האפ זיי ניט געשריבען אין העברעאיש, די שפּראכע, וואס איך ווינש זו זאָלען פערשטעהן זאנדערן איך האב זיי געשריבען אין איינפאכען אידיש און ענגלוש, די שפּראַד כען. וועלכע ניין צעהנטל פון אונזערע ברידער פערשטעהען ווירקליך.

,

₪5

= | איך וויל יעצט אין קורצען אָנדייטען אויף יענע מעלות פון מיינע דריי סדורים; / אַנְדֶערֶע מַעֲלוּ { | וועלכע א ד ע ר ל וועלען בעטראכטען פיר פיעל וויכטיגער אַלס די מעלה, | המו וע = | איבער וועלכע איך האב פערנומען מעחר אַלס דריי און אַ האַלב זייטען פוז פוּן מַאְ לָנ צִק : דער הקדמה. |

דריי סדוּרים 1) בי יעדע תפלה אז אָנגעגעבען די מ קורי התפלה, ווער

בחרו הי און ווען די תפלה איז פערפאסט געווארען און די גאנצע געשיכטע, וואם איז פערבונדען מ ט די תפלה, אלעם געוויזען פון מ ק ור ים גא מ נ'ם אין תלמוד בבלי, ירושלמי, ספרי, מכילתא און מדרשים, ווי אויך אין סדור פון רב עמרם גאון, רמב"ם און פוסקים; אויך זיינען אָפט אָנְגע?: געבען פערשידענע נוסחאות.

2) יעדער פסוק, האַלבער פסוק, אדער אפילו דאס, װאָס עס געפינט זיך אין סדור געשריבען על דרך הפסוק, איז אָנגעוויזען דער פּלאַטץ דפפון אין תני"ך,

8 טראָטץ דעם, וואס מיינע סדורים זיינען ניט געדרוקט אין ,,קדושדלבנה-אותיות'', גאַראַנטיר איך, אַז זי זיינען פיעל מעהר לעזבאַר װי יענע ,,קדושילבנה-סדורים!!, ווייל אין זיי זיינען פערמידען געווארען אזעלכע טע כ ג יי ש ע פעהלערן, װעלכע געפינען זיך אין יעדען אַנרער סדור, און לעהרער וועלען אויס- געפינען, אַז זייערע תלמידים וועלען מאכען אין מ יי ג ע סדורים אײן פעהלער, אין דער צייט, ווען זײ וועלען אין יעדען אַנדער סרור מאכען פינף פעהלערן,

-הההיההה7---] ---0--- דרי דיי

4

די וִויכְטִינְקייט איך דיינק, אז מיינע צוויי איבערועטצטע סדורים זייגען זעהר וויכטיג, ווייל זוי \ - גובען יעדען איינעם די מעגליכקייט צו פערשטעהן די בעדייטונג פון די תפלות, פוּן די אִיבַּרְזֶעטְצְטֶע ווו דער דין און דער מענ נשליכער פערשטאנד פארדערן. נאך וויכטיגער אבער זיינען זיי | ווייט זיי גיבען דעם פערנינפטיגען לעחרער די מעגליכקייט אָבצוגעבען

סדורים, דעם למוד פון די תפלות דעם פּלאטץ, וואס ער פערדינט צו האבען אין חדר.

000% פון שטאנד-פונקט פון לערנען העברעאיש, זיייען די תפלות פונקט אזוי וויכטיג

וי דער תנ"ך, וועהרענד א גרויס? טהייל פון סדור איז אי גרינגער צו איבערזעמצען, אי עס ענטהאַלט זאכען, וואס אַפּעלירען בעסער צום קינד'ס הארץ, אַם וויכטיגסטען איז אבער פאָלוענדער פאַקט: זאגאר אין רוססלאנד און אין די ועצטיגע צייט, וועלכע איז בעריהמט מיט דעם אויפלעפען פון דער העברעאישען שפראכע, זיווץן רא ניין אוים ועדע צעהן קינדער, וואס קומען קיין מאל ניט צו דער שטופע צו פערשטעהן העברעאיש, אדער זוי פערגעסען ?םס פריהער אדער שפעטער, נאַכדעם ווי זיי פערלאזען דעם חדר, און אין חדר גופא געדיינקען קינדער אויך ניט לאנג דאס געלערענטע חומש אדער נ"ך, ווייל מען דארף עס שטענדיג ווידערהאָלען, צו וועלכעם עם פעחלט זוי דער וואונש אדער די צייט. ווען עס זאל זיי אבער איין מ מאל געלינגען אויסצולערנען די איבער- זעטצונג פון די תפלות, דאן וױדערהאָלען זיי ניט ווילענדיג די איבערזעטצונג פון דאוונעןיעדעס מאל ווען זיי דאוונען, דען עס איז אונמעגליך צו פערשטעהן דעם פרוש המלות און ניט אָפטמאל צו דיונקען דאַריבער ביים דאוונען, און פאָלגליך וועלען זי געריונקען דו איבערזעטצונג אזוי לאנג ווי זיי וועלען כאָטש זעלטען דאוונען.

בֶּעסֶער אויפ'ן דעקעל פון מאנכע פון מיינע סדוריס האב איך ארויפג; עשטעלט די ווערטער {בעסער אלס? מיט קליונע שריפט, און ;א סדור מיט 100 פּרושים? מיט גאנץ אֵלֶם א סדור מים גרויסע שריפט. דארויף האט מיר אויפמערקזאם געמאכט מיין פריינד, מר. י. זעווין, איינער פון די רעדאקטערע פון דעם ;אירישען טאגעבּלאטם? פון ניויארק, אז 100 פרושים, אזעלכע ביזנעס מעטהאדען פּאַסען ניט פיר אזא ערנסטען ספר ווי א סדור. מיין 7 אנטווארט איז: אויסער, וואס עס איז כמעט אונמעגליך צו ציהען די אויפמערק- זאמקייט פון א אידען צו א סדור אדער הגדה, וואס האט ווייניגער אלס 100 פּ! ושים, איז מיין סדור עס ווירקליך. דען ווייסט איהר ווי די הגרה מיט 180 פרושים איז געמאכט? א פרוש אויף הא לחמא, א פרוש אויף מה נישתנה, א פרוש אויף עבדים היינו א. ז. וו- און נאנץ אָפט איז דער פרוש בלויז אויף איין ווארט, פון דיזע זאכען, און פון די גאנצע 180 פרושים קען מען נאך אלץ ניט צוזאמענשטעלען איין איינציגען גוטען אדער שלעכטען פרוש אויף די ג אנצע ח ג ד ה. מיין סדור, וואו א לע ס איז איפערזעטצט, זאגאַר די צעהנדליגע שטיקער, וועלכע זיינען אין קיין סדור איבערזעטצט, וו אַלעס, וואס געהערט צו הנחת תפלין, קטורת, איזהו מקומן, ברייתא דר' ישמעאל, קדיש, א .ז וו. איז רארום בּערעכטוגט צו האבען דעם אויפשריפט ;א סדור מיט 100 פּרושים?, אפילו אָהן די ווערטער ;בעסער אַלט?

יוספ מַאגִילְנִיצְקִי, פילאדעלפיא, במדינת אַמעריקא,

בירח אדר, שני תרס"ח

מֶערְקְט אַיךְ ‏

יעדען איז בעקאַנט די וויכטיגקייט פון לעזען עברי

כּלָלִים וִוי צוּ שְׁטוּדִירֶען מַאגִילְנִיצְקֵיים לִינְיֶען-סְפָרִים שֶרְפָאלְגְרַייךְּ.

על פי חוקי הרקרוק { בּעזאָנדערס איז זעהר וויכטוג אַײינצואיבּען קינרער פון פריהעסטען קינדהייט אָן אָב- צוהיטען שוא נח און שוא נע און מלעיל ומלרע, דיזעס פּאָדערט אָבער צו וויסען טהעאָריש און פּראַקטיש אזוופול כללים, דאס זאָגאַר אַ קינד מוט די בעסטע פעחוג- קייטען קען עס ניט בּעגרייפען. דאַרום האבּען מיר גע- דרוקט דיזען ספר מיט א ספעצועלען סימן פיר שוא נע, נעמליך: יעדער בוכשטאַב מיט אַ שוא, וועלכער האָט פון אויבען אַ ליגענדען שטריך ווי אַ פּתח, דאַרף געלעזען ווערען ווי מיט אַ שוא נע, ד. ה. צוזשמען מיט דעס נעכסטען בוכשטאַבּ, וויא האַלבער סגל; צום

ו וּתְנוּמָה, דאַרפען געלעזען ווע- עו: קדדשנו, ְנוּמָה, אווסער דעם דאָרף מען

וס אַז יעדער שוא אונטער דעם ערשטען אות פון װאָרט און יעדער שוָא מָרְכֶּב (צוזאַמענגעזעצטער שוא דאָס איז :7 :ל 1) איז אױך א שוא נען צום ביישפיל ראני דאקת. רא צום בעצייכנען די ווערטער, אויף וועלכע די נגינה איז מלעיר." האָבּען מיר בענוטצט דעם איבעראַל אָנ- גענומעֶנעם מֶתג בַּמָקום נְגִינָה, װו: לְפָנִיךְ, מלך, 5 7 = 1 לו וט

גיט יעדען שילער א קארטעל אדער א גליוכע שטי- קעל פּאָפּיר. חייסט זיי דאַמיט פערדעקען די איבּערזע- צונג פלויז פיז די שורה, וועלכע זיי געהען לערגען. הייסט זיי לעזען די שורה העברעאיש און די איבּערזעט- צונג דאָרוים זעהר לאנגזאם און פארזיכטיג פיז זיי זייגען אימשטאָנדע די איפערזעטצונג צוזאָגעןאויסווייניג דאַן זאָלען זיי ארויפרוקען די קארטעל אום צו פער- דעקען די איבּערזעטצונג און זאָלען 1 מאָל לעזען די שורה העברעאיש און איבערזעטצען אויסו ייניג. דאַן זאָלטן זיי אראברוקען די קארטעל און איבערלעזען די אובערזעטצונג אינעווייניג זיך צו אובערצייגען אויב זיי האָבּען ריכטיג אובערועצט. ווען זיי געפינען אויס, אז זוי האבען ריכטיג איבער- זעצט. דאַרפען זה איניגע מאָל אַייכאיבע [ די שורה אום צו געריינקען, , און דאַרפען דאַן לערנען די צוויוטע און די דריטע שורה אױף דעם זעלבּען ארט, ווען זי לערנען אָב א פסוק אָדער א האַלבען, דאַרפען זיי געהן װוידערהאָלען דעם פּסוק, דאס הייסט, זי דארפען פער- דעקען די אוב: ערזעצונג און לעזען יעדע שורה בעזונדער און איכערזעצען אויסווייניג, אָבער זי דארפען ניט אוועג-געהן פון אַ שורה ביז זיי רוקען ניט אַראָבּ רו קאַרטעל, אום נאַכדעם צו לעזען די איבערזעצונג אינעווייניג אום צו ויסען אויף זיכער, אױכ זו האָבען ריכטיג איבַּעַרועֶצט אֶדעֶר נים,

ו 1טט יא

640

= ואס אואאשט) 0520 =

= 8 שאט אלא 6 | | 0

- שטש6‎

== ] | . א שצם שסש

6 00 אש | אט 0 6664 םוט ₪

| :

]סטש ₪2

שאו

א

|10

- +

חי <<( 2 ") שר 7 ב | 6 9 6 כט ו 3 7 5 2 ד = - ₪ 22 3 + 6 4 = 5 = א = 2 א יב ריע = 6 ' = +ז בטי = ל בי שש ₪ כ .= יי 5 )= 9 , = > 5 = ') ₪2 0 יאר א 3 2 = 5 2 + יי = ס') 4 4 וי = יא ל כ הש 2 1 פר) גי ר | 1 - ||

0

= - ד הרוד רק ה

777777 -----ץ0 118 3110111066 1101011 110ל ,6אעסט|וזם 1116 01 ש וצ , 4661) עגוס 101 6 ,11611י1' 2772 3108806

-. מ1111מ160' מס גו 0+ 18 10100 בבס 0 201061118מזגמסס 1118

ַנְחַת תְּפִלֶּה עָל וֶד.

בָּרוך אַתֶּהְיָאֲלֹהֵינוּמֶלֶךְהָעוֹלֶ. אֲשֶׁר קַלְּשׁנ בְּמִצְֹתִי ְצוּנוּלְהָנִיח תֶּפְלִּין;

== גֶעלוֹיבְּט בִּיסְטוּ, עווִיגֶער;אוּנְזֶער גָאט,קֶענִיג דֶער וֶועלְט, ועלְכֶר הָאט אוּנְז גְהֵילִינְט מִיט יינע נִבָּאטֶעאוּן גֶעבָּאטְן צוּ לֵייגֶען תִּפִַין.

-110 1 זע 0641 1001 ,20001108 11825 ,זג 120246 ,10602 .זם 1 102015 6סי -- 61 1' יגד 03 רד ויד 3311057 זו זנגה ונמיה 11006 ורס )

+/

=

|

-------- 11401 גיז צעע 0321 1401020111 206011110 115 ו לסכה 1060 1 טיצנסמסהססנההגן-- ---

דד---------/0 118 8011011160 118411 1000 ,86ע6ץ[נגו 4116 01 ₪ ו .02001 עטס 1,064 0 גוסב 2 13168800

6 אמנזעסס00ס גו 00 במ 60 גג .08 ת6מד וה םונתסס 1118 6" 226 01 66676ע

הַנָּחַת תִפלֶה של ראש, ‏

1 10190 1069

--- 19006ן91

5

5/

9 )22 (שֶטנְך

5

9

66

8

1 וו וע 10164סענן 106 6 ו

100 0 30 מיזרהדד דד 31105 זע זע 17 21 ונס ה 11030 ונס ג כ)

4 2-5 140 5

:2 22 5 בב 2 00 יי 9% 4 6

0

25

4 ג ג טפ[ = א 72 = 2 6

= | =

) >

40

יא 8 |

ב"")

-

וגט --

אל

בָּריך אתַּה יי אֶלהֵינוּ מֶלֶך הָעוֹלְאֲשֶׁר קַדְּשָׁנוּבְּמַצְוֹתָיו וְצִָנוּ עַל מִצְוַת תְּפַלִין;

| גֶעלוֹיבְּט בִּיסְטוּ, עֶווינֶער, אוּנְזֶער גָאט קֶענִיג דֶער וֶועלְט,--- --------וְִלְכֶר הֶט אוּנז נָהִיילנְט מִיט וינע גַבַּאטֶע און גבַּאטְןוגן דס גִבַּאט פון תפלין.

| ו

07 ;60708 צנ[ 060006 41618מסי] 102 886 את ץג מסמט 8168 2 ס? 00 881 16 4110

% יו 1 וס 11 8 4116טסיזט 1,016 4016 הנהו[ 01 80061 צט

------ן011

-

| ₪

-

קך 92 לוו 6

19

4

46 =

--סעף גע |ְטבנסר {6עעף 200 991000 װעף טע99כןת0גב עחס לבט

0 עוו1 3200 {6עעף זו 1409 (סנגעףעטף

4 ָ לו

1

מע 1211126 16

)

7-1

חי לָאוֹת על יְְכהולְטוֹשָפֹת בִּין ענ כ בְּזֶ יד הוציָנו וי ִמִצְרָי:

וי 183 102 ד סדה 16 זע 180060 פסנקכןך 18 רסמזוה סי מידסת 67 א 11----- : תתו מע 1001005 11405 5 0ועת כפסא תפכא סכ 10 |

אוּן עֶסנֶל ויזְפִיר אַ צכֶן אוּיףדִייזְהַאנָד אוּןפר שֶׁטֶך - =------צוושָן דַע אוֹגָן דֶןמִיט א שְׁטַרְקֶע הַנֶד הֶט דֶר עָר אָנְז ארוֹסְנְפהְרְט פוּןמְצְרַיִם---------

תוי הזכ רה /

אדון עולֶם,

7 ]-2--- ==-==

שק --*-ר- 28 : דבְּ לֹךְ ימָ שֶׁר -אַ די עו ר - אַ

יט

3 = 8 ן:

7 וָאינָבְ צִיר דיו כָּל רָם -ט -----5 1 -- = טג =

דאַ. כֹּל צו - חֶָ כ שֶׂה -נע עת

8..+. ₪ 1-2 בער שש 2-- = יי = מ

-מ-אין אינק מוֹ- שֶׁ שׁ נמ זי

= == = יט 6 == =

יל דוֹ- בַ - 1 כּל -ה ₪ כָּכ רי

אי אן-- 5 וְה-ה' הוא

רֶה יא ֹתֵפְ ד בָ הוה ה" הוא - ן

על

.סידא

יי

- ש דן חַי חי הי ים- א הליג

2

דמ בַּח- ה

-אָ תראוּ צִייטְ בא

=== === ===2 252 - גע רוֹ - ער" - יח 1+ חַיד-י אַ ין-ו חר שר שור אהא יט 2

הו - דר - אה - ל 8 6 9

סוף אִין גסין כָם.

אֵין כַּאלהֲינוּ

: 5 .4016070060 2 ז -אר-ב- .5-1 ב אי אט 2-ל ₪ ב-ע- ה )= א אי עי ערע עב נוּ - נִידוֹרכַּא אִין נוּ - קלא אי ט ארמ א אראב טריר הדשה 2 2 -ע רבע = === 2 23

נוּ -‏ עי-שִׁידמוּ כ אִן נה במ דכ אֵין

= 2

נוּ - הי - ל-בָא -מי

,עו השַידמוד כָ מִי

נוּ - בַּמַלְדכְ. מִי

מָעוֹז צור ישוּעְתִי, = האיכ

{,... 5 = = יב יט 0 ר תִי-ע - שו - { צור עו הק

2-7 =

|שם ישיש כ =

ֹתְּ בֵּית כּוֹך -- תָּ ח-3-ש א אֶה = דד -6-8- 2 שר + ר 1 עה ער = דֶה - תּוֹ שָפ דן תידך דפ -

+

- טס סיג מִטְכִין- תָּ עת-ך חַ-בָּ-ז

וו

2

בש = יהת שוול ייה 8-ה

שי אי == טס - בָ מראָר. א ח - בִּדנחַמְ צר

בו / ||-5-ש--ש-- > 2 (י-עןיע יא שהאט

ח בַּ- כפִּדחַכַּת - נָ-חַ מר-מן שיר

,וה ,א ג, ג א זא .מ טמ על 4:/409664.

סדר השכמת הבקר. דִי אֶרְרְנוּנְג פוּן אוֹיפְשְׁטֶעהְן אם מָארְגֶען,

בהקיץ האדם פבקר ווען דער מענש שטעחט אויף אִם משנתו ובעודנו על מאָרגען פון שלאֶף, - ווען ער ' . / איז נאָך אויף זיין געלעגער,

מודח אֲנָי אִיד דאנ

. פאר דִיר, מ קט קעניג, חי לֶעבֶּענְדֶער

אָן 'אִימֶערעֶקְסִיסְטִירֶענְדֶער,

ראפ דוּ הֶסְט צוּרִיק גֶעקֶערְט

943 4 656 94

9 . 8 + . .

הָחֲנָרְתָ בי נְשָמָתִי בְּחָמְלָה, רַבַּה אֲמוּנָתֵף: יבדוק הציצת של

הטלית קטן ויאמר:

בְּרוּךְ אַתֶּה יי אֶלהינו מֶלֶךְ הְעוֹלֶם אֲשֶׁר הַבְּשֵׁנַוּ נֶעלְגֶערהַאטאוּנְגֶיִלינְט בֶּמֶצָוֹתָין ‏ מִטזינֶע גֶעבָּאמֶ וצונו על מִצְוַת

| עיצת :1

אִין מִיר

מיין זֶעעלֶע

ימיט בַּארְמְהֶערְצִינְקֵייט;

גְרוֹיס איז

נאַכדעם ווי ער האָט געוואשען

זיינע הענד, זאָל ער איפערזעהן די ציצת פון דעס טלית קטן,

און זאָל זאָגען: ‏

נעלויבט בִּיסְט'וּ, ע:ויגער,

אוּנזער גָאט,

קֶענִיג פוּן דֶער וְוְעַלט,

אוּן האט אונז געבַּאטֶען וֶועגֶען דאס גֶעבָּאט פוּן צִיצֶת.

יהִי רָצוֹן מִלפנֶיך עֶס זָאל זיין 'רין וילע יי אֲלֹהַי עֲוויגער, מיין גאט,

אוּן נָאט פון מֵיינֶע עֶלְטֶערְן, דַאס עֶס זָאל זיין גֶערֶעבֶענְט

וָאלְהֵי אֲבוֹתֵי שפָהא חֲשּׁבָה מִצְוַת צִיצֶת לפָניךְ | כְּאֵלוּ קיִמְתִּיהָ ‏ אזי וי ול עֶס עֶרפִילְט. בֶּכֶל פְּרָטִיהָ | מִט אלע אהרע איינצלהייטען וְדְקְדּּקִיהָ ְכְַּוֹתֶיהָ ְתַרְיִיג. מִצָוֹת הַתְּלוִם בַּהּ, אָמֵן סֶלָה !

דאס גֶעבַּאט פון צִיצֶת פאר דיר 2] .

און אִיהְרֶע נענויאִינקייטָען אוּן אִיהְרֶע 'בֶּעדַייטוּנְגֶען אוּן דִי 015 גֶעבָּאטֶע, וֶועלְכֶעהֵיינְגֶע אָן איה אה

די אַרדנוּנג פוּן אַנטהאן דעם טלית גדול. . 3 1 : נש 5 -* נ]

בּעפּאָר מען טהוט אָן דעם טלית גדול זעחט מען איבער די ציצת און מען זאָגט;

תהלים ק'ד. 1. לויב, מֵיין וֶעעלֶע,

| דֶעם עָוִיגֶען. עֶוִיגֶער, מיין נָאט, רו בִּיסְט זְעהֶר גְרוֹיס; (מִיט) גְלַאנְץ אוּן פּרַאכְט הָאסְט דו זי בֶּעקְלֵיירֶעט. 2. דוּ גֶּערֶעקְסְט זִיךְ (מִיט) לֵיכֶט = וי (מִיט) א קלייד, דוּשׁפַּרִטְסְט אוֹים דֶם הֶמֶעל וי א פַארְהַאנְג.

א בָּרְכִי נַפְשִי אֶ? יי אָלהי גְהַלָתָּ מָאד , הוד וְהָדֶר ְבָשְתָ :

ב שׁוֹמָה

אור כַשַׁלְמָה, נוֹמָה שָׁמַיִם כַּיְרִיעָה :

אי וויקעל איין מיין קערפער

הֲרִינִי מתעטף ופי

1 אונפערענדערליכער; בעשטענדיגער. ‏ 9'אויס. דורך. ‏ 8) דיין ווילען פון פאָר דיר. ‏ 4) מיונונגען.

ל | לִינְיֶען-מְדּוּר לבָתִּי סָפֶר וְלָעֶם.

בְּצִיצַת מִיט די ציצה, כֵּן תִּתְעֲמֵּם ‏ אי זָאל זי אִיינְוִיקְלֶען נִשְׂמָתִי מַיין וֶעעלֶע

אוּן מַיינֶע 248 גְלִירֶער און מֵיינֶע 865 אָרֶערֶען מִיט דֶעם לָכְט פוּן די צִיצֶת, וואם בֶּעטְרֶעפַט 3.613

וּרְמַיח אִבְרֵי וּשְׁסָיה נִידִי בָּאוֹר הַצֵּיצֶת הָעוֹלָה תַרְיִיג , ּכֶשֵׁם שָאָני | בְּשַלִּית בָּעוֹלֶם הַזֶּה ֵךְ אְֶָּ למְלוּקָא דְרַבְּנן וּלְטַלִּית נָאֶה

און אַזוֹי וי איך בֶּערֶעק זִךְ

מִיט א טֵלִית

אוֹיף דִיזֶער וֶועלְט,

אזוי זָאל אִיךְ וֶוֶערְטָה זַיין צוּאַקְליידפוּן רִיגֶעלֶעהְרְטֶע אוּן צוּ א שֶׁעהְנֶעם טַלִית

לְעוֹלֶם הַבָּא ‏ אי דֶער קוּמֶענְדֶער וֶועלְט

בנ קרי אין נֵן עֵדֶן

וְעַל יָדִי ₪ און דורְך דַאם גְבָאט פון צֵיצָת צִיצַת

תִּנצֵל וָאל גֶערֶעטֶעט וֶוערֶען.

נַפָשֵׁי וְרוּזִי = מַיין וֶעעלֶע אוּן מיין ֵייסְט

וְנִשְׂמָתִי אוּן מַיין נְשָׁמָה

תַפְַתִי אוּן מַיין גֶעבֶּעט

מִן הַחִיצוֹנִים, | פוּן אוֹיסָרְלִיכֶע שׁלִכְטֶעם)

וְהַטַּלִּית אוּן דֶער טַלִית

פָרוש זָאל פערְשְׁפיטֶע

פיי יע ליל

עֲלִיהֶם אִיבֶּער זֵיי

יָצִילֶם און עֶר וָאל זֵיי רֶעטֶען

ְּגָשָר וי אֵין אָדְלֶער

יָעִיר קנו בֶּעוַאכְט זיין נֶעסְט,

תְּפַלַּת שַׁחֲרִית לְחוֹל.

אִיבֶּער וַיינֶע יונְגֶע קִינְרֶער שְׁוֶועבְּט עֶר.

אוּן עָם זָאל זַיין גֶערֶעבֶענְט דאפ גֶעבַּאט פוּן ציצת

על גליו

יְרַחֵף ,

וּתְהָא חֲשׁוּבָה

מִצָוַת צִיצַת

לִפְנֵי הקדוש בָּרוּךְ הא |

כּאֵלוּ קיִמְתֶּהָ

בּכֶל פְרָמֶיה

פָּאר דֶעם הֵיילִיגֶען, גֶעלוֹיבְּט אִיו עֶר,

אַזוֹי וי אי לט עֶם עֶרְפֵלְט מִט אַלֶע אֶהֶרֶע אִיינְצְלְהֵייטְן

וְדִקְדּוּקִיהְ אוּן אִיהֶרֶע גֶענוֹיאִינְקֵייטֶען ְכַנְנותִיהָ און אִיהֶרֶע בֶּערֵייטוְּגֶען

און די 013 וֶעבַּאטֶע, וֶועלְבֶע הַיינְגֶען אָן אִיהֶר אָמֵן! סְלָה!

וְתַרְיֵיג מְצות הַתְּלוּיִם בָּה אָמֵן סָלָה :

מען וויקעלט זיך ארום דעם טלית און מען זאָגט דיזעס: בָּרוּךְ אַתָּה יי גֶעלוֹיבְּט בִּיסְטוּ, עֶוִיגֶער,

אלהינו אוּנְנֶער נָאט, מֶלֶךְּ הָשׁוֹלֶם, קֶענִיג פון דֶער וֶועלְט, אֲשֶׁר קףשנו + וֶעלְכֶער הָט אוּנְוּגֶעהֵיילִיגְט ְּמִצְוֹתָיו מיט ינע גֶעבָּאטֶע, וְצוָנו און הָאט אונז גֶעבָּאמֶען ילְהִתְעַטֵּף ‏ וּף אַינְצוּאװִיקְלֶען בַּצִיצָת!ּ. אִין דִי צִיצָת. תהלים ליו. = ₪

חמה יקר חַסֶדֶךְּ 8. װי טְהֵייעֶר אִיז רַיין ננָרֶע, אֶלֹהִים גָאט ! וני אָדָם , אוּן די מֶענְשֶׁען:קִינְדֶער בְּצַל כְּנָפֶי = אִיןדֶםְׁטֶעןפעפְלנל יְחָסָיוּן : 6 יי זיך. טירְנִין 9 זֵיי וָאלָען זיך זֶעטִיגֶען

מִדּשן בִּיתֶךְ , פון דִי פסקיט פון דין הויז,

1) נוסחת הסדור של"ח ורימ עפשטיין היא: בטלית של ציצת כדי לקיים מצות בוראי ככתוב פתורה ועשו להם ציצת על כנפי בגדיהם לדורותם וכשם שאני וכו כן תזכה נשמתי לה התלבש בטלות וכ'ו בגן עדן אמן. וכל השאר הוא

הוספות האחרונים שנתפשט בעולם מעת שנודע הספר שער ציון.

9) גמרא מנחות מ'ג ע'א. 3) דאס ווארט ציצית,

(מיט9 יוד'ן) בעטרעפט 600 און די 5 קשרים און די 8 חוטים פון די ציצית איז צוזאמען 613. (רש'י מנחות מ'ג ע'ב).

לִינְיֶעְֹּר לָבְתִי סָפֶר וְלָעֶם

חל

ו תשָקם ; יכִּי עִֶך מָקוֹר חיים בְּאוֶֹךְ נָרְאָה אור ;

אֹמֶשֹׁךְ חִסֶד.

לִידְעִיךְ. ְצִדְקָתֶךְ לְיִשָׂרִי לֶב ;

אוּן (פוּן) דֶעם טייך פוּן דֵיינֶע פֶערְגְנִיגֶענִם

! זָאלְסְטוּ זֵיי אַנְטְרִינְקֶען.

0 דֶען מִיט דִיר אִיז

רי קְוֶועלֶע פון לֶעבֶּען, "אִין דַיין לִיכְּ

זֶעהֶען מִיר לֵיכְט.

||. ועטץ פַארְט דיין גְנַאדֶע צו דִי, וָואס וֵוייסֶען דיר,

א דיין ה

סדר הנחת ת תפלט-

אַרְדנוּנְג פון לֵייגֶען תפלין.

בּעפאָר מען ליוגט תפלין זאָגט מען דיזעס:

הְנָנִי מְכִוֶּן בְּהַנְחת תִּפְלִּין לָקים

מִצְוַת בובאי שׁצָנ לָָנִיחַ תְּפִִי כַּכָּתוּב בַּתּוֹרָה , "וּקָשַרְתֶּם לְאוֹת

על יָה היו לטמפת

בִּין שִינִיךְ וָהֶם

1)הנוסחא הזאת באה בסדור של"ה ויש נוסחא אחרת בס' שערי ציון. 8 שמת וג 1 דח אין זיי ווערט ערקלערט, 12) ווערטערלוך: און דאָס מיר ואלען געדייגקען, 8) אוגמערוואָרפען.

ו"א, יד 0 בעשטעהען.

אִיךְ בָעְאָבְִיכְטִיג מִיט דֶעם לֵייגֶעןְּפְלִין

צוּ עֶרְפִילֶען

דַם נֶבָּאט פון מַיִןבְּשֶׁעפֶער, לְבֶער הָאט אוּנוגֶעבָּאטֶען צוּ לֵייגֶען תְּפלִן

וי עס אִיו גֶעשְׁרִיבֶּען

אִין דֶער תורה:

אוּן דוּ זָאלְסְט זֵיי אַנְבִינְּדֶען אַלֶם א צֵייבֶען

אויף דיין הַאנְדי,

אוּן ֵי נָאלֶען ניין

צו שְׁמֶערְן-בֶענדֶער צווישָען רַיינֶע אוֹינֶען.? און יי "ימ -

,‏ א" 6) שם וא--1,

7 דורך .

מָארְגֶען-גֶעבֶּעט פיר וָאבֶעױִיטֶעג. ‏ 3

: : . יפ \ ּ ו רִיזֶע פיער אַבְּשְׁנִיטֶען: אלו. 5 .1 . ישָמע , "וְהָיֶה אִם שָׁמוֹעַ , *קדש,

הָיָה ִּי בי שִׁיֵשׁ בָּהֶם ‏ דָאם אִין יי אי רָאי יְחוּדוֹ וְאַחְדּוֹתוֹ זיזְאנְצינְקיט און זי ָנְהייט,

יִתְבֵּרִךְ שִׁמוֹ + וְלוֹיבְּט זָאל זַיין זיין נָאמֶען

בָּעוֹלֶם אוֹיף דֶער וֶועלְט, ְשָׁנְּכֹּר "און ולְבֶע רֶערְמָאנֶען אוּנז

נָסִים וְנַפִלְאוֹת ‏ װאוּנְדֶר:צֵייכֶען אוּן ואוּנְדָר,

| שָׁלֶשֶׂה עַמָּנוּ = וֶלֶכֶע עֶרהֶטגִטְהֶן פר אנ

בְּהוֹצִיאֲנו וֶוען עֶר הט אוּנְז אַרוֹיסְנְפְרְט מִמִּצְרַיִם פוּן מִצְרַיִם,

וַאֲשֶׁר לו הפח אוּן דַאס עֶר הָאט דִי קְרָאפְט ְהַמֶמְשָׁלָׂה ‏ או די הֶערְשַׁאפְט ַּעליוֹנִים אִיבֶּער ִי הֶעבְסְטֶע וּבַתַּחִתֹּנִים ‏ און אִיבֶּער דִי נִידרִנְסְטֶע

זים זיי נָאךְּ זַיין וִילֶען;

לעשות בָּהֶם כִּרְצַוֹנוֹ,

צוּ טְהָאן

ְצִונו או עֶר הָאט אונז גֶעבָּאמֶען

ְָנִי ו לֵייֶען לי

ל היר אויף דֶער הַאנְד

לְכָרון צוּם אַנְדַיינְקֶען

זְרוֹעַ הַנְּטוּידה פון דֶם אוֹיפְנשְׁטְרָקטְּן אָרם,

ְשָׁהִיא. און אפ זִי זָאל ניין

גד הַלֶּב גֶעגֶען הַארְצֶען

לְשַׁשְבַּד | אוּם דאמיט "אוּנְטֶערְטְהֲנִיג בִּזָה צוּ מַאכֶען

תַּאֲוַת | דִי לוּסְט

וּמַחְשָׁבוֹת לִבֵּנוּ אוּן די גְרַנְקְן פון אוְֶּר הרְצֶן

9)דברים ו', ח'. 8) דברים ו', דר--ט: 4) שם 8 ד.ה | תפלין של יד, 9 ד.ה. תפלין של ראש.

4 | לִינְיֶען:סְדּוּר לְבָתִּי סָפַר וְלָעֶם.

לַעֲבוֹדְתוֹ יְִבֶּרךְ שְׁמוֹ, על הָרֹאשׁ. ְגָד הַמּוֹח שַָׁנֶשְׁמָה שְֶׁמוֹחִי עִם שָׁאָר חושי וְכֹחוֹתַי ל יְִיוּ מְשׁעבָּרִים לַעֲכדָתוֹ יַתֶבַָּךְּ שָׁמוֹ, ומשפט מִצְוַת תֶּפְלִין יִתְמַשֵׁךְ עָלִי לַהְיוֹת לִי חַיִּים אֲרוּכִים ְשָפע קְרֶשׁ וּמַחֲשָׁבוֹת דושות | בָּלִי הַרְהור חַטָּא ין ו שָלא יָפְתָנו ולא יִתגָּרָה בנ יֵצֶר הָרַע ְיְגִיחְנו לעֲבוֹד אֶת !! כַּאֲשֶׁר עִם לְבָבָנוּ? וִיהִי רָצוֹן

. .

צו ַיין דינסט,

גֶעלוֹיבְּט זָאל זיין זי נָאמֶען; אוּן אזיפ'ן קָאפּ | גֶעגֶען די מאךך,

דַאס רי וֶעעלֶע,

וְלְכָע אִיז אין מַיינֶע מַארְךְ, מִיט מַיְנֶע אִיבּרינֶע גִפִהְלֶען אוּן מַיינֶע קְרֶעפְטֶען,

ויי אלע וָאלֶען זיין אוּנְטֶערְטְהֶענִיג צוּ זַיין דִינְסְט,

גֶעלוֹיבְּט זָאל זַיין ַיין נַאמֶען. אוּן פון רֶעם אֵיינְפָלוּם

פוּן רֶעם גֶעבָּאט פון תּפלִין ול "זיך אַרוֹפְצְהֶען אוֹף מִיר, דַאס אִיךְ זָאל הָאבֶּען לַאנְגֶעם לֶעבֶּען

אוּן א הֵיילִיגֶען איינפלוּם

און הֵיילִיגֶע גֶערַאנְקֶען, גָאר אָהְנֶע צוּ טְרַאכְטֶען פון וִינֶד אוּן פֶערְבְּרֶעבֶען, אוּן דַם אוּנָו זל נִיט אָנְרְרֶען אוּן אוּנָז זָאל נִיט אַנְרֵייצֶען רֶער שְׁלֶעכְטֶער גְרַאנְקֶען,

| אוּן עֶר זָאל אוּנו לָאזֶען דִיגֶען רֶעם עֶוויגֶען

! אַזוי וי עֶסאֵז אָן אוּנְזֶר הרְצן.

. .

און עֶם זָאל זיין דֶער וִוילֶען

תְּפַלַּת שחרית לְחוֹל.

מִלְּפָנֶיךְ פוּן פַאר דיר, יי אֶלהָינוּ עֶווִינֶער, אונזער נָאט, וַאלהֵי אֲבוֹתֵינוּ און נָאט פון אונְְרֶע עֶלֶמְרן שְׁתְּהָא חשוּבה רַאם עס זָאל זיין גְרֶעכֶענְט מִצָוַת | דאס גֶעבָּאט הַנְּחַת תְּפִלִין ‏ פין לֵיינֶען ּפלין לִפְנֵי הקדוש כָּרוּךְ הא | כְּאִוּ קִיַמְתִיה בְּכֶל פָּרָמֶיהָ ְדִקְדוּקֶיהָ ְכוּתִיה ְתַרְיִיג מִצָות הַתְּלוִם בָּה , אָמן סָלָה !

פָאר דֶעם הֵיילִיגֶען, גֶעלוֹיבֵּט אִיו עֶר, אַזוֹי וי אִיך ול עֶם עֶרְפַּלְט מִט אַלֶע אֶהְרֶע אֵיינְצְלְהייטְן און אִיהְרֶע גֶענויאִינְקייטֶען אוּן אִיהְרֶע בֶּעדֵייטוּנְגֶען אוּן די 613 גֶעבַּאטֶע, ֶועלְכֶע הַיינְגֶען אָן אִיהֶר אָמֵן! סֶלָה! מען נעהמט די תְּפִלֶּה שָׁל יד און מען טהוט עס אן אויף דעם לינקען אַרם אויף דעם פּלאַטץ, וואו דאָס פליוש איז הויך. און בּעפאר מען פערקניפט דעם קשר זאגט מען דיזע פרפה: בַּרוּךְ אַתָּה יי גֶעלוֹינְּט בִּיסְט'וּ, עוִיגֶער, אֲלֹהֵינוּ | אוּנְזֶער נָאט, מֶלך הָשוֹלֶם, קֶענִיג פוּן דֶער וֶועלְט, אֲשֶׁר קַדִּשְׁנוּ װֶעלְבֶער הֶט אוּנְוגֶעהֵיילִיגְט

בַּמְצָוֹתָיו מיט וַיינֶע גֶעבָּאטֶע, וצונו און הָאט אוּנו גֶעבָּאטֶען { 7צן ד דצ ד 6

לְתָנִיַ תְּפַלִין ; צו לֵייגֶען תְּפַלִן גלייך נאכדעם וויקעלט מען ארום זיפען כריכות אויפין האַנד און דאַן לייגט מען די תְּפִלֶּה שָׁל ראש, און בעפאר מען דריקט אַראָבּ דעם קשר אויף זיין אָרם זאגט מען דיזע פרכה: בָּרוּךְ אַתַּה יי גֶעלוֹיבְּט בִּיסְט'ו, עֶוִיגֶער, ₪ - ד גד 6 : : 2

אֶלְהַינ אוּנזער נָאט,

1) ברכות סי ע'ב, מנחות ל'ו ע'א, מ'ב ע'ב ותנחומא סוף פי בא עיין בהראש לפסחים פרק אי אות יי. מלת לְהָנִיח נקדנו בסדורנו בקמץ (משרש נוח) כדעת הבית יוסף בּאו"ח ס' כ'ה. אולם יותר נכון לנקד לְהנָחַ משרש ינוח כיהוראת | השרש הזה כמו שנמצא בּתנ"ך היא להשאור חדבר במנוחתו (רוהען לאזען, אנידערלייגען) בעת שהוראת השרש נורז חוא פערשאַפען דוהע. וכן נקד הרב לונזאנו בס' המעריך ור' יצחק סטגוב בספרו ויעתר וצחק. 6) האָפען אַ ווירקונג.

לִינְיֶעןְדֹּר לָבתִּי ַפַר וְלָעֶם.

קֶענִיג פוּן דֶער וֶועלְט, וֶועלְכֶער הָט אוּנְוגֶעהֵיילִיגְט

ֶלְֶ הָעוֹלם אשֶׁר קשנו

בַּמְצְוֹתָיו מִיט זֵיינֶע גֶעבָּאטֶע, ְצוְנוּ אוּן הָאט אונו גֶעבַּאמֶען

עַל מִצְוַת תְּפִלִּי; וִוְגֶען דפ גֶעכָּאט פון תְּפַלִין באלד נאָכדעם זאָגט מען:

גֶעלוֹיבְּט אִיז

דֶער נָאמֶען

פון ַיין הֶערְלִיכֶען קֶענִגְרֵיך

אויף אִימֶער אוּן עֲוִיג.

בְּרוךְ שָׁם

כָּבוֹד מַלְכוּתו לְעוֹלֶם וְשֶׁר}

וּמַָכְמָתֶך אֵל עֶליון תַּאֲצִיל טָלַי,

אוּן פון דיין קְלוּנְהֵייט, אַלֶער:הֶעכְסְטֶער גָאט, ָלֶסְטוּ"אָבְּטְהֲלֶען אוֹף מִיר;

וּמִבִּינָתְךְ און פון דִיין פֶערְשְׁטַאנְד תְּבִינָנִי. ָלְסְטוּ מִיר גֶבֶּען פִרשׁטַאנְד וּבְחַסְדךְ אוּן מִים דיין גְנַארֶע תְַּדִּיל שָלַי, ‏ וְלִסְטוּנְרוֹסֶעסטְהָן פִיר מִיר; וּבִנְבוּרֶתֶךָ אוּן מִיט דיין מַאכְט תַּצְמִית וָאלְסְטוּ "פֶערְִיכְטֶען

מיינֶע פינְרֶע אוּן 'מַינֶעגְגְנֶער; אוּן דִי גוּטֶע אֶהל

אבי וקָמי ‏ וְשָׁמֶן הטוב

תָרִיק וָאלְסְטוּאַרינְגִיסֶע על שִׁבָעָה קני | אִין די זיבֶען רֶעְרֶע הַפּנֹרָה, | פון רֶעם לָאמְם,

הפי מל לבת יפות אֶת יה

אוּם צוּלְגֶען פְלִיסְן דיִןגוּטְס צו דַיינֶע בֶּעשֶׁעפֶענִיסֶען. דו עֶפֶענְסְט דיין האנד;

וּמַשְׂבִּיעַ אוּן זֶעטִיגְסְט לְכֶל חַי | * אַלֶע לֶעבֶּעדִינֶע

לְעוֹלֶם,

|אֲשֶׁר יָצָאתֶם

מַארְגֶען-גֶעבֶּעט פִיר וָואבֶעױטֶעג. ‏ 5

רָצוֹן : ימִיט) װילֶען.

מען וויקעלט אַרום מיט דער רצועה דריי כריכות אויפ'ן מיטעלסמען פינגער, און וועהרענד מען טהוט עס זאָגט מען די פּאָלגענדע פסאים :

הושע ב', כ'א -- כב. וָאֲרַשְׂתִיךְ לִי. ‏ אוּן אִיך ול די פַרלְבָּן צו מר אויף עֶוִיג; אוּן אַך וול דיך פִרְלְבֶּן צוּמִיר מט נָרֶכְטִנָקַיִט אוּן מיט רָכֶט

וָאֲרַשְׂתֶּיךְ לִי ְָּדֶ וּּמַשְׁפָּ

וּבֶחֶסֶר אוּן מִיט גְנַאדֶע ובְרַחֲמִים; ‏ | און מִ בַּארְטְקֶערְצִינְקיְט וָאֲרַשְׂתיךְ לי = אי אִךוֶל ית פִרְְבְּן צּמ בָּאֲמוּנָה , מִיט טרייהייט,

יָדְעַתְּ אֶת יי; אוּדוּוֶעסְט עֶרְקְַ דֶם עֶוּגן. נאָכ'ן ליוגען די תפלין זאנט מען פאָלגענדע פרשיות : שמות ויג, א--טיז. און רֶר עֶוִיגֶער הֶט גְרֶעךף

צוּ מֹשָה,

וַאגֶענָדִיג :

2. מַאךְּ הֵיילִיג צוּ מִיר נֶערֶען עֶרְסְטיגְבָארֶענֶעם, יִדֶסום עֶפָנְט דִי מוּמֶר;לֵייבַּ אוּנְטֶער דִי קִינְרֶער יִשְרָאֵל, אוּנְטֶר מָנִשְׁן אוּן אוּנְטֶר פיה; צוּ מִיר גֶעהֶערְט עֶס.

3 און משָה הָאט גֶעוָאנְט צוּ דֶעם פָאלֶק:

גֶערֵיינְקט

ריעוען טָאג,

ום אִיהֶר זַיִט אַרוֹיסיגְגִנְגֶען פוּן מִצְרַיִם,

פוּן קְנֶעכְט:הוֹיו,

> "נדַבַּר יי אֶל משָה לְאמר ; קדֶּשׁ לי

כָל בְּכוֹר פֶטֶר כָל רָחֶם ִּבָנֵי יִשְׂרָאֵל בּאֶדֶם וּבַבְּהָמָה, לִי הוּא ;

ג וַיֹּאמֶר מֹשָׁה אֶל הֶעָם

זָכוֹר

אֶת היום הַזֶּה

מִמִּצָרַיִם מִבֵּית עֲבָדִים

1) ומחכמתך תקן ר' משה אלבאז. עין ספרו חיכל הקדש. 9)תהלים קמ"ו ט'ז. 3) אמירת וארשתיך וכן מה יקר חסרך בעטיפת הטלית הנהיג ר' נתן שפירא שחיה אביד דקראקא ונפטר בשנת שצ"ג (קצור של'ה דף ליו וליז ושבט מוסר פ' ליא). 4) אמורת וידבר הנהיג ר' פייבוש רבו של הביח (ב"ח או"ח ס' ל"ח). 6)אָבשיידען, עגמנעהמען

6)פערשגיורען, ?)די, וואם שטעחען אויף גענען מיר, 3) רעם פערלאנג פון אַלע לעבעדיגע. 0)אָזוי וי כל פטר רחם,

6 | ליניען:סְדוּר לִבְתִּי מַפַר וְלָעָם.

כִּי בְּחוְק יִד הוצִיא יי

מִזָּה,

וְלֹא יָאֶכָל חָמִיץ:

ד היום

אַתֶּם יֹצָאִים, ְֹּדֶשׁ הָאָבִיב; ח וְהָנָה

כִּי יְבִיאָך !;; אֶל אֶרֶץ הַכְּנַעֲנִ ְהַחִתִּי וְהֶאֲמֹרֵי וְהַחִנִּי וְהַיְבוּסי אֲשֶׁר נִשְׁבַּע

לַאֲכתִיך

לָתָת לָךְ

זְבַת חָלֶב וּדָבָש,

וְעְבַדְתָ

אֶת הָעֲבֹדָה הַזֹּאת

בַֹּרֶשׁ הזֶה : ו שָבְעַת יָמִים תאכל

מצת ,

ּכַיּוֹם הַשְׁבִיעִי חַג ליי :

1 מצות

יְאָבָל

דֶען מִיט א שְׁטַארְקֶע הַאנְד

הָאט דֶער עֶוִיגֶער אייף אַרויסְגֶעפִיהֶרֶם

פוּן הִיר,

און עָם זֶל ניט גֶעגְסֶען וֶערְן

גֶעוֵייעֶרְטֶעם.

4 הֵייטֶע

גֶעהְט אִיהֶר אַרוֹיס

אִין דֶעם זַאנְגֶעןמַאנַאט

5. אוּן עֶס וֶועט זיין,

ָןדֶר עויֶר וט דיר בְּרנְגע

אִין דפ לַאנְד פון דֶם כְּנַעֲנִי,

אוּן דֶעם חַתִּי אוּן דֶעם אָמרי

אוּן דֶעם חִוִּי אוּן דֶעם יְבוּסִ

וָואס עֶר הָאט גֶעשְׁוָארֶען

צו יינע עֶלְמֶערְן

יר צוּ גֶעבֶּען,

א לָאנָד,

וָואס פַלִיסְט מִילֶךְּ אוּן הָאנִיג,

דַאן זָאלְסְט'וּ דִינֶען

דִינֶע דִינְסְט

אִין דִינֶען מָאנַאט.

6. זִיבֶּען טעג

וָאלְסְטזּ עֶסֶען אוּנְגֶעוֵייעֶרטֶע קוּבֶענִם, אוּן אויף דֶעם וִיבִּנְטֶען טָאג לי אַ פֵייעֶר-טָג צוּם עֶוִיגְן 1. אוּנְגֶענַיִעֶרְטֶע קיבֶענְם וָאל גֶעגֶעסֶען וֶוערֶען

תְּפִלַת שַׁחֲרִית לְחוֹל.

אֶת שִׁבְעַת הימי |

לא יִרָאָה ?34

חָבִץ

לא יָרָאֶה לֶך

שאר

ְּכֶל גְבָקְדוּ

ח וָהִנְַתָ

בנ

בָּיום הַהוּא

לאמר ,

בַּעֲבוּר זֶה

עֶשָה וי

לי

בְּצֵאתִי

מִמִּצְרָיִם ;

וְהָיָה ל

לְאוֹת

על ד

לכו

בִּין עָינָיף

ְמָטן תִּהְיָה

תּוֹרַת יי

בְִּיךְ.

כִּי בְּיָד חֲזְקָה

דוֹצְאךְ יי

מִמִּצְהָיִם ;

יוָשָׁמַרְת

אֶת הֲחָקֵּה הַזֹּאת

לְמוֹעֲרָהּ,

רִי וִיבֶּען טֶעג,

און עָפנָל נש נְנְְרְְבִיידִיר גֶעוַיעֶרְטֶעם,

און עֶםזֶל ניט רדיר וויעֶר:טייג

אִין דַיין נַאנְצֶען גְרֶעגֶעץ. 8 אוּן דוּזָאלְסְט דֶערְצֵיילֶען צוּ דיין זוּהֵן.

אין יֶענֶעם טָאג, וָאגֶענְדִיב:

נְאִיךְ טְהוּ עֶם) וֶועגֶען דֶעם, (וִס)דֶער עֶוויגֶער הֶט גֶעטָאן פִיר מִיר, =

וֶוען איף בִּין אַרוֹיסְגְגַאנְגֶען פוּן מִצְרַיִם.

9 אוּן עֶס זָאל זיין צוּ דִיר פִיר א צֵייכֶען

אויף דַיין הַאנְדי

און צוּ אֵיין אַנְדַיינְקינְג צְוִישֶׁען רַיינֶע אויגֶען,?* אוּם עֶס זָאל זַיין

דֶעם עֶוִִיגֶען'ס לֶעהְרֶע אִין דַיין מוֹיל,

רֶען מִיט אַ שְׁטַארְקֶע הַאנְד הָט דֶר עֲוגֶר דיר ארויסנפרט פוּן מִצְרַיִם.

. אוּן דוּ זָאלְסְט הִיטֶען רִינֶען גֶעוֶעץ

צוּ אִיהֶר בֶּעשְׁטִימְטֶע צייט

1) ד. ח. דער מאָנאַט גיסן, ווען די געטריידע איז אין זאַגנגען, צייטיג. 9) ד. ח. תפלין של יד. 4) ד. ה. תפלין של ראש.

לִינְיֶען:מְדּוּר לְבָתִּי סַפר וְלָעֶם.

מִיָמִים יְמִימָה

> הָיָה יבא

4 ט

| אֶל אָרֶץ הַכְּנֲַנִי

שר נִשְׁבַּעֶךְ

ְלַאֲכֹתיך. נְתָנָה לֶך > וְהברְתָ

כֶּל פָּטֶר רֶהָם

ל

וָכֶל פּטֶר שָנֶר | ְּהֵמָה | אֲשֶׁר יִהְיֶה לֶך

3 ליי : | וְכֶל פָּטֶר

חמר

תִּפְדָּה בְשֶׂה

וְאִם לא

תִפֶדָּה |

ַעֲרַפְתּוֹ וְכֹל בְּכֹר אָדָם ְּכָנִיך תִּפְדֶּה ; יי נְהָנָה

ייאל בל

מָחָר לאמר מה זאת,

פוּן יָאהֶר צו יַאהָר. וו. אוּן עֶס וֶועט זַיין דֶער עוגֶערוש ִיר בנ אָן רַם לַאנְד פון רֶעם כְּנַעֲנִי, וי עֶר הָאט נשְׁוָרֶען צּ דיר אוּן צוּ דיינע עֶלְטֶערְן, און עֶר וט אֵיהֶר גֶעבְּן צודר; 2ו. דאן זָאלְסְט'וּואַבְּשֵׁיידֶען יָדֶם, וו עֶפָנְט דִימוּטֶר:לֵייבּ, צוּ רֶעם עֶוִיגֶען, און יֶערֶע עֶרְסְט:גֶעוָאךְ: פֶענֶע פוּן פיה, וֶועלְבֶע דו ֶעסְט הָאבֶּען, די מֶענְלִיכֶע, זָאל גְהֶערֶען) צום עֶוִיגֶען. 3. און יִעַדֶר עֶרְסְטיגֶבֶּרְנֶער פון אֵיין אֵייוֶעל וִלְסְטוּ אוֹיסְלְוֶען מִיט אַלַאם

.+ יה .

אוּן אויב דו ווִיְלְסֶט (אִיהַם) נִיט אוֹיסְלֵייזֶען,

ְֶסְטוּ איה בְּרֶעכְן רֶם'גָנִק

אַבֶּער יֶערְן עֶרְפְטיגֶבְּרֶענֶם

פוּן א מֶענְשֶׁען

אוּנְטֶער דֵיינֶע זִיהֶן

מוּזְט"ו אוֹיסְלֵייוֶען.

4. און עֶס וֶועט זיין,

וע דיר וֶועט פְרֶעגְן דיין זוּהְ

אִין רָעַר צוּקוּנְפט,?

ואגֶענְדִיג:

! וָואם אִיו רִיוֶעם ?

מָארְגֶעןגֶעבֶּעט פיר וָואכֶעןטֶעג. ‏ ז

וָאָמַרְתָּ אֵלָיו בְּזָק יִד הוֹצִיאֲנוּ יי מִמְצְרִים

מִבֵּית עֲבָדִים ; | טו ויהי כִּי הַקְשָה פרְעה

שפנו הג יי כָּל בְּכַר

בְּאָרֶץ מִצְרַיִם

מִבְּכר אֶהֶם =

וְעַד בְּכֹר בְּהֵמָה, על כֵּן אֲנִי וֹבֵח

ליי + +

כָּל פָּטֶר רָחֶם

ַזְָרִים

וְכֶל בְּכֹר בָּנַי

אֶפְדֶּה!

טו הָיָה לְאוֹת

על יְלְֶה וּלְטוֹטָפֹת בֵּין עִינִיךְ. ִּי בק יָד

הצִיאָנוּ יי | מִמֵּצְרָיִם ;

1) איבּערפיהרען, אָבּגעבּען. 5) נאַקען. 3) ווערטערליך: מאָרגען.

דַאן זָאלְסְט'וּ זָאגְן צוּ אֵיהֶם: מִיט א שְׁטַארְקֶע הַאנְד הֶט דֶר עוגר אוּנְואַרוֹסְנְפָרְט פוּן מִצְרַיִם

פוּן קְנֶעכְט:הוֹיז,

פ. און עס אִיז גֶעוֶוען, וֶוען פרעה אִיז הַארְט גְוֶוען אוּנְז ארויס:צוּשיקען,

דן הֶט דֶר עוגר דֶרְשְׁלְֶען יֶערֶען עֶרְסְטגֶעבָּארֶענֶעם אִין דַאם לַאנְד מִצְרַיִם,

- פון רֶעם עֶרְסְט! גֶעבָּארֶענֶעם

פון מֶענְשֶען

בּו דֶם עֶרְסְטיּגֶבְּרָנָם פוּן פיה, דַארוּם שְׁלַאכְט אִיךְ

צוּם עויגֶען

יָדֶם וִום עֶפֶנְט דִי מוּטָר לֵייבּ, רי מֶענְלִיבֶע,

און יֶערְן עֶרְסְטגֶעבָּארֶענִם פון מַיינֶע זֵיהְן

לייו איף אוֹים.

6. און עָם זָאל זיין

פיר א צֵייכֶען

אויף דיין הַאנְד,

און פִיר שְׁטֶערְןבֶּענְדֶער צְוִישֶׁען דֵיינֶע אוֹיגֶען,

דֶען מִיט א שְׁטַארְקֶע הַאנְד הֶט דֶר עָווּגֶראוּנז אַרוֹסְנְפרט פון מִצְרַיִ.

=

מה טבו אהליד וי 'גיט זַיינֶען דיינֶע גְצֶעלְטֶען

יקב. מִשְׁכְנְתֶיךְ יִשְׂרָאֵל; וַאֲנִי

בְּרֹב חַסְדֶּךְ אָבא בֵיתֶךְ. אֶשְׁתַּחֲוָה

אֶל הֵיכֵל קָרְשֶׁך

ְיְְאתֶך

יי

אָחַבְתִּי מְוֹן בֵּיתֶךּ

וּמָקֹם מַָפן.

כְּבוֹדֶךְ:

וַאֲנִי אֶשְֲַּׁוָה

ְאֶכָהָטָה, אֶבְרָכֶה

לִפנֵי יי עשי: ַאֲנִי תְפִלָּתִ לד יי

עֶת רָצוֹן אֲלהִים

בְּרֵב הַלִדָּדי טנני

בָּאֶמָת יִשְׁעֶף!

1) שעהן.

2) פערנייגע. 5)גנאַדע.

תפלת שחרית

מָארְנֶע

יַעֲקב!

דיינע וָואהְנוּנְגֶען,

יִשְׂרָאל!

אוּן אִיךְ

דוּרְףּ דיין גְרוֹיסֶע גְנַאדֶע, קוּם איף (אִין) דיין הויז, איף "בוק זִיךְ

צוּ רַיין הֵייִיגֶען מֶעמְפֶּעל מיט פוּרכט פַאר דיר, עֶויגֶעה -

אִיךְ ליב

דֶעם וָואהְנוּנְג פוּן דַיין הויז, אוּן דֶעם וַואהְנוְּגְם-אָרט פוּן דיין עֶהְרָעי

אוּן איף "בוק זיף

אוּן אִיף פֶערְנֵיינֶע זיף:

איף קְנִיעַ זיף

פָאר דֶם עֲוִויגֶען, מַיין בַּשֶׁעפַר. אוּן אִיךְ (רִיכְטֶע) מַיין גֶעבֶּעט צוּ דִיר, עֲוִוינֶער,

(אִין) צֵייט פון "וילע נָאט,

דוּרֶף דיין גְרוֹיסֶער נְנַאדֶע, אנטווארט מִיר

מיט דיין וַואהֶרֶע הִילְף.

| וְהוּא

| גֶעבֶּעם

אֲשֶׁר מָלךְ

בֶּמָרֶם כָּל יְצִיר

נִבְרָא; לָעֶת

נַעשֶׂה בֶחֶפְצו

מֶלֶךְ שְׁמוֹ נִקְרָא ! וְאַחֲרִי

ְבָוֹת הַכֹּל,

לְבַדּוֹ יִמֶלךְּ, נוֹרֵא ;

וְהוּא הָיָה

וְהוּא הוָה, יְהוּא יִהְיֶה בְּתִפְאָרָה;

אֶחֶד

וְאִין שני,

לְהַמָשִׁיל לו לָהַחְבִּירָה!

בְּלִי ראשית

ְּלִי תַכְלִית, וְלוֹ הֶעז

(וְהַמִּשָׂרֶה;

4 דאן איז קעניג א. ז. וו 6) וועט אונטערגעהן.

(עֶר אָז) דֶער הֶער פוּן דר וולֶט, וֶועלְכֶער הָאט רֶענִירְט

נִךְ בֶּעפַאר יֶערֶע בֶּעשֶׁעפֶענְס אִיז בּעשאפען געווַארֶען.

צוּ דֶער צייט,

וע עֶס אי געמאקט נוא דוּרף זיין וִוילֶען

אַלֶעס,

(אִיז שוין) דאן

קעניג

בי נָאמֶעןגֶערוּפֶּען געָוארֶען אוּן נַאכְדֶעם,

וע אַלֶעס ועט זִיךּ ֶנדִיגע וועט אקיין רֶענִירֶען

(דֶער) פוּרְכְטְבַּארֶער.

און עֶר אִיז גֶעוֶוען,

אוּן עֶר אִיז (יֶעצְט),

אוּן עֶר וועט זיין

אִין הֶערְלִיכְקֵייט.

אוּן עֶר אִיז איינציג,

אוּן עֶס אִיז נִיט'א קֵיין צווייטר צו צוּגְלייכֶע צוּ אֵיהֶם = אוּם צוּ פֶערְבִּינְדֶען (מִיטאֶהֶם) (עֶר אִיז) אַחְן אַין אָנְפַאנְג, מו טייו עֶנָרָע,

אוּן עֶר הָאט דִי מַאכְט

אוּן די הַעַרַשַאפמ.

לִינְיֶען-סְדּוּר לָבָתִּי סַפֶר וְלָעָם.

וְהוּא אֵלִי וְחֵי גאֲלִי. וצור חָבְלִי בְּעַת צָּרֶה : וְהוּא נָסִי וּמְנוֹם לִי מְנֶת כּוֹסֵי

בִּיום אָקְרָאן

ידו

אַפְקִיד רוּחי = בָּעַת אישן ָאֶעִירָה;

וְעִם רוּחִי תי

יל

וְלא אִירָא;

נְדָל

אֲלֹהִים חי וַיִשְׁתַּבַּח ַמְצָא

וָאִין עת

אֶל מְצִיאוּתֹ; אֶחֶד ָאיןיָחִיר כְּיִחוּדו 2

ְנֵם אִין סוף

אוּן עֶר אִיז מיין נאט,

יאוּן מַייןלֶעבֶּענְדֶער עֶרְלֵייזעֶר און א פעלז (א (אִין) מיין ליידֶען אִין דֶער צייט פוּן נוֹיטְה, אוּן עֶר אִיז מיין "פַּאנִיר אוּן א יצוּפְלוּבְט פִיר מִיר, דאס אַנְטְהֵיי פָןמיי 'בֶּעכֶער אִין דֶעם טָאג ווע איף רוּף. אִין זַיין הַאנְד

נִיבּ אִיךְ אִיבֶּער מיין גייפט, אִין דֶער צֵייט ווֶען אִיךשְׁלָאף, און וֶוען איף עֶרְווַאך

און מִיט מיין גֵייסְט

(גָבּאְֶּאִיכֶּראוֹי)מיין קרְַ -הָער עֲוִויגֶער איז מִיט מִיר,

אוּן אִיךְ פִירְבְטֶע נִיט.

יגדל

"געגרויסט זָאל ווערען

דֶער לֶעבֶּענְדֶער נָאט,

אוּן "ער זָאל נעלויבט וֶוערען;

עָר עֶקְסִיסְסִירְט,

אוּן עֶס אִיז נִיטַ'א קיין צייט צוּ דין עֶססִיסְטֶענְץ."

עֶר אִיז אֵיינְצִיג,

אעֶסאִיז ִיט'אקֵיי אָנְהֵייט וי זי אֵיינְהייט;

עֶר אִיז "פֶערְהוֹילֶען,

אוּן עֶס איז אויף קיין עֶנְדֶע דא

מַארְגֶען:גֶעבֶּעט פיר ווַאכֶען-טֶעג. ‏ 9

לָאַחְדוּתוֹ}

אִין לו דָמוּת ||{ |

הגוף וְאִינוֹ גוף לא נַעֲרוֹךְ אֵלִיו קָרָשְׁוֹ קַרְטוֹן לְכֶל דָּבֶר אֲשֶׁר נִבְרָא ראשון וְאִין ראשית לָרֶאשִׁיתוֹ ; הנוֹ אדון עולם לְכָל נוצָר יוֹרֶה לתו ומלכוּתן : שפע נבוּאָתו נָתְנ.

צוּ זַיין אֵיינְהֵייט. עֶר הָאט קיין גֶעשְׁטַאלְט פון א קֶערְפֶּער, אוּן עֶר אִיז קֵיין קֶערְפֶּער; "מִיר קֶענֶען נִיט אבְּשַׁאטְצֶען יי הֵיילִגקֵייט. עֶר אִיז פְרִיהֶער פון יֶערֶע זַאךְ. וֶועלְכֶעאִיזבֶעשַׁאפֶען גֶעוָארְן עֶר יו ֶער עֶָשְׁטֶער, אָבֶּער עֶם אִיז נְס'א קֵיין אֶנְפנג צוּ זַיין אָנְפַאנג

עֶר אִיז

דֶער הֶער פוּן דֶער וֶעלְט צוּ יֶעדֶע בֶּעשֶׁעפֶענִיס

== י'לֶעהָרְט עֶר זייץ גרוֹיסְקֵייט

אוּן זַיין הֶערשַאפְט. דֶם ירפל פ זי פִרְפְציְְג הַאט עָר ועֶסן גֶעגֶעבֶּען

אֶל אַנְשֵׁי סָנִלְתוֹ "צו דִי מֶענֶער פון יי וואהְ

וְתִפְאַרְתּוֹ; לא קם בִּשְׂרָאֵל כְּמֹשָׁה עוֹד, נָבִיא

וּמַבִּיט

אֶת תְּמוּנָתוֹ ; תּוֹרַת אֲמָת ְן לעמו אָל עַל יָד נְבִיאוֹ

"און זיין הֶערְלִיכְקֵייט.

עֶס אִיז נִיט אויפנעשטאנען אִין יִשְׂרָאֵל

וִוי מֹשָׁה נָאף אֵיינער,

אַ פְּרָאפֶעט,

ֶועלְכֶער הָאט גֶעבְִּי

אוֹיף זיין גֶעשְׁטַאלְט. לֶעהֶרֶע פוּן וַַאהְרְהֵייט

הֶט גָאט גֶעגֶעבֶעןצוּזַיי פאלק

דוּרף דיהאנד פוּן זייןפרפעט.

1) און דער (עוויג)-לעבענדער איז מיין ערלייזער; און מיין ערלייזער לעבט. 5) און דער פעלז (פעשעפער) אוז מיין

טהייל. 8)פאַהגע. 4) בעהעלטענים. 9) איונציגער.

פון דער צייט,

5) שיקזאַל. 6) גרויס 0) אונזיכטבאַר; אונבעגרייפליך.

תייליגקייט. 12) וויוזט. 13) צו זייגע געליבטע און פערהערליכטע מענער.

איז. 7) געריהמט. 8) ד. ח. זיין דאַזײן איז ניט בעשרענקט 1 מיר קענען ניכטס פערגלייכען צו איהם (אין) זיין

10

אָמן בֵּיתוֹ;

9. 0:

לא יַחֲלִיף הָאֵל

וְלֹא יָמִיר דְּתוֹ לְעוֹלָמִים , לְזוּלְתוֹ! צוֹפָה וְוֹדֵעַ סִתְהַינוֹ מַבִּיט לְסוף דָּבֶר בְּקִדְמָתוֹ;

|

מל לְאִישׁ חֶסֶר

ְמִפְעָלו ‏ וֹתֵן לָרֶשֶׁ רע ְִּשְׁעָתוֹ ‏ יְשָלַח

לָקֵץ הומין מְשִׁיחֲנו, לֶפִדּוֹת מְַכִּי

קץ יִשׁוּעָתוֹ; מָתִים

יְחֵיָה אֶל בְּרֹב חַסְדוֹ, בָּרוּךְ עֲרִי עַד ' שָׁם תְהִלָּתוֹ;

בָּרוּך אַתָּה ו אֶלֹהֵינוּ מֶלֶךְ הָעוֹלָ

לִיניֶען-סִדּוּר לִבְתִּי ספר וְלָעָם,

דֶעם פֶערְטְרוֹיטֶען פוּן זיין הויז,

גָאט ועט נִיט פֶערענדֶער

אוּן עֶר וֶועט קֵיינְמָאל נִיט פֶערְבֵּייטֶע זיין געזֶעטֶץ

אוֹיף אַן אַנְרֶערןים (גְוֶעטְץ).

עֶר קוּקְט און וֵוייסְט |

ער ביט

צוּם ענדָע פוּן אַ זאף

'אִין זיין אֶנְפַאנְג.

ר בֶּעלוֹינְט 'א מַאן גְנַאדֶע

נָאך זי ן טְהַאט; |

עֶר נִיבֶּט צו רֶעם שְלֶעְמֶע

שׁלֶעכְטֶעס

נא יין שְלֶעכְְקֵייט

עֶר וֶועט שִׁיקֶען

צוּם עֶנדֶע פוּן די טעג"

אוּנְזֶער גֶעזַאלְבְּטֶען,

צו בי

דִי וָואס עֶרְווַאנְמֶען

דִי לצייט פון זיין הילפע. טויטע

וֶועט דֶער עֲווִיגֶער בַּעלְעבָּען מיט זיין גְרוֹיסֶע גְנַארֶע. גֶעלוֹיבְּט אִיז אוֹיף עֲוִויג

זיין גֶעלוֹיבְּטֶער נַאמֶען.

גֶעלוֹיבְּט בִּיסְטיוּ, עֲוויגֶער, אוּנְזֶער נאט, קֶענִיג פוּן דֶער וֶועלְט, .

תְַּלַּת שַׁחֲרִית.

אֲשֶׁר קִלָּשָׁנו

ְּמְִוֹתָי ְצונו

שַל נְטִילַת יָדָיִם;

ו אַתָּה וָן אֶלחִינו

מֶלֶךְ הלס אֲשֶׁר יצר

אֶת הָאָרֶ ְּחָכָמָה, וּבְרָא בו ְָבִים נָמֲבִים,

חֲלוּלִים חֲלוּלִים,

גל ויָדוּע לְפָנִי כִּמֵּא כָבוֹדֶךְ שָׁאָם

יִפַּתְחַ

אֶחֶד מֵהֶם או יִסָּתֶם אֶחֶד מֵהֶם, לְהַתְקִיָם

ולַעֲמוֹד לְפָנִיךְ?

בָּרוּךְ אַתֶּה יי רופא כֶל בר

וּמִפְלִיא לעשות:

וֶועלְבֶער הָאט אוּנְז גֶעהֵיילִיגְט מִיט זיינֶע גֶעבָּאטֶע

אוּן הָאט אוּנְז גֶעבָּאטֶען וֶועגֶען וואשָען די הֶענְר.

> גֶעלוֹיבְּט בִּיסְטיוּ, עווינֶער,

אוּנְזֶער נָאט,

קֶענִיג פוּן דֶער וֶועלְט, ֶועלְכֶער הָאט פֶעבִּיְרֶעם דֶעם מֶענְשֶׁען

מִיט קְלוּנְשַׁאפְט,

און הָאט בֶּעשַׁאפֶען אִין אִיהֶם לֶעכֶער, לֶעכֶער?, הֶעְלוּנגֶען. חֶעהְלוּנֶען פַאר דֶעם טְהרָאן

פוּן דיין 'הֶערְלִיכְקֵייט,

דאס אוֹיבּ

עס זל (צוּ פָל) ָעִפְָּט וֶוערֶע אֵיינֶער פון זי

אֶרֶר עֶס זל פֶרשׁטפְּט וֶוערֶע אֵיינֶער פון זיי,

אִיז אוּנְמֶעגְלֶךְ

"זי צוּ הַאלְטֶען

אוּן צוּ שְׁטֶעהְן פַאר דִיר. גֶעלֹיבְּט ביס עוִויֶער, וֶועלכֶער הילט

"אַלֶע בעשעפעניסעו

און סְהוּם וואוּנדֶערְבַּאר,

1 בעפאָר עס איז נאָך אָנגעפּאַנגען. 6 דעם װאָהלטהעמיגען מאן. 68 ד. ה. ענדליך. 4) ענדע. 6) בעשאַפען

געמאַכט.

6 ד. ה. פילע לעכער. 0) צו עקסיסטירען. 11) אַלעס פּלייש.

ד. ה. פילע העהלונגען, אָדער רעהרען. = 8 עהרע. = 9) פערמאכט; פּערשלאָסען.

לִינְיֶען-סְּוּר לִבְתִּי סֶפֶר וְלָעֶם.

ברו אַתָּה ;; אֶלֹהֵינו

מֶלֶך הלס אֲשֶר הדשו בְּמִצְֹתָיו וני

טסוק

בְַּבָרִי וּרָה;

יְהַעָרֶב נָא

יי אָלהינו

אֶת דְּבָרִי תוֹרֶָך

בְּפֵינוּ

וּכָפִי עֵמֶךְ בֵּית יִשְׂרָאֵל ְנְַיָה אֲנַחְנ וְצְאֶצְאֵינוּ וְצְאֲצְאִי עִכֶּךְ בֵּית יִשְׂרָאֵל כָנ

דעי שְמָך לומָדִי תוֹרָתֶךְ לשְמָה :

בָּרוּך אַתָּה נָן הַמְלַמַד תּוֹרָה לָעַמּוֹ יִשְׂרָאֵל ;

ְּרוּךְ אַתָּה ו

96 **+

געלוֹיבְּט בִּיסט'וּ, עָוויגער,

| אוּנזֶער גאט,

קֶענִיג פוּן דֶער וֶועלט, ֶעלכֶער הָאט אוּנזגֶעהיילינְ מִיטזַיינֶע גֶעבָּאטֶע

און הָאט אונז גֶעבַּאטֶען

ִיךְ צוּ בֶּעשֶׁעפְטִינֶן

מֶט דִי וורְטֶער פוּן דֶר תורה.

אוּן מאף דָאךְ אַנְגֶענְעהם, עֲוִויגֶער, אוּנְזֶער גָאט,

די וֶערְפֶער

פוּן דיין תורה

אִין אוּנְזֶער מויל

| אוּן אן דם מוֹיל פון דיין פאלק,

| דָאס הויז ישראל,

ראפ מִיר זָאלֶען זיין אוּן אוּנזֶערֶע 'ְנַאבְקָאמֶען

אוּן די 'נַאכְקָאמְן פוּן דַיין פַלָק,

| דָאס הויז ישְׂראל,

מִיר אַלֶע (וָאלֶען זיי)

פון די, וָואס וִוייסֶען דיין נאמן אוּן דִי, וואס לֶערְנֶען דַייןתּוֵֹה צוּלִיבּ אִיהֶר זֶעלְבּסְט. - גֶעלוֹיבּט בִּיסְטיוּ, עֲוִוינֶער, ֶעְכֶערלֶעהְרֶט (רִי) תֹּרָה צו זי פָאלְק יִשְׂרָאֵל.

גֶעלוֹיבְּט בִּיסְטיו, עֲוִויגֶער, אוּנְזֶער גָאט,

מֶלֵך הָעוֹלָם- אֲשֶׁרבָּחַר ָּנ מִכֶּל הָעַמִּים חן לֵנ

אֶת תּוֹרָתוֹ; בָּרוך אַתָּה ןי נוֹתֶן הַתּוֹרָה ;

ְבְרְכָד ןן

וְיְשֶמְרֶ:

יָאַר יי | ₪ אֵליך תךַ: ישא יו אלד - נש ל שלום ;

אלו דָבָרִים שָׁאִין לָהֶם = הַפְּאָה וְהַבְּכּוּרִים ְהָרְאִיון וּנְמִילוּת חֲסָדִים וְתַלְמוּד תּוֹרָה ; אִלּוּ דְבָרִים שָׂאָדֶם אוּכָל

מָארְנֶען גֶעבֶּעט. 11

קֶעניג פוּן דֶער וועלט, וועלְכֶר הֶט אוּנז אוסגוועהלט

+יפ9 .

פוּן אַלֶע פעלקער,

אוּן עֶר הָאט אונז גֶענֶעבֶּען זיין תורה,

זיין תור

גֶעלוֹיבְּט בִּיסְט, עֲוִויֶער, וועלבער נִיבֶּט דִי תּוֹרָה,

דֶער עֲווִיגֶער זָאל דִיךְ בֶּענְשֶען אוּן עֶר זָאל דִיךְּ בֶּעהִיטֶען. דֶער עֶיגֶער זָאל כַייכְטֶע זיין געזִיכְט

צוּ דִיר",

אוּן עֶר זָאל דִיר גְגֶעדִיג זַיין דער עֲוִיגֶערזָאל יאוֹיפּהֵייבֶּען יי גכ

צוּ דִיר,

אוּן עֶר זָאל דִיר "מַאכֶען פרִידֶען.

ריע (יינֶען דִי) זַאכֶען

ֶועְכֶע הָאבֶּען קיין (בֶּעשְׁטימְטֶע) מַאס:

די עֶקֶע (פוּן פעלד)"

אוּן דִי עֶרֶסְט-צֵייטִינֶע פרוּכְטי

אוּן דס ערשֵׁיינוּנגְס:אָפְּפֶער"

אוּן דָאס טְהָאן וואהקטהאט

אוּן דַאס לֶערְנֶען תּורָה.

דיזע זיינען זַאכֶען,

וָואס דֶער מֶענְשׁ עָמָם

1 קינדער, 2) רה אָהנע אייגעכנוצען צו מיינען. 6) ד, ה. פֿרונדליך זיין. 4) צו ווענדען. 5) פערשאפען. 6) ד. ח. די שטעהעגדע געטריירע ביום עקע פון פעלר, וועלכע מען דארף אופערלאָזען פור די אָרעמע. (וקרא, ייט 9710,) 0 וועלכע מען דארף ברויננשן אין משמפעל (שמות 19,278), 8\ וושטכע מק ןהאם העדארפט פריינגען פיים דרוופמאליגען ערשיוגען אין מעמפשל (שמות מז 610.

- -

9 לִינְיֶען-מְּוּר לִבְתִּי ספר וְלָעָם,

פְּרוֹתֵיהֶם ייֶרֶע פרוּכְט

ָּעוֹלֶם הזה | אוף דִיזֶער וועלְט,

וחקרן ימת = אא דקפל ביבט לְעוֹלֶם הַבָּא , | פיר די קוּמֶענְדֶע וועלט; וְאֵלּוּ הֵן , אוּן דִיזֶע זיינען זיי:

כַּבּוֹד אָב וְאִם , פרעֲהרוּנגּ פוּן פסר אוּן מוּטר גְמִיוּת חסרים | אוּן טְהָאן וואהְליטְהַאטֶען,

= יט

וְהַשְׁכָּמַת אוּן דאס פְּרִיה אוֹיפְשְׁטֶעהְן בֵּית המדרש | (צוּבֶּעזוּכֶעןידַאס לְעהר-הויז שחרית מַארְגֶענְס

וְעַרְבִית, אוּן

וְהַכְנֶסַת ארחים, אוּן דס "אַרַיינְבְּרֵיינְגֶען גֶעסְט בור חוֹלִים + און דַאס בֶּעוגֶן קָרַאנקֶע וְהֲכָנַסַת כַּלֶּה, אוּן דאס פִיהְרֶען דִי 'בּרויט ולוית המת | או דפ בְְּלֵייטְן דֶם טוֹיטֶע וע תַפְלֶה, = און'רסנכְרינְובּים גע ַהֲבָאַת שָׁלוֹם אוּן דאס בְּרינְֶֶן פְרִירֶע

אַבֶּענָדס,

בֵּין אָדֶם ‏ צישָע אַ מֶענשֶׁע לחֲבָרוֹ , אוּן זַיין 'נֶעבּעדמֶענשֶען;

וְתַלְמוּד תורה | אָבֶּער דאס לֶערְנֶען תורה כַּנְנֵר כִּלֶּם ; (אָז נלייף אַזוורְט)נגן זֵייאלֶע.

אלהי , מַיין גָאט!

נְשָׁמָה (די) זֶעעלֶע,

שנתת וועקכע דוּ הָאסְט אַרַיינְֶעְבּן ב = אֶץ מִיר |

טְהוֹרָה הִיא , איז ריין:

אַתָּה בְרָאתָה , דוּ הָאסְט אֵיהֶר בֶּעשַׁאפֶען, אַתֶּה יְצַרתָּּ , דו הָאסְטאִיהרגֶבּיְֶעט, אַתֶּה נְפְַתָּה ריהֶס אִיהֶר אַיינְהוֹבְט

. .

תְִּפַּת שַׁחֲרִית.

בִּי , אִין מִיר, ואַתָּה מְשָפָרָה אוּן דוּ היטפט אִיהֶר בְּקִרְבִּי , אִימֵרי ‏ -

וְאַתָּה עתיד ) או דו וועסט אִיהר אווענ- ללה מע | מע פון פיה ּלְהַחַזִירָה | בי און אֵיהר וודַר גֶעבֶּען צוּ מיר לְעָתִיד לְבֹא , אִין דֶער צוּקִינְפְטִיגֶער צִייט. כָל זָמֵ | של

שנשָׁ בי מוֹדָה אֲנִי | דַאנְק אִיךְ לפנ. פָאר דיה

יי אֲלֹהי עֲוִויגֶער, מַיין נאט

ראפ רִי זֶעעלֶע אִיז אִין מִיר

וָאלהַי אֲבוֹתַי, = אוּן נָאט פוּן מיינֶע עֶלְטֶערְן,

רִבּוֹן כָּל שי |

אַדון כָּל הַנִּשָׁמוֹת /

בָּרוּךְ אַתָּה יי גֶעלוֹיבְּט בִּיסְטיו, עֶוִינֶער,

הממזיר וֶעקְכֶער גִיבֶּט צוּרִיק

נְשְׁמוֹת זֶעעלֶען

לִפְנָרִים מָתִים ; צוּ טוֹטֶע קֶעְפֶּער.

יאוֹיבִּרְהָרֶר פון אַלֶע טְהַאטְן,

הֶערֶר פוּן אַלֶע זֶעעלֶען.

פאָלגענדע 16 ברכות ווערען גערופען/ברכות השחוי", און זיינען פערפאסט געװאָרען אין די צייטען פון די בעלי התלמוד (פרכות ס' ע'ב, מנחות מ'ג ע'בּ) אויסער ;שעשני כרצונו" איז פערפאַסט געװאָרען שפּעטער.

בָּרוּךָ אַתָּה יי גֶעלוֹיבְּט בִּיסְטּ, עֲוִויגֶער,

אֶלֹהֵינוּ אוּנְזֶער גְאט, מֶלֶךְ העולם קֶענִיג פוּן דֶער וֶועלט, אֲשֶׁר נָתֵן וֶועלְכֶער הָאט גֶעגֶעבֶּען לשָכוי צוּ דֶעם הָאהְן

1 די שוחל, סיגאַגאָגע, רעליגיאָנס-הויז. ‏ 8) גאַסט פריינדליבקייט, חויפזעכטליך צו אַרמע. 8) ד. ה. כלה צו דער חופה; אוחר העלפען זך צו פערהייראַטהען. 4) אַנדאַכט. 5) פרייגד, נעכסטען. 6) אַרײנגעבלאָזען. ?) מיוסטער; הערשער,

לִינְיֶען-סְדּוּר לִבְתִּי ספר וְלָעֶם.

בִינָה לְַבְחי

בִּין יום וכין לילָ ‏

ברו אַתָּה יי אֶלְהִינו

מֶלֶך. הָעוֹלֶם שֶׁלֹא טְשָנִי וי :

בָּרוּךְ אַתֶּה ו אֶלֹחִיצוּ ‏ / מֶלֶךְ קלס שָׁלֹא טְשנִי עֶבֶד ;

אנשים אומרים: בָּרוּךְ אַתָה !; אֶלְהָינו

מל הְעוֹלָם שָֹׁא עָשני אשֶה ; נשים אומרות:

בְּרוּךְ אה 1 מֶלֶף העולם שְֶׁשֵׂנִ

בּרצונן:

פערשטאנד צו אוּנטערשיידען

צווישָען טָאג

אוּן צְוִיישֶׁען נאכט.

גֶעלוֹיבּט בִּיסְט'וּ, עֲוִויגֶער, אוּנְזֶער גָאט,

קֶענִיג פוּן דֶער וועלט, 'ָולְבָר הָאט מִיךּ נִיט בֶּעשׁפְן א גֶעסְצֶענְדִינֶער.

גֶעלוֹיבְּט בִּיסְטיו, עָוִוינֶער, אוּנְזֶער גָאט, קֶעניג פוּן דֶער וועלט, עלב הֶט מיף נִיט בֶּעשַׁאפְן א שֶׁקְלַאף.

מעגער זאָגען: גֶעלוֹיבְּט בִּיסְטיוּ, עוויְער, אוּנזֶער גָאט, קֶענִיג פוּן דער וֶועלְט, "וועלְכֶר הָאט מִיף נִיט גֶּעשְׁפְן אַ פְרוֹיעֶנְצִימֶער.

פרויען זאָגען; גֶעלוֹיבְּט בִּיסְטיוּ, עוִויגֶער, אוּנְזֶער גָאט, קֶענִיג פוּן דער וֶועלְט,

ווֶעלְכֶער הָאט מִיךָ בֶּעשָׁאפֶן

נאף זיין ווילֶען.

בָּרוּךְ אַתָּה יי גֶעלוֹיבְּט בִּיסְטיוּ עָוויְער,

אֲלֹהֵינו מֶלֶךּ הָעוֶֹם פּוֹקְחַ עֲוְרִים ;

בְּרוך אַתֶּה יי אֲלהֵינוּ מֶלֵך הְעוֹלֶם

מַלְבִישׂ ָרְִים ‏

בָר אַָּה ו

.וו 656

מַתִּיר אֲסוּרִים ;

בָּרוך אתה ו אֶלֹהֵינו

ֶלֶךְ הָעוֶֹ זוקף כְּפוּפִים ;

בְּוך אַתֶּה יי אֶלְהִינו

לד הו רוקע הָאָרֶץ על הַמָּיִם!

בָּרוּך אַתָּה !;ָ אֶלֹהֵינוּ

מל הָעוֹלֶם יְהֲשוֹשָׂה לי כָּל צֶרְכִּי ‏

מָארְגֶען גֶעבֶּעט. 13

אוּנְזֶער נאט, קֶענִינ פוּן דֶער וֶועלְט, ובר עפנט בּלינדֶע (די אוינן)

גֶעלוֹיבּט בּיסט'ג, עווינער,

אוּנזָער נָאט,

קֶענִיג פון דֶער וועלט, וְועִלְבָר בָּעַקְכִיירָט נַאקֶעטע.

גֶעלוֹיבְּט בִּיסְט גּ, עָוויְעַר, אוּנְזֶער גָאט,

קֶענִיג פוּן דֶער וֶועלְט, ווְכֶר מַאכְט ייז גֶעפַאנננע.

גֶעלוֹיבְּט בִּיסְטיוּ, עֲוִויגֶער, אוּנְזֶער נאט,

קֶענִיג פוּן דֶער וֶועלְט, ֶעלכָרשׁטָלְט אוֹיף'גבֵינְמָע.

גֶעלוֹיבְּט בִּיסט"וּ, עֲוִויגֶער, אוּנְזֶער נָאט,

קֶענִיג פוּן דֶער וועלט, לק ריט אוֹיס די עד

אִיבֶּער דִי וַוַאסֶער.

גֶעלוֹיבְּט בִּיסְט'וּ, עֶוִוינֶער, אוּנְזֶער נָאט,

קֶענִיג פון דֶער וֶועלְט, ועלכֶרמַכֶט פיר יר

מיין יֶערֶע בֶּערִירְפְנִיס.

1) נ'א: שעשה. 8) (דאַפיר) װאָס ער האט מיך נוט געמאַכט. 8) בעפרייט. 4) גידערשלאָגעגע.

14

ָרּךְ אַתָּה יי אֲלֹהינוּ

מֶלֶך הָעוֹלָם יְהַמַּכִין

מִצְעֲדִ גָבֶר ‏

ְּרוּךְ אַתֶּה יי אֲלֹהֵינוּ

מֶלֶך הְעוֹלֶם אוזר יִשָׂרְאֵל בִּנְבוּרָה ;

ָּרוך אַתֶּה יי אֲלֹהִינוּ

מֶלֶך הְעוֹלֶם עוֹטֵר יִשְׂרָאֵל בְּתַפְאָרָה :

ְּרוּךְ אַתָה יו אֲלֹהֵינוּ

מֶלֶךְּ הָעוֹלֶם הגומן

לי

כֹּחַ;

ְּרוּךְ אַתֶּה יי אֶלְהָינו

מֶלֶך ‏ הָטוּלֶס הַמַּעֲבִיר שָׁנָה.

1 ג'אן אשר חמון,

יניסור לָבְִּיסֵפֶר ולָעֶם

גֶעלוֹיבְּט בִּיסְט'וּ, עֲוִוינֶער, אוּנְזֶער גָאט,

קֶענִיג פוּן דֶער וֶועלט, וֶועלְכֶער "בֶּערֵייט צוּ

דִי טרִיט פוּן ( דעם) מֶענְשֶען.

גֶעלוֹיבְּט בִּיסְטיוּ, עֶוִויֶער, אוּנְזֶער גָאט,

קֶענִיג פוּן דֶער וועלט, ווֶעלְכֶער גוּרט אָן יִשְׂרָאֵל מִיט שְׁטַארְקֵייט,

גֶעלוֹיבְּט בִּיסְטיוּ, עֶוִויגֶער, אוּנְזֶער גָאט,

קֶענִיג פוּן דֶער וֶועלְט, וֶועלְכֶער בֶּעקְרוֹינְט יִשְְׂאֵל מִיט פְּרַאכְט.

עבט בִּיסְטי,עוינֶער, אוּנְזֶער נָאט,

קֶענִיג פון דֶער וֶועלְט, וֶועלְבֶער גִבְּט

צוּ דֶעם מִיִדֶען

קראפט.

גֶעלוֹיבְּט בִּיסְטּ, עֲוִוינֶער, אוּנְזֶער גָאט,

קֶענִיג פוּן דֶער וֶועלְט, וֶועלְכֶער גֶעהֶמְט אַרָאבּ שְׁלָאף

₪ ם ;שטימטן ריפטעטן שטעלט פעסט, 8) געזעטץ, לעתיץ, 46 אנהענגען. ה פון געועשץ. 8) מערווך, פרפָבץ.

תְּפִלַּת

| מָעִינִי וּתְנוּמָה מַעַפְִַּי

ויהי רָצוֹן מִלְּפְנךְ יי אֶלהֵינו וָאלְהִי אֲבוֹתֵינוּ, שָׁתְִַיקֵנור ‏ - בְּתוֹרָךְ בקנ וָאֵל תְבִיאָנוּ לא לֵידֵי חֵמָא,. וְלֹא לִידִי עֵבֵרֶה וְעִן . ולא לִידִי נְסִיוֹן, ולא לִידִי בִזְיוֹן, וָאֵל תַּשָׁלִֶם בנ יָצֶר הָרַע, וְהַרְחִיקְנוּ מֵאָדֶם רע וּמַחָבֵר דַע, וְְַּקנּ בְּיֵצֶר הטוב ובְמַעֲשִׂים

וב וְכוֹף אֶת יִצְרָנוּ

לְהִשׁתְבֶּד לְָּ.

9 ררעמעל.

שַׁחֲרִית.

פון מיינע אוֹיגֶען אוּן "שלוּמער

פוּן מַייְנֶע בְּרֶעמֶען.

*און עֶס זאל זיין (דֶער) ווילֶען יפון פַאר דיר,

עֲוויגֶער, אוּנזֶער נָאט,

אוּן נָאט פון אוּנְזֶרֶע עלטערן, דאס דוּזָאלְסְט אוּנְזגֶעווענֶען אִין דיין "תורה,

אוּן דּזָאלְסְטאוּנז"בֶעהֶפְטן אָ יינע געבּאמֶע,

אוּן דוזלסט אונז נִיט בּרֵיינג נִיט צוּ אֵיין פֶעהְלֶער,

אוּן נִיט צוּאיין אִיבּרטרטוּנג', אֶרֶער אַ זי

און נִיט צוּ א "פַּרוּבוּנְג, אוּן נִיט צוּ שַאנְדֶע,

אוּן דוּזֶלסְט נִיט לָאזֶען הֶערְש

אִיבֶּער אוּנז

דֶעם שְׁלֶעכְטֶען ילע

אוּן עֶרווייטֶער אונז

פוּן ₪ שְׁלֶעכְטֶען מֶענְשֶען און פון א שְׁלֶעבְּטְן קאמערד, און בֶּעהֶעפְט אונז

אָן דֶעם נוּטָען "ווילֶען =

אוּן אָן נוּטע טְהַאטֶען,

אוּן בּייג אונזער 'ווילען צוּזיין אוּנְטֶערְטְהֶענִיג צוּ דיר,

4) און עס זאָל זיון ריין ווולען.

9 מריעת; גערפנקען.

לִינְיֶען-סְדּוּר לִבְתִּי ספָר וְלָעָם. מָארְנֶען גֶעבֶּעט. 15

וּתְנֵנוּ הַיּוֹם אוּן גִיבּ אוּנְז הַייטֶע ימִדִּין קשה פוּן א "שְׁטְרֵיינְגֶען גֶערִיבֶם ‏ ּבְכָל יום אוּן יֶערֶען טאג וּמִבַּעַל דִּין | אוּן פוּן א ישְׁטְרֵיינְגֶען | חן צ גנ קְשָה) גֶרכְטְעֶענְגֶע ּלְחָסָד אוּן צוּ נְנַאדֶע בֵּין שָׁהוּא זי עֶר אִיז וּלְרַחֲמִים אוּן צוּ עָרבארמונג בָן בְּרִית *א זָאהְן פון (אוּנְזֶער) בּוּנְד בְּעִינֶיךְ אין דיינע אוינען > | ובין שָאִינו אוּן זיי עֶר אִיז נִיט וּבְעֵינִי אוּן אִין דִי אוֹיגֶען בָן בְּרִית; "א זאהן פון (אוּנזֶער) בּוּנד. כל רוֹאֵינוּ, פו אֵלֶע, ואס זֶעהֶען אוּנז ותגטלנו און 'טהוא (מיט) אוּנז יְאֲלהֲינוּ אוּנְזֶער גָאט חֲמָרִים מוֹבִים ; טע נַארֶע להי אֲבוֹתִינוּ אנט פון אוּזֶערֶעֶלמֶערו בַּרוּךְ אתה יי, גֶעלוֹיבְּט בִּיסְטיו, עֲוִיגֶער,. זֶבְרְנוּ | עֶרְאִינֶער אוּנְז גּוֹמָל וֶועלְכֶער סְהוּם בְְּכָּרוֹן מוֹב ‏ מִיט נוּטֶע עֶרְאִיגֶערוּנְג חֲסָדִים טוֹבִים וטע אלע | לפנ פָאר דיר לְעַמּוֹ יִשְׂרָאֵל ; צו זַיין פָאלְק יִשְׂרָאֵל. ּפַקְדָנו אוּן 'בְּעּךָ אוּנז

די זע תפלה האָט פערפאַסט רבי יהודה חנשיא (רבנו בַּפְקְדַּת מִים א "בּעזוּךְ

הקדוש), און ער האָט עס מתפלל געווען נאָך אלע תפלות. | ישועָה ורחמים פו הילפע און ערבּארמונג ברכות ט'ז ע'ב; שפת לי ע'ב. :7+ :דרת + בל 5 כו הו

נָהִי, רָצון טס ואל ניין (רֶער) ילע מִשָמי שְמִי פן די"עווינע הימלס-"הימלטן;

מלפניף פון פאר ִיר קָדֶם,| "י "יי "יט

ײַ לחי | עֶנִינֶער, מיין נָאט, וּזְכֶר קנוּ אוּן עֶרְאִינֶער פִיר אוּנז,

ואלהי אבותי , או נאט פון מיינע עֶלְטֶערְן, יי אֲלֹהִינוּ עוִינֶער אוּנְזֶער גָאט,

שָתצִילני = נאס דל סנעל | 5 ,יפד יילפ

הַיּוֹם וּבְכָל יום ‏ הייטע אוּן יֶעדֶען טאג הַקִּדְמוֹנִים

מש פָנִים טפ פיי | ל | בה און ילב

וּמַעַזּוּית פָּנִים , = אוּן פוּן פְרֶעכְהֵייט פוּן נֶעזְבְט,' יִשְׂרָאֵל בזך הינד 9

מֵאָדֶם רֶע | פ אַשְׁלֶענְטֶען מֶענְשֶען | עֲבָדֶיך. דֵיינֶע קְנֶעבְט,

ּמַחָבֵר רֶע אוּן פון א שָלֶעכְטֶֶען קַאמֶערַד | אֶת הַבָּרִית ‏ דֶעם בד

וּמִשָׁכֵן רֶע אוּן פוּן א שְׁלֶענְטֶען נַאכְבַּאר | וְאֶת הַחֶסְד אוּן רִי נְגַאדֶע

ומפנע רֶע ופ א שְׁלִבְטַע"בֶּענֶעגֶענס | וְאֶת הַשְׁבוּעָה אוּן דֶעם שוואוּר,

מִשְמָן | אוּן פוּן דֶעם "פֶערְדֶערְבֶּענְדֶען | שָׁנִשָׁבֹּעְתְ וָואס דוּ האסט גֶעשְׁווַארֶען | המשחית / שְׁטֶערֶער. | לָאַבְרָהֶם אבינ צוּ אֲברָהָם, אוּנְזֶער פאמער, | ּ

1) דיזע תּפלה געפינט זיך מיט ענדערונגען אין מוסם פיר ראש חשנה. 6 בעלוין; צייג. 8) ד. ה. פרעכע לייטע. 4 ד. ה. ניט צו זיון אַלײן פרעך. 6) טרעפונג, צופאלל. 6) שערליכען. 1 האַרטען. 8) אַ בונדעס-גענאָסע, ד. ח. אַ איד. 9) דערמאָהן. 10) דערמאָחנונג. 11) אוראַלטע.

16

בְּהַר הַטּוֹרְיָה, וְאֶת הָעֲקֵדֶה שֶׁטְקַד

אֶת יֶצֶחֶק בְּנו על גִּבִּי הַמִּזְבַּח כַּכָּתוּב = בְּתוֹרָתֶךְ !

א הי אחר הַדְּכָרִים ה

ְָאָלהִים

נִמָה אֶת | | אבְרָהֶם, !

ויאמָר אֶלִיו

אַבְרָהֶם

וַיֹּאמָר

הגנ !

ב ַיֹּאמֶר

קח נָא

אֶת ב

אֶת יָחִירֶךְ

אֲשֶׁר אָהַבְתָּ

אֶת יִצֶחֶק

מ ל

אֶל אֶרֶץ המרִיֶה.

ְהַטְלְהוּ שֶם

לְֹלָה

עַל אַחַד הָהָרִים

אֲשֶׁר אֹמַר אֵלִיךְ;

לִיניֶען-סִדּוּר לְבָתִּי ספר ולעם,

אוֹיף דֶעם בָּארְג מוֹרִיִה, אוּן דַאס בִּינְדֶען,

וָואס עֶר הַאט גֶעבּוּנְדֶען יִצֶחֶק, זיין זוּהְן,

אויף דֶעם "אַלְטַאר,

וִוי עֶס אִיז גֶעשְׁרִיבֶע אִין דַיין תֹּרָה:

|. און עֶס אִיז גֶעווֶען נַאךְ דִיזֶע "בֶּעגֶעבְּנְהֵייטֶען אוּן גאט

3 האט געפרופט אברהם, + שון : ח קע +

אוּן עֶר הט גֶעזָאגְט צוּ אֵיהֶם; אברהם!

הז

אוּן עֶר הָאט גֶעזָאגְט;

הִיר בִּין אִיף.

2. אוּן עֶר הָאט גֶעזָאגְט גֶעהֶם רָאף

דיין זוּהָן,

דיין איינציגֶען (זוּהְן), ֶועלכֶען דו לִיבּסְט

יצְחָק,

אוּן נעה דיר

צוּ דִי לַאנְד מוריה,

אוּן בְּריינְג אֵיהֶם רארט אויף פַיר א "בְּרַאנְדיאָפַּפֶער

אוֹיף אֵיינֶעם פוּן דִי בַּערְג,

תְּפִלַּת שתרית.

ג וַיּשְׁכֶּם | אַבְרָהֶם בַּבֹּקֶר ויחבש

ב .

אֶת חמרו קח

> אֶת שְׁנֵי נָעָרָיו

אתו

וְאֵת יַצְחָק בְּנו, ובקע

עֲצִי עלה

אָל הַמָּוֹם

- אֲשֶׁר אָמַר לו

הָאֲלֹהִים ; ד בַּיּוֹם הַשְׁלִישִ וַיַּשָּׂא אַבְרָהֶם אֶת יניו ַיְרָא אֶת הַמָּקום מָרָחק ! ה וַיֹּאמֶר אַבְרֶהֶם אֶל נְעָרָיו שְׁבוּ לָכֶם פה עִם הַחֲמוֹר וַאֲנִי וְהַנַּעַר נַלְכָה עַד כֹּה, ונְֲַַּׁוָה ונְשּׁכָה אֲלֵיכֶם: ו נקח אַבְרָהֶם

3 און אֲבְרְהֶם אִיז אויפגע: שְטַאנֶען פְרִיהרֶעס מָארְגֶענְס, אוּן עֶר הָאט גֶעזָאטֶעלְט יין יל -

אוּן עֶר הָאט גֶענוּמֶען

זַיינֶע צְוֵויי קְנַאבֶּען

מִיט "אֵיהֶם,

אוּן יִצְחֶק זַיין זוּהן,

אוּן עֶר הָאט צוּשְׁפַּאלְטֶען הָאלְץ צוּם)"בְּרַאנְד אַפְּפַער, או עֶר אִיז אוֹיפְגֶעשְׁטַאנֶען,. אוּן עֶר אִיז גֶעגַאנְנֶען

צוּ דֶעם אָרְט,

וֶועלְבְן נָאט הֶט אֵיהֶם נְזָאגְט.

4. אויף דֶעם דְרִיטֶען טָאנ,

האט אברהם אויפגעהייבען

+ ד : 4 { 5 יז הא

ַיינֶע אוֹיגֶען

אוּן עֶר הָאט גֶעזֶעהְן דֶעם אָרט

פוּן ווייטען.

5. אוּן אברהם האט געזאגט 7 2 ו ) 4+ וו 2

צוּ זֵיינֶע קְנַאבֶּען

זִיצֵט אִייף היר

מִיט דֶעם אֵייזֶעל,

אוּן איף אוּן דער קנאבע

וֶועלֶען גֵיין בִיז "דָארְטֶען,

אוּן מיר ווֶעלֶען זִיךְּ בּוּקֶען

אָן מר ול צוּרקְקֶערְן צו אי

6 אוּן אברהם האט גענוּמען 7 2 + + + * 5

וֶועְכֶען יד על דיר זָאגְעו | אֶת עֲצִי הָעֹלָה די הָאלְצְבְרַאנְד אֶמְּפֶער

10 בראשית כ'ב א--י'ט. 4)רוקען פון אַלטאַר. ₪6 זאַכען; פּאַסירונגען. 4) גאַנץ-אָפּפער. 5) זיך. 6) אַחין. ז) אַנבּעטען.

לִינְיֶען-סִּוּר לִבתִּי ספ וְלָעֶם.

ֶּׂם אוּן עֶר הָאט אַרוֹיפְגֶעלינְ

עַל יֵצֶחָק בְּנו

ויקח בְּיָדוֹ

אֶת הָאֵשׁ

ְאֶת הַמַּאֲכְֶת.

ילבו שְֵׁיהֶם

וְַָּי‎

ו וַּאמֶר יִצֶחֶק

אֶל אַבְרָהֶם אָבָין צוּ אַבְרָהֶם זיין פָאטֶער,

ויאמר אוּן עֶר האט גֶעזָאגְט:

אָי מַיין פאטער! |

ַיֹּאמֶר

הִנָגִּי בָנִי,

ַיֹּאמֶר

הנה הָאֵשׁ

וְהָעֵצִים

וְאַיּה הַשָּׂה

לְעֹלָה ;

ח וַיּאמֶר אַבְרְהֶם 8. אוּן אַכְָהֶם הָאט גֶעזָאגְט

אלהים | גָאט |

יִרְאֶה לו הָשָה

לְעֹלָה

וילְכוּ: שְׁנֵיהֶם

חב

ט ויבאו

אֶל הַמָּקום

אֲשֶׁר אָמַר לו האלהים}

ויבֶן שָׁם אַבְרָהֶם א אֲבִרְהֶם הט דארט נֶעבּוֹם

אויף זיין זוּהְן יִצֶחֶק,

אָן עֶר הט גענוּמן אָן זייןהאנד די פַייעֶר

אוּן דֶעם "שְׁלַאכְטימֶעפֶער, או זיי ַיינֶען גֶענַאנְגֶעןבֵיירֶע צוּזַאמֶען.

7 אוּן יִצֶחָק הָאט גֶעזָאגְט:

אוּן עֶר הָאט גֶעזָאנְט: הִיר בִּין אִיף, מיין זוּהְן אוּן עֶר הָאט גֶעזָאנְט: זְעה, הִיר אִיז דִי פַייעֶר אוּן די הָאלֶץ,

אַבֶּער ויאוּ אִיז דֶער 'לַאם פִיר א בְּראגֶר ָפפֶּער ‏

וועט זי זֶעהְן דֶעם "לֵאם פִיר אַ בְּרַאנְד-אָפְּפֶער, מַייןזוּהְ!

אוּן דָי זַיינֶען גֶענַאננֶען בּיירֶע צוּזאמֶען.

9 אוּן זיי זיינען גֶעקוּמֶען

צוּ דֶעם אָרְט,

וועלְכֶען נָאט הָאט אִיהֶם גֶעזָאנְט,

יָדֶך

מָארְגֶען גֶעבֶּעט. 11

אֶת הַמִּוְבַּחַ = דֶעם אַלְטַאה

ערף

אֶת הֲשָצִים,

קד

אֶת יִצֶחָק בְּנוֹ יִצְחק: זיין זוּהָי

ַיָשֶם אתו | שְעֶרהֶטאְּהֶם שוְננְעקיינְט

על הַמִּוְבֵּח אזיף דֶעם אַלְטַאר

ממטל. לעצים ; פיז אִיבֶּער דִי הָאלְץ.

ו לח 0. אוּן אַבְרָהָם הַאט אוים- | אבת | === גֶעשְׁטְֶעקט

אֶת יָרו =

ניקח

אֶת הַמַּאֲכָלֶת ,

לִשֶחט אֶת בָּנו;

יא וַיּקְרֶא אֵלִיו /- דַאזְהָאט גֶערוּפְן צוּ אִיהֶם

מַלְאַךְ יי אֵיעֶגֶעל פון דֶעם עָוִיגעו

מן הַשָּׁמִַם ‏ פו דֶעם הִימֶעל,

ויאמר

אַבְרָהֶאַבְרָהֶם, אנ אבר

ומר 0 אוּן עֶר הָאט גֶעזָאגְט:

הִנָּנִי :

יג וַיֹּאמֶר

אַל תִּשֶׁלַח

אוּן עֶר הָאט "גֶעאָרְרְנֶעט די הָאלֶץ, אוּן עֶר הָאט גֶעבּוּנְרֶען

זיין הַאנָר, אוּן עֶר הָאט גֶענוּמֶען דֶעם "שְׁלַאכְט-מֶעסֶער, צוּ שְׁלַאכְטֶען זיין זּהן.

אוּן עֶר הָאט גֶעזָאגְט:

הִיר בִּין א -

2 און ער האט גֶעזָאנְט:

דוּ זָאלְסְט נִיט אויסשטרְעקו

דַיין הַאנְד

אֶל הַנַּעַר

וְאֵל תַּעַשׂ לו אמ |

ִּי עתָ ורתי

צוּ דֶעם קְגַאבֶּע,

אוּן דוּ זָאלְסְט אֵיהֶם נַאר יע ָא

דֶען עצט ווייס. אִיף

רַאס דוּ בִּיסְט א נָאטֶעס- פִירבְטִינֶער,

1 מעסער. 8 שעפס. 3) אווסגעלייגט. צורעכט געמאַכט; צובערייט.

18

ולא חָשׂבְתָ אֶת בנ

אֶת יְהֵילְך מִמָנִי !

: ושָא אַבְרָהֶם אֶת עֵינָיו

ויָרֵא

ְהִנָּה אַיֶל אַחָר נְאָחז

בַּפֶךְ

בְּקַרְנָיו ,

וי אַבְרְהֶם ויקח אֶת הָאִיל יַעֲלָהוּ

תחת בְּנוֹ;

יי ויקְרָא אַבְרָהֶם שם | הַמקום הַהוּא יי יִרְאֶה > אֲשֶׁר יְאָמֶר היום בַָּר ןי

יִרְאָה 5

טו וַיִּקְרָא

מַלָאֵךְ יי

אֶל אַבְרָהֶם. שָׁנִית

מ הַשְּמָיִם;

טז וַיֹּאהֶר

בִּי נִשֶׁבּעְתִּי

1 אַחר נאָכרעם; ; פון הינטען; אָדער: אחר נאחז, וועלכער איז נאָכדעם געווען פערוויקעלט,

ה. /;ה' יראה לו השה

לִינְיֶען-סִדּוּר לִבְתִּי סַפַר וְלָעָם.

און דוּ הָאסְט נִיט פֶערְמִידֶען דיין זוּהן,

דיין איינצינען (זוּהְן),

פוּן מיר.

אוּן אַבְרהֶם הָאט אוֹיפְנְהוֹיבְּן זיינע אויגען,

אוּן עֶר הָאט גֶעזֶעהְן,

דַאס אֵיין 'אנדער ווידער איז נעווען *אָנגֶענוּמֶען

אין בויםדצווייגען

מיט זַיינֶע הערנער;

אוּן אַבְרְהֶם אִיז גֶענַאנְגֶע אוּן ער הֶט גֶענוּמְן דֶם ווידר, אוּן עֶר הט אֶהם אויפגבּרכט פִיר אַבְרַאנר-אָפְּפֶּער ָנְְׁטָאט זַיין זו

4 און אַבְרְהם הָאט גֶערוּפֶען רְעַם נַאמֶען

פוּן יֶענֶעם אָרְט:

נָאט וֶועט זָעהן.

וי עֶס וורטּוהַייטֶע גֶעזָאגְט אויף דֶם בַּארְג פון דָם עֲווֹיגֶען וועט עֶס גֶעזֶען ווערען:

5 דאן האט גֶערוּפֶען

ב

צוּ אברהם 4:7 4

אַ צְוֵוייטֶען מָאל

פוּן הִימֶעל.

6. אוּן עֶר האט גֶעזָאגְט: בּיי מִיר הָאבּ איף געשווארען,

פבאורו אור תורח ובמשפט האורים ערך ירושלים ומוריה

תִּפלַּח שַׁחֲרִית.

נָאֶם יי ִּי

שן אֲשֶׁר עָשִׂית 2 ולא חָשְַתּ אֶת בנ

אֶת נְחַידָף :

וז כֵּי

ברד אֲכָרָכֶ ְהַרְבָּה אַרְבָּה אֶת זַרֶעך ְּכוֹכָבֵי הַשָּׁמיִם וְכַחוֹל

אֲשֶׁר

עַל שָׂפַת הַיָּם , ירש זרְעך

אֶת שער מה ₪ יח ְהַתְבָּרְכו בר

פל גי הָאַרֶץ עקב

אֲשֶׁר שָׁמעְתָ בְּקלי

וַשֶׁב. אַבְרָהֶם אֶל נָעָרָי ניקמו

לְכוּ יַח אֶל בָּאֵר שָׁבַע וישב אַבְרָהֶם

בִּבְאֵר שבע 1

הַדְּבֶר הַזֶּ

אנט דער עֲוִויגֶער,

דאם

ווייל דוּ הָאסְט גֶעטַאן

דיע זאף,

אוּן דוּ הָאסְט נִיט פּערְמִידֶען דַיין זּהן,

רַיין אֵיינְצִיגֶען זוּהְן).

7. דַארוּם

ווֶעל אִיךְּ דִיר בֶּענְשֶׁע

אוּן אִיף וועל מֶעהְרֶען

דַיין זא מֶען

וי דִי שְׁטֶערֶען פון הִימֶעל אוּן ווי דִי זַאמְר,

וֶועכְכֶע איז

בַּיים בּרֶעג פון דֶעם מֶעער; : מוֹיעֶר ב פון זי = ינע 8. אוּן עס וֶועלֶען זָדּ בֶּענְשֶׁן מִיט דיין זַאמֶע

אַלֶע נאציאנען פון דֶער עָרֶר, דאפיר

ווייל דוּ הָאסְט גֶעהֶערט אִין מַיין שְׁטִימֶע

פן אוּן אבְרָהֶם הֶט צוּרִקְנְקָרֶט צוּ זיינע קְנַאבֶּען,

אוּן זיי זיינען אויפגעשטאנען און זייז זיינן גֶעגַאנְגֶען צוּזַאמְן נַאךְ בְּאֶר שבע, | אוּן אבְרְהם הָאט גֶעוואהִנְט אִן בְּאָר שבע.

8 פערוויקעלט. 6) ד.

לעולה, בּני?, ווייט גאָט האָט איחם ווירקלוך צוגעשיקט א ווידער. או ₪ דער שרייבער פוון דער תורה לייגט צו: אשר יאמר חיום (בּמצות ה')בהר ה' יראה (כפ זכורך את פני האדון ה' שמות כ'גוזן ל

ד כגן דברים ט'ז טיז). שטיונפערג

דער שפּרוך, אָדער: דאס װאָרט פון דעם עוויגען,

לִיניֶען-סִדּוּר לִבְתִּי ספר וְלָעֶם.

'ְרִבּוֹנוֹ שָׁל עולם,

יחי רָצוֹן מִלְְנֶיךְ יי אֶלהֵינו

וָאלְהֵי אֲבוֹתֵינוּ,

שֶׁתִּכֶּר לָנו

בְּרִית אבותינו

ְּמוֹשְׁבֵש

אַבָרָהֶם אָבִינּ

אֶת רחמו מִבֶּן חירו וְרְצֵה לשחוט אותו כְּדִי לעשות רְצוֹנָךְּ,

ב יַכְבְּש רממיף

אֶת כַּעֵסֶךְ מִעְלִינוּ לו רַחֲמִיךְ

על מִדותיך , ְתִכָנֶם אתנו

לפָנִים משוּרָת ִנֶ.

וְתִתְנַהַג

עֶמֵנו

יי אָלהינו כְּמִדַּת הַהָסֵר חמ

1 דיזע תפלה געפינט זיך מיט ענדערונגען אין מוסף פיר ראש השנה. צעןן אָד ער: זאָל פערוויקלען. ‏ 4) אייגענשאַפטען, פרינציפען (פון גאָט): מאָאס,

|

ימשפוטאוררק.-ס ו

הֶערֶר פוּן דֶער ועט !

עָם זָאל זיין (דֶער) ווילֶען פוּן פַאר דיר,

עֶוויגֶער, אוּנְזֶער גָאט,

דס דוס רמג פר אנ

דִם בּוּנְד פוּז אוּנזֶרֶע עֶכְטָרְן,

וי אִבְרהֶם, אוּנזער פאטער,

הָאט אַיינְגֶעהַאלְטֶען דין עֶרְבַּארְמוּנָג פון זַיין אִיינצִיגֶען זוהן; אוּן עֶר הָאט גֶעוָואלְט אִיהֶם שלַאכְמֶען, אוּם צוּ טְהַאן דיין וִוילֶען, אַזוֹי זָאל אַיינְהַאלְטֶען דַיין עֶרבַּארְמוּנג דַיין צארן פון גֶענֶעֶן אוּנז אוּן עס אי אֶנשִׁמֶע דיין עֶרְבּארְמוּנְג צוּ דיינע אנדֶערֶע "זִיטֶען, בֶּעסֶער לפ ן דיין בי | = אָרְרְנּגפֶערְַאנְט, אוּן דו זִלֶסֶט זיף אויפפיהרְעו מִיט אוּנז, עווינער, אוּנזֶער גָאט, מיט דֶער זִיטֶע פון גְנַאדֶע אוּן מִיט דֶער זִיטֶע

מָארְנֶען נֶעבֶּעט. > 19 הָרַחֲמִים, פוּן עֶרְבַּארְמוּנְג טוב הנול = או ר רין ימ נּעם. ישוב זָאל זיף אָבְּקֶעהְרֶּען מרון אֵפֿך ‏ | דיק בְּרֶענֶענְדֶער צָארְן מַעַכְּךְ פוּן דיין פאלק וּמָעִירְךְ און פוּן דַיין שְׁטַארְט וּמֵאַרֶצַךְ אוּן פוּן דיין לאנד

וּמְנַחֲלֶתךְ / אוּן פון דיין עֶרְבּיטְהֵיי- יס קָנו אָלקינו

אֶת הַרָּבָר

אוּן עֶרְפִיל פִיר אוּנז עֲויגֶער, אוּנְזֶער נָאט, דַאס וָוארְט,

שֶׁהִבְמַחְתֵּנוּ וָואס דוּ הסט אונז פו ערְזִיכְרְט על יָרִי מֹשָׁה ‏ הרָף עה : עִבְהָּך. | | רַימֶכְ

כַּאֲמוּר, וי עֶס איז גֶעזְגְט (אן פפוק): ְכְרְתִי אוּן אי על פגֶערֵיינסֶע

אֶת בְּרִיתִי שקב , וְאַם אֶת בְּרִיתִי

מיין בּוּנד (מיט) יָעֲקוֹב, און אויף מיין בּוּנד

יצֶחֶ )יצח

וְאֵף את בְּרִיתִי און אויך מיין בּוּנד. אַבְרָהֶם (מִיט) אברהם אֶוְכֹּר. וֶועל אִיף "ְגֶערֵיינְקֶען,.

ְהָאָרָיץ אֶזְֹר ;‏ אדפ לנֶר ול אָד גינק

די לעצטע 8תפלות, נעמליך: אלחינו ואלהי אבותינו, ויהי אחר און רבונו של עולם, געפינען זיך ניט אין די מייסטען סדורים, וועלכע זיינען ניט געדרוקט און רוסלאַנד,

לעולם יהא אדם אוז אריינגעקומען אין די תפרות דורך דעם אירטהום פון אוין אונויסענדען מעתוק, וועלכער האט ניט געוואוסט, אז דאס איז אין אוים: שרופט. וועלכע דערצעהלט דעם דין, אז מען דארף ועדנן פריהמאָרגען זאָגען רבון כל העולמים. אָדער צוליבּ אירגענד וועלכע אורזאַכע האָט זיך דעם דרוקער אָדער מוציא לאור געװאָלט שטעלען נקודות אונטער דיזען דין, פּונקט וי די תפלות זינען מיט נקודות, און די

6 ויקרא כ'ו, מיב. ‏ 6) זיך צוקייקלען צר -וועל- 6 עראינערען.

0 לִינְיֶע-סִדּוּר לְבָתִּי ספר וְלְעָם,

שפּעטערע מדפיסים האָבען נאָכגעטהאן דעם פעהלער |

פון דיזען מדפיס, וועלכער האָט בשוגג אָדער במזיד געשטעלט נקודות אונטער דעם דין לעולם יהא אדם. אַז דיזעס איז ריכטיג קען מען זעהן פון דעם תנא דבי אליהו ח'א פ' כ'א וועלכער שרייפט מיט דיזען לשון: יהא אדם ירא שמים יראה גטורה ומודה על האמת ודובר אמת פלבבו. בּכל יום ויום ישכם ויאמר : רבו כל העולמים וכו'; דאפון זעהט מען אַלזאָ, אַז די תפלה זעלבסט פאַנגט אָן מיט רבון כל העולמים. אויך דער טור סי' מ'ו פאַנגט אָן מיט רבון כל העורמים. זעה תולרות הקליר פון הואון שי'ר, צד קייז. מיר האבען עס דענאך געשטעלט מיט נקודות, ווייל דאָס איז אַ טעות שהחזיקו בח רבים. דאָס וואָרט ובג לוי איז ניטא אין די מייסטען סדורים.

לְעוֹלֶם אִימֶער יְהָא אֶדֶם יָרָא שָׁמַיִם בְּסְתֶר וּבַגְלוּי ,

זָאל א מֶעגְשׁ זיין א נָאטֶעס פירְכְטִינֶער אִין פערבּרְגְנִים אוּן עֲפַנְטֶלֶךְ

וּמוֹדָה אוּן ער זָאל בֶּעקֶענֶען

על הַאָמַת , דִי וואתרהייט

וְדוֹבֵר אמת | או ריידָען וואקרהייט בְְּבָבו / אִין זיין הארצען,

ויִשׂכֶּ אוּ ער זָאל אוֹיפְשׁטעהְן פָרָח

ֹאמַר / און עֶר זָאל זאגען:

רפון האָט ר' יוחנן געזאָגט; מה אנו, האָט שמואל געזאָגט. דיזע תפלה איז אנפאַנגס געמאַכט געװאָרען פיר תפרת נעילה פון יו"כ, ווי עס ווערט געבראַכט אין יומא

פ'ז עיב;

רִבּוֹן הֶערֶר

כָּל העולמים , פין אַלֶע וֶועלְטֶען!

'לא עַל | נִיט וֶועגֶען אוּנְזֶערע צִדְקוֹתֵינוּ גֶערֶעבְסֶע טְּהַאטָען

אֲנַחֵנוּ ‏ מַפִּילִים 'לייגֶען מִיר פַאר

תחנונינו אוּנְזֶערֶע גֶעבֶּעטֶע

פאר דִיר,

זָאנְדֶערְן וועגֶען דיין גְוֹיסֶע עֶרְבַּארְמוּנג

מָה אנו

מָה חַינוּ,

וָואס זַיינֶען מִיר ? ואס אִיז אוּנְזֶער לֶעבֶּען ?

תְּמִפַּת שַׁחֲרִית.

מָה חַסְדּנ מה צִדְקוֹתֵינוּ מַה יֵשׁוּעָתְנוּ מה פתנו מַה נְבוּרָתֵנוּ, מה נאמר לפניך ‏

אֶלְהֵינ וָאלְהֵי אבותינו. הֲלַאכָּל הַגְּבּוֹרִים כְּאין

לפנ

ְאַגְשִי הַשָּׁם כָּלֹא הָיוּ. ַחַכְמִים

כִּבְלִי מַדֶּע , וּנָבוֹנִים

כִּבְלֵי הַשְׂכָּל , כִּי רוב מַעֲשֵׂיהֶם תהו ,

וִימֵי חַיָיהֶם הָבָל לָפָנִיך "ומותר הֲאָדֶם מִן הַבְּהֵמָה אין .

כִּי הפל הַבָל !

ַבָל אֲנַחְנוּ עַכֶּךְ ְּנֵי בְרֵיהך

ואס איז אוּנְזֶער גְנַאדֶע? וס זי אָנ גרכְטֶע טְהטן? וָואס איז אוּנן ר חילף ? וָואס אִיז אוּנְזֶער קְרַאפְט ? וָואס אִיז אוּנזֶר שְׁטַארְקֵייט? וָואס קֶענֶען מִיר זָאגֶען פַאר דיר, | עֶוִויגֶער, אוּנְזֶער גָאט,

40*++

זיינען דֶען נִיט אַלֶע הֶעלְרֶע וי נִיבְטֶם

פאר דיר,

אוּן מֶנֶער פון (גרויסען) נַאמְן (זיינן) נויזיי ולֶטֶן גר נט וו און קְלוֶּע

(זיינ)אַזוֹי וי אֶחְנְע קֶענְטְנִיס, או פֶערְנִינְִיג ֵייֶעןוויאֶהנֶעפֶערְְַאנר? דֶן די מייסמען פן זִיעֶרֶע טהטן (זיינעו) ניכטִיג,

אוּן דִי טעג פוּן זֵייעֶר לֶעבֶּען זיינען *דוּמהייט פַאר דִיר, אוּן רֶר פַארְצוּג פוּן דם מֶענְשְן אִיבֶּער דָאס פִּיה

אִיז נִיכֶטם,

דֶען אַלֶעס אִיז "דוּמְהַייט.

"אבּער

+? +

מִיר זֵיינֶען דיין פַאלְק,

די קִינְדֶער פוּן דיין בּוּנר,

1 דניאל טי ייח. 6 קהלת ג' ויט. ‏ 3) מכילתא פ' בשלח פפסוק תבאמו ותטעמו ומובא בּילקוט רמז רנ'ג פשנוי מעט, 4 ווערטליך: מאַכען מיר פאַלען. 5) אָהנע נוטצען; א חויך; ניכטס. 6) דענאָך.

לִיניֶען-מְדּוּר לִבְתִּי סַפָר וְלָעָם,

ְּנִי אַבְרָהֶם אֹהַבְך שְׁנִשׁבְַּתָּ לו בְּהַר הַמּרְיָה , זָרַע יֵצֶחֶק יְחִידוֹ | שָנעָקר

עַל נַּב הַמִּזְבֵּחַ עֲדַת יָעָקב בנ בְּכוֹרֶך שָׁטַּאֲהֲבָתֶךְ שָׁאהַבְתָּ אותו , ּמִשִׂמֶחֶתֶךְ שֶׁשְׂמַחְתּ

בּ,

קֵרָאתָ אֶת שְׁמו יִשָׂראֵל וִישְׁרוּן ;

לָפִיכְךְ אֲנַחְנוּ חַיָּבִים לְהוֹדוֹת לֶך, ּלשַׁבַּחַךְ ּלְפאָלֶך. ּלָבָרֵךְ לקש

ְלָתֶת

שָׁבַח וְהוֹרְיָה לִשְׂמָ אַשְׁרֵינוּ,

מה טוב חָלְקְנוּ.

די ִינדֶער פון אַבְרָהֶ. דֵיין ְלִיבַּהַאבֶּער,

וס דוּ הֵסְט גִשְׁוָוארְן צוּ אִיהם אויף דֶעם בַּארְג מוֹריָה,

דִי זאמֶען פון יִצְחָק,

ַיין אֵיינְצִיגֶען (זוּהְט,

וֶועלְכֶר אִיז גֶעבּוּנדֶען גֶעוָארְ

אוֹיף דֶעם אַלְטַאר,

דִי גֶעמֵיינְדֶע פוּן יעקב,

ריין עֶרֶשְׂט גֶעבָּארֶענֶעם זוּהְן אס וֶוענֶן רַיין ליב

וס דוּ הָאסְט אִיהֶם גֶעלִיבְּט, אוּן וֶוענֶען דיין פְרֵיירֶע,

ואס דוּ הָאסְט זי נֶעפְרֵייט.

מִיט אִיהֶם הָאסְטוּ גערוּפען זיין נַאמֶען, יִשְׂרָאֶל אוּן ישרון.

דָארוּם

> זַיינֶען מִיר פערפליבטעט

5 .

דיר צוּ דַאנְקֶען,

אוּן דיף צוּ רִיהְמֶען,

אוּן דִיף צו "בֶּעשֶׁעהְנֶען, אוּן צוּ לוֹיבֶּען,

אוּן צוּ הֵיילִינֶען,

אוּן צוּ גֶעבֶּען

א לוֹיבּ אוּן אַ דאנק

צוּ דַיין נַאמֶען.

גְלְִלִיךּ זֵיינֶען מִיר!

וי גוּט אִיז אוּנְזֶער טְהַייל,

מָארְנֶען גֶעבֶּעט.

וּמַה נָעִים נוֹרָלֵנוּ , וּמה פה יָרָשָׁתְנוּ ‏ אַשְׁרֵינוּ שֶׁאֲנַחְנו

משְבִימִים

וּמַעֲרִיבִים ערב וק , וְאוֹמָרִים פּטמים בְּכָל יום ;

שֶׁמַע יִשְׂרָאֵל . אָלקינו אָחָד: יבָּרוּךְ

שָׁם

כָּבוֹד מַלְכוּתוֹ. לְעוֹלֶם וְעֶד }

"אַתָּה הוא

עד שֶׁלֹּא נִבְרָא הַעולֶם ,

אַתָּה הוּא מִשׁנִבְרָא הִשוֹלֶם, -

אַתָּה הוא בּטוֹלֶם הַזֶּה ,

21 און וִוי אַנגֶענֶעהֶם אִיז אוּנְזֶער לְאָאז,

און ווי שֶׁעהְן איז

אוּנזֶער עֶרְבִּיטְהֵייל ‏ גְלִיָלִיךְ זיינֶען מִיר!

דַאס מִיר

קוּמֶען פיה אוּן שׁפַּעט,

אַבֶּענרֶס אוּן מַארגֶענְס, און (מִיר) זָאנֶע

צוויי מאל

+1:

יֶעדֶען טאנ:

הֶער יִשְׂראֵל!

."% =+

דֶער עֲוִויִגֶער אִיז אֵיינֶער!

גֶעלוֹיבְּט אִיז

דֶער נַאמֶען

פון זַיין הֶערְליִבֶען קֶענִיגְרִיך אויף אִימֶער און עֲוִויג.

דוּ בִּסֶט (געווען דֶער זֶעלְבֶּער) בְּפַאר עס אֶז בּעשאפן נעוורן

די וֶועלְט,

זייט עֶס איז בֶּעשַׁאפֶען נעוורן

די וֶועלְטי.

644 +

אִין דִיזֶער וועלט,

1) בביר פ' צ'ח הגרסא: ,, משכימים ומעריבים בכל יום ואומרים שמע? והיא נכונה מאד, 6 זו הוספת ר' יהודה החסיד מובא בטור. והרש'ל נחג להוסיף כל הפרשה הראשונה שלק'ש. 3) ירושלמי ברכות פיט מובא בּילקוט ואתחנן רמז תתל'ו.

4) פריינד. זער גאָט, איז איין גאָט,

8) ד. ח. ענגעל-שטרייטער און גערעכטער.

6 פערהערליכען.

7 וואָהל איז אונז }.

8 דער עוויגער, אונ-

9 לִינִיְעןסְדוּר לִבְתִּי ַפר וְלָעַם. תפלת שחרית.

ְאַתָּה הוּא ‏ אֶוהּמֶעסְטַייורֶערעֶלְֶּ)|יַכֵיוּ ודְעוּ = זָאל עֶרְקענְעו א סֶע לְעוֹלֶם הַבָּא אין דער קוּמֶענְדֶען וֶועלְט, כָּל. בַּאֵי עולם , אַלֶע בִּוואהְנֶער פוּן דֶר וולט, קש אֶת שמף הֵיילִיי דַיין נָאמָען כִּי *אַתָה הוּא דאפ דוּ בִּיסְט / עַל מַקְדִישֵׁי ‏ וֶענֶען דִי וֶעלכֶע יליע | הָאָלֹהִים רֶער גָאט

שמ דיין אמ לב אֵייגֶער אל

דש אֶת שמ א חליג דין נָאמְט - | לְכַל מַמכְָכוּת = איבֶּער אלע קֶענִיגְרייבֶע בְּעוֹלְמֶךְ , אִין דיין וֶועלְט, | הָאָרֶץ / | פוּן דֶער עָר / ּבִישׁוּעֶתְךְ אוּן דוּרְךְ דיין הִילֶף אַתָּה עָשִׂיתָ דוּ הָאסְט גֶעמַאבְט

תּרוּם זָאל ּ עֶרהֹיבֶּ אֶת הַשָּׁמַיִם ‏ רֶעם הִימֶעל

וְתַנְבּיהּ קרננו: און זל הויף וֶוערְן אוּנְזֶר הָארְן ְאֶת הַארץ . אוּן די עֶרד,

בָּרוּךְ אַתָּה יי גֶעלויבְּט בִּיסְטיּ, עָוִינֶער, | אֶת הַיִם דאס מעער מש וָואס דוּ הֵיילִיגְסְט ְאֶת כל אוּן אַלֶעם, אֶת שמך רַיין נָאמֶען אֲשֶׁר כָּם , וָואס אִיז אִין זיי. בָּרַבִּים ! 'עֶפֶענְְלִי ּמִי . או וער אִיז דָא

בְּכֶל מַעֲשָׂה ‏ אוּטֶער אַכֶע *ווערק אַתָּה הוּא דובִּיסְט, יָרִיך. פון ַיינֶע הענָה, = יי אֲלֹהֵינוּ 'עֶויגֶער, אוּנְזֶער נָאם, = | בָּעָלְיוֹנִים אוּנְטֶער דִי הֶענֶענָע, בַּשְׁמַיִם ‏ וּבָאֶרֶץ אין הִמֶעל אוּן אוֹיף דֶער עֶרֶד | א\ ‏ בַתַּחְתּוֹנִים, אָנֶער אוּנְפֶער רי גִידֶרִיקֶעָע בְשָמִי הַשָּׁמַיִם אוז אִין די 'חִימֶעלְס-הִימְלָעוּ| שיֹאמַר לָךְ וועלכר זָאל קֶענְן זָאגְן צוּ דִיר: הֶעלְיוֹנִים, די הֶעכְסְטְעי > מַה תַּעֲשָׂה, ואפ טְהוּסְט דוי אֲמַת וואהרליףּ, אָבִינו שָׁבּשָּׁמַיִם, אנזר פאט וס א אָן הִימָל!

יֹאַתָּה הוּא היבִּסְט טשה ענו חָסָד,, טא מִיט אּנְנגַארֶ ראשון דֶער עֶרְשְׁטֶער, בַּעֲבוּר כ וְאַתָּה הוּא אוּן דו בִּיסְט = שִׁמֶךְ הַנָּדוֹל דיין נְרוֹיסֶען נַאמֶען,

אַחֲרוֹן, רֶער לֶעצְטֶער, שׁנִקרָא טְלִינוּ , וועלבֶער אִי גֶערּפָאֹיף אָנ ּמִבַּלעָדֶךְ | אוּן אוֹיסֶער דִיר ְקַיִם לָנו אוּן עֶרְפִיל פִיר אוּנְז אִין אֲלהים / איז קֵיין נָאט דָא. יי אֶלֹהֵינו עֲוִוינֶער, אוּנְזְעֲר נָאט, קבּץ קויף פרזמל די, לע הָפ אי ריר | מה שָׁכְּתוּב , = וס עֶס אָז גֶעשִׁיבְּאָן פּּק):

מֵאַרְבַּע כַּנָפוֹת פו דִי פיער עֶנְדֶען בַּעֶת הֲהִיא ,אי יֶענֶער צַייט

5 +

הָאָרֶץ . פוּן דֶער עָרֶד. אָבֵיא אֶתָכֶם ‏ װֶעל אִיך אייף בְּרֵינגעי"

1) הגאון יעב'ץ דחקו להוראת פעל עומד, אולם נוסח הטור : וְתְנבּה, וכן הוא במחזור דפוס פראג משנת שעיג, וזה נכון. 9) תנא דיא פ' כ'א. 8) ע'פ ישעי מיד ו'. ‏ 4)מ"ב ייט ט'ו. ‏ 65 צפניה ג' כ'. 6) צווישען פולע. = 1) אדער: דו פיסט דער עוויגער אונזער גאט אין א. ז. וו. ‏ 8) העכסטע הימלען. 9) וואס קומען. 10) געשאַפענע. 11) אין ארץ ישראל.

לִינְיֶע-סְּוּר לִבָתִּי סְפַּר וְלָעֶם.

וּבָעַת

קַבְּצִי אֶתְכֶם כִּי אֶתֵּן אֶתְכֶם לָשֵׁם וְלִתְהִלֶּה

בְּכֹל עַמִּי הָאָרֶץ

בְּשׁוּבִי

אֶת שְׁבוּתֵיכֶם לְעִינֵיכֶם

אָמַר ו :

על דבר אמירת פרשת הכיור, חמובאה פה, ופרשת.

אוּן אין "דער צייט

על אִיךְ אַייך פֶערְזַאמְלֶען; דֶען איף (ועל אייף גֶעבֶּען צוּם נָאמֶען און צום לוֹיבּ ֶָטֶר אַלֶעפֶעלֶָרפֶן ר עָר 2 איף וֶועל צוּרִיקבְרֵיינְע אֵייצֶרֶע גֶעפַאנְגֶעֶ

פאר אייערע אוֹיגֶען,

הָאט גֶעזָאגְט דֶער עַוִויגֶעריי.

תרומת הדשן, ויקרא ו' ג--ד, הנוספה בשאר סדורים לפני פרשת התמיד, ופרשת מזבח מקטר קטרת ופרשת סממני הקטרת ועשיתן, הבּאות פה אחר פרשת התמיד, עיין עטרת

זקנים לאויח פ' מ'ח. יו ויָדַבֵּר יי אֶל משֶה לָאמר ;

יח וְָשִׂית ייר נְחֹשֶׁת וְכנּוֹ נחָשַת ְלְחְצָה , ְנְתַתּ אתו

בֵּין אֹהֶל מועד

ּבֵין הַמִזְבּח ונָתַָּ שׁמָה

מים } דוי

קחצי א

ָּנָיו מִמֵנוּ אֶת יָדֵיהֶם אֶת רנלֵיהֶם ‏ כ בְּבאָם

0 אוּן דֶער עוִויגֶר הֶט גֶערעט

צוּ מֹשָׁה,

יג

8. און דוּ זָאלְסְט מַאכֶען

א יואשִׁיבֶּעקֶען פוּן קוּפַּער

אָן זיין פוּס-נֶעשְׁטֶעל (פן)קוּפר

צוּם וַאשֶׁען, |

אוּן דוּ זָאלְסְט אִיהֶם שְׁטֶעלֶען

וי רֶם פַרְמְלונְגְגֶעצְלְט

אוּן צווישָען דֶעם אַלְטַאר,

אָן דוּזָאלְסְט דָארְט אריינגבְּן

וַואסֶער.

9. אוּן אחרן אוּן זַיינֶע זִיהְן | = זָאלֶען וואשָען

פוּן אֵיהֶם

6656 84

אוּן זֵייעֶרֶע פִיס.-

0. וֶוען זֵיי דארפען ארֵיינְקְמִן

אֶל אהֶל מוֹעָד

יִרְחֲצוּ מיִם ולא יִמָתוּ,

או בָנָשְתֶם

אֶל הַמִּוְבַּח לְשָרַת לְחַקְטִיר אֶשָּׁה לֵיי ְּ

כא וְרִחֲצוּ

דיה וְרגלֵהֶם

ולא יִמָתוּ, ְָיְתָה לָהֶם חק עולם לוֹ וּלְזֶרְעוּ לָֹרֹתָם ;

יהי רָצוֹן

מִלְפְנֶך

יי אָלקינו

וָאלהַי אֲבוֹתִינוּ,

שֶׁפרַחָם טְלנוּ. תִמְחֶללָנוּ

עַל כָּל חטאתינו

וּתְכַפֵּר לְנוּ

אֶת כָּל עֲוֹנוֹתִינוּ

וְתִסֶלַח לָכָל פּשָעִינוּ, ְתִבּנָה בֵּית הֲמִּקְדָּשׁ

מָארְנֶן גֶעבֶּעט. 24

אִין פֶערְַאמְוּנגְט גֶעצֶעלְט זָאקְ זֵיי ִךְוַואשְׁןומְט) וַואסֶר,. דאס זי זאלֶען נִיט שְׁטַארְבֶען, אָרֶר וז יי דרפ זף דִרְנְהִנְטָרֶ צוּם אַלְטַאר

צוּ בֶּערִינֶען,

צוּ רויכֶערן א פַייעֶר אָפַּפֶער צוּם עֶוויגֶען,

ו2. דאן זָאלֶען זֵיי וַואשֶען זֵייעֶרֶע הֶענְד אוּן זִייעֶרֶע פיס, אפ זיי זָאלֶען נִיט שְׁטַארְבֶּען אוּן עֶס זָאל זַייןבַּייזֵיי

אֵיין עֲוִויגֶער געזעטץ,

פִיר אִיהֶם אוּן פִיר זַיינֶע קִינְדֶר פיר זייֶרֶ גֶעשׁלֶעבְטֶער.

עֶס זָאל זיין (רֶער) וִוילֶע פון פַאר דִיר,

עֶוויגֶער, אוּנְזֶער נָאט, אנט פוןאוּנְֶערֶעעְֶטֶערְ, ראס דו ָאלְְט זי ֶרְמַארְמ אוֹיף אוּנָז,.

ָן ר זָלְסְט אוּנְ פֶרְצֵייהֶע וֹיףאַלֶאונעֶרֶעפֶעְֶער, אוּן דוּזָאלְסְט אנ פֶערְגֶעבֶע לג אוּנזֶערֶע זי

און דו וָאְסְט ֶנְטְשׁלרִיגֶע. פיר אַלֶע אְֶזֶערֶ פערְבְֶּעכְ, און דו זָאלְסְט בּוֹיעֶן - ראפ הֵיילִינֶע הויז

1) שמות ל'ויז--כ'א. 6) יענער. 68 אַײער געפאַנגענשאַפט. 4) האנר-פאס. ‏ 66 אפפערן.

24

ִּפֵָּרָה בְיְמֵינוּ

| וְנקָרִיבלִפנֶיך קְִֵּן הַתָמִיד

ליניען-סדוּר לְבְתִּי ספֶר ולֶעם,

אִין גיבען, אִין אוּנְזֶערֶע טעג, א מר וועלן 'בְּריינְְפַאר דִיר דֶעם בֶּעשְׁטֶענְדִיגֶען אפפער,

שיכפר בעדנו , וועלכרוועט פֶערְגֶעבְּן פר אָנ כִּמוֹ שפתבת | אזי וִי דוּ הָאסְט גֶעשְִׁיבֶּע

לינו פִיר אוּנְז

בת = | א דַיי הבָה,

על יָדִי משָה | דורף מֹשָׁה,

עַבָּך | | ַי"ְְעבט,

מִפִּי כְבוֹדֶךְ פוּן דיין הָעַרְלִיבְעַן מוֹיל, כַּאֲמוּד } וי עס אִיז גֶעזָאגְט(אִין פּסוּק):

! סדר הקרבנות

אמירת סדר הקרבנות היא תקנת הגאונים שמצאו סמך לזה בּכמח מקומות בתלמוד, לפי שהתפלות מזה"ז הנה במקום חקרפנות ונשלמה עתה פרים שפתינו (ברכות כ'ו ע'ב) ובמנחות קיי ע'א איתא ;זאת תורת החטאת וזאת תורת האשם, כל העוסק בתורת חטאת כאלו הקריב חטאת וכל העוסק בתורת אשם כאלו הקרוב אשם/. ועוד אמרו (תענית כ'ז ע'בן מגלה ל'א ע'ב) אמר אברהם רבונו של עולם שמא ישראל חוטאים לפניך אתה עושה להם כדור המפול וכדור הפלגה? אמר לולאו וכוי. אמר לפניו רבש"ע תינח בזמן שבית המקדש קים, בומן שאין בּהמ"ק קים מה תהא עליהם ? אמר לו כבר תקנתי לחם סדר קרפגות. בזמן שקורין בהן לפני מעלה אני עליחם כאלו הקריבום לפני ואני מוחל להם על כל עונותיהם.

כתוב פסדור של רב עמרם גאון וז'ל; וסדר שכתבנו לקרוא בצו, ולשנות באיזהו מקומן, ולדרוש בר' ישמעאל. כך מצוי בשות וכך מנהג כל ישראל בּאספמיא. וראיה מנין דאמר(קדושין ל')רב ספרא משום ר' יהושע בן חנניא מאי דכתיב ושננתם, אל תקרי ושננתם אלא ושלשתם, לעולם ישלש אדם שנותיו שליש בּמקרא, שליש במשנה, שליש בתרמור. ומקשינן מי ידע כמה חיי? ומשנינן לא צריכי ליומי.

א וַיִדַבָּר | יי אוּן רֶר עווינער הָאט גֶערֶעט

אל משה צו משה,

לֵּאמֹר ! זָאגֶענְדִיג: ב צו 2. בּעפּוֹיל

אֶת בָּנִי ישָראל די קִינדֶער ישראל, וַאֲמַרְתּ אלהם , און דו זָאלְסְט זאגען צוּ זייג אֶת קַרְבָּנִי | מיץ אָפְּפֶער

לַחְמֵי

לְאֶשִי

רִיחַ נ יחחי תַשָמָרוּ לְַקְרִיב לי בְּמוֹעֲרוֹ :

וְאָמַרְתָּ לָהֶם

ֶה הָאֶשֶׁ אֲשֶׁר פקְריבו לֵיי,

ְָּשׂים

בנ שָנָה תְמִימֵם

שְׁנַיִם ליום עֹלָה

תָמִיד }

את הַכָּבֶשׂאֶחָד

תַּעֲשֶׂה בַבֹּקֶר ,

ְאֶת הַכְּבִשֲשֵׁני

תַּעֲשֶׂה

בִּין הָעַרְבָּיִם : ה וַעָשירִית

הָאִיפָה. סֹלֶת למנחָה. בְּלוּלֶה בְּשָׁמָן כְּתִית רְבִיעַת הַהִין } ו עלת

תָּמִיד,

ְפִַּת שַׁחֵרִית.

מַיינֶע שְׁפייֶ

ִירמיינֶ יע ָפּמערם, (צוּם) לִבִּלְכֶען נערוּף פיר מר, זָאלְט אֵיהֶר הִיטֶען

ו אפר ג יי

אִין זיין בֶּעשְטִימְטֶע צייט. 3 אוּן דו זלֶסֶט זָאגֶען צו זי דִיזֶעס אַז דֶר בְּרַאנְדיאָפְּפַּער

יי 1

וואס איהר זאלט אפפערן ם י: יואר צנצת

+י% *=

פוּן א יְאהֶר אַלְט,

אֶהְגֶע פֶעהְכֶער,

צְווֵיי פִיר יֶעדֶען טָאג,

'(אַלֶ) בְּרַאֶר-אָפְּפֶער

'בֶּעשְמֶענְדִג.

4 דֶעם אַיין לאם

זָאלְסְט'וּ ימַאבֶען

דֶעס מארנְענס,

אוּן דֶעם צווייטֶען לאם

אלו אכ

גֶענֶען אּבֶענְד,

5- אוּן אַ צֶעהְנְטֶעל יפה

פַיינֶע מֶעהְל

אֵלֶם שְׁפֵייאָפְּפֶער,

- טְשיִמעֶג‎

מיט גֶעשְׁטוֹיסֶענֶעם אייל

א פֶערְטֶעל הִין.

6 (עס אִיז) א בֶּעשְׁטֶענ- עס ברַאגר'אָמּפער,

1) במרפר כ'ח א--ח'. 8) אָפּפעון. 3) שעפּסען. 4) (אלס) בעשטענדוגעס בראַנר-אָפּפער. 6 צובערייטען,

אָפּפערן. 6) אַ געוויסע געטריורע-מאס.

ל ניֶען-סְדּוּר לִבָתִּי כ

הָעֲשִׂיָה בָּהַר סִנִי לָרִיח נִיחֹחַ

1 וְנִסְכּו רְבִיעֶת הַחִין בש הָאָח נַּקֶּרֶשׂ הסך

ליי

ח וְאֶת הַכָּבֶשׂ ! הַשֵׁנִי

תַּעֲשֶׂה

בִּין הָעַרְבָּיִם ,

ְּמַנְחַת

הַכֹּקֶר

וּכְנִסְכּו

מ

אֲשֵׁה

רִיח נִיחֹח

ליי} :

תקנו לאמר פּסוק

ב' מעירני עלי את השמים ואת הארץ בין גוי ב

סֹפַר וֹלָעֶם.

וי עס אז געמַאכְט געווארן אויף דֶעם בארג סִינַי,

צוּם לִיבְּלִיכֶען גֶערוּך

אַ פִייעֶר-אָפְּפֶער צוּם עוויגען. 1. אוּן זייןי"טְרַאנְק-אָפִּפֶער א פֶערְטֶעל הִין

איין לֹאם;

אִים הנהו גִיס

פיר

א יטְרַאנְק-אָפִּפֶּער פוּן טַאר גֶעטְרַאנְק

8. אוּן דֶעם צווייטָען לאם

זָאלְסְט'וּ מַאכֶען גֶעגֶען וי דאס שפייזדאפפער

אבענד,

פון דֶעם מָארְגְענס

או וי זַיין "טְרַאנְקיאָפְּפֶער זָאלְסְט'וּ מַאכֶען,

(עס איז) א פייער-אָפּפער (צוּם) לִיבְּלִיכֶען נערוּף

פיר דֶעם עֶוִוינֶען.

זה ע'פ האמור בויקרא רפח פ' ין ן ושראל,

בין אוש בין אשה, בון עבר בון אמה, קורין את המקרא הזה

צפ ונח לפני חי זוכר הק

וְשָחט אתו על יָרֶךְּ המזהח צְפֹנָה

לְפֿנֵי יי ,

תרק

ְּנִי אַהֲרן

1 ויקרא א'יא

בה עקידת יצחק. ||. אוּן ער זָאל עֶס שְׁלַאכְטֶען

אויף דֶר זייט פוּן דם אַלְטַאר גֶענֶען נארדזזייט

פאר דעם עֶוִויגֶען

און עֶס זע פע היפ זיק =

9 וועלכעס איז א. ז. וג.

הַכֹּהֲנִים אֶת דָּמוֹ על הַמִּזְבַּחַ סָבִיב ;

יְהִי רָצוֹן מִלְפָנֶיךְ יו אֶלֹהֵינו ואלהי שְתְּהָא אֲמִירָה זו חֲשׁוּבָה ּמִקְבָּקֶת מרְצָה

לְפָניך

כְּאלוּ הִקְרַבְנוּ קְִבֵּן ַתָּמִיד בְּמוֹעֲדוֹ וּבְמִקוֹמוֹ וּכְהִלְכָתוֹ !

אַתָּה הוּא

יי אֶלהינו

שְׁהִקְטִירוּ אבותינו

לְפָנֶךְ

אֶת קָטֹרֶת

הַסַּמִּים ,

בְּזְמן =

שָבִּית הַמִּקְדֶשׁ

הָיָה קִיָּם ,

8 גוס-אפפער.

אֲבוֹתֵינוּ,.

מַארְגֶען גֶעבֶּעט. 25

די פריסטערס, זַיין בְּלוּט

אויף דֶעם אַלְטַאר ארוּם.

עָם זָאל זיין (דֶער) ווילְען פון פַאר דיר,

עֲוִויגֶער, אוּנזְר גָאט דאס דִיֶער אנ זָאל זי זיין גֶערֶעבֶענְטּ

אוּן אַנְגֶענוּמֶען,

אוּן בֶּעוִוילִיגְט

פאר דִיר |

אַזוֹי וי מר וואלְטען גֶעבְּרֵכְט | דֶעם בֶּעשְׁטֶענְדִיגֶען אַפְּפֶער אין זי ֶּעשְטִימְטֶע צייט אוּן אין זַיין ארט

אוּן נאף זַיין גֶעזֶעטץ.

דג בִּיסֶם

דֶער עַוִוינֶער, אוּנְזֶער נָאט,

ואס אוּנְזֶערֶע טר הָאבֶּען גֶעוֶֹערְט

פאר דִיר

די רוֹיכֶער-ויערק

פון די גֶעוִוירְצֶען

אִין דֶער צייט

ווען דאפ הֵיילִינֶע הויז

איז גֶעשְׁטַאנֶען,

26 לִינְיֶען-סְדּוּר לִבְתִּי סָפֶר וְלֶעם.

כַּאֲשֶׁר

צִּיתָ אוֹתֶם עַל יַר מֹשָׁה נְבִיאָך. כַּכָּתוּב בְּתורָתך

לֹאמֶר וי אֶל משָה

קח ל סַמִּים נְטָם וּשְֵׁלֶת ְחָלְבָּנָה סַמִּים

וּלְבֹנָה זַכָּה , בַּד בְּבַד היה

לה ועָשִׂית ‏ אֹתָה

ְשֹרֶת

לח

מַעֲשֵׂה רוקח . מְמֶלָח

טָהוֹר קְרֶשׁ;

ושׁחְַתָ מִִּנָה

"2 ְנְתַתָּה מִמָנָה לִפָנֵי תָעָדַת בְּאחָל מועד

וי דוּ הָאסְט זֵיִי בֶּעפוֹילֶען דוּרף מֹשָׁה,

רַיין פּרָאפֶעט,

וי עֶס אִיז גֶעשְׁרִיבֶּען אִין דיין תּור

4. אָן דֶר עֲוִויגֶר הֶט גֶעזָאגְט צוּ מֹשָה:

נֶעהֶם דִיר גֶעוִוירְצֶען, *מריפ-נעווירֶץ אָן זֶעע-נַאגֶעל און גַאלְבַּאן, -

(דִיזֶע) גֶעוִוירְצֶען

אוּן ריינע ווייהרוֹיך,

צוּ גְלֵייכֶע טְהֵיילֶען

זָאל עָס זיין.

5 אן דו זָאלְסְטְ דַאפוּן מַאכְן וֹיכֶער-וֶערק,

אַ צוּבּערֵייטוּנְג

נָאךְ דֶער אַפְּמִיקֶערקוּנְפְט, "רוּרְבְנֶעמִישְט,

רֵיין, הֵיילִיג.

8 אוּן דוּ זָאלְסְט צְרַייבּן דפון רן,

אוּן דו זָאלְסְט לֵיינֶען דאפון פַאר דַאס צַיינְנִיס | אָן דֶם פּרוַאמְלוּנְגְס-גֶעצֶעלְט,

אֲשָׁ אוְעָד לֶךְ וופ אֶךּול צוּזַמַרקוּמָן מִיט דֶר

שָׁמָה, קְדָש קָרָשִׁים

1) שמות לי ל'ד--ל'ו.

דָארְטֶען, אַלֶער-הַיילִינְסְט

9) שמות ל' ז'--ח'.

תִּהְיָה לָכֶם : ְנָאָמַר ז"וְהִקְטִיר עָלְיו אַהֲרן בַּבֹּקַר בַּבֹּקֶר בְּהִיטִיבו אֶת הַנֵּרֹת יִקְטִיהֶנָּה :

ח וּבְהַעֲלֹת אהרן

אֶת הַנַּרת בֵּין הָעַרְבַּיִם יִקְטִיהֶנָּה , קְטֹרֶת תָּמִיד לִפְנֵי יי לְדֹרֹתֵיכָם ;

שלש מֵאוֹת ְשָשִים וּשְׁמוֹנָה מָנִים הַיוּ בָהּ, שָלש מֵאוֹת

ְשִִׁׁים וְחֲמִשָּׁה

פנ יְמוֹת הַחֵמָּה,

ְּפִלַּת שְחְרִית.

זָאל עֶס זַיין בַּיי אִייף.

אָן עֶס איז גֶעזָאגְט(אִין פַּסוּק):

7 און אַהַרן זָאל רוֹיכֶערְן אויף אֵיהֶם

רויבער-ווערק פון גֶעוִוירְצֶען

מָארְגֶען פִיר מָארְגֶען,

וֶוען עֶר וועט צוּרֶעכְט מַאבֶען

רי לָאְפֶען,

= זָאל עֶר עֶס רויבערן.

8 או ווען אהרןוועט אָנְצִינְרְן דִי לָאמְמֶע

געגֶען אַבֶּנְ

זָאל ער עָס רוֹיבֶערְן, בֶעשְׁטֶענְִינֶע רוֹיבֶער-ווערְק פָאר דֶעם עוויגע

פִיר אֵייעֶרֶע גֶעשְׁלֶעבְטֶער.

די 'רבּנן האבּען געלערענט: . - 2ש' + - הארי ר די "צוּבֶּערֵייטוּנְג

פוּן די רויכער-ווערק אוֹיףוולְכֶע אַרְט (אָז עֶס גוון)? דריי הוּנְדֶערְט

אוּן אַכְט און זֶעכְצִיג יְמָנִים

זיינען נעווען דארין דריי הוּנְדֶערְט

און פִינף און זֶעכְצִיג מִָים) נאף דער צאהל

גו - +ד :

פון דֶעם זוּנְען-יָאהַר,

מַנַה לכל יום , א מֵנָה פיר עדָען טָאג,

8 כריתות ו" ע'א; ושמה הגרסא: תיר פטום הקטורת הצרי והצפורן וכו

וחיותר, כנראה, הוא בירושלמי יומא ה' הלכה ה'. 4) וואס טרופט פון א געוויסען געווירץ-בּוים. 5) זעה רש"י. 6) געזאַל. צען, זעה רש"י. 7) געלעהרטע; לעהרער. 8) ווירצונג, מישונג. 9) א גאמען פון אַ גאלדענע מינצע. 5 לויט אין וואג.

לִיין-סִּּר לִבתִּי ספֶר וְלָעָם.

פָּרֵם בְּשַׁחֲרִית ופָרֵם בֵּין הָעַרְבָּיִם .

וּשְׁלֹשָׁה ‏ מָנִים | |

יָתָרִים , - מַכְנִים

כֹּהן גָדוֹל מָלֹא חֶפָנָיו

בְיוֹם הַכִּפָּרִים ,

וּמַחֲזִירֶם

-

בְֶּרֶב יום |

ַכּפָרִים, |

ושמן. יָפָה יָפָה. ְּרִי שָׁתְהֵא דקָּה מן הדקה. ְאחד עָשֶׁר = הָיוּ בָהּ, אלו חן הַצָרִי , ְהַצְֹּרֶן . הַחלִבְּנָה . ְהַלְּבוֹנָה , מִשְׁקֵ שִׁבְעים שִׁבָשִים מָנָה | מור , וּקְצִיעָה ,

א הֶעלְפְט דֶעם מַארְנֶענְט, אוּן אַ הֶעלְפְט גֶענֶען אַבֶּענְד;

אוּן דְרֵיי אִיבְריגֶע מָנים,

וָואם פוּן זֵיי

פְלֶענְט אַבַיינְבּריינְגֶע

דֶער גְרוֹיס-פְּרִיסְטֶער

ַיינֶע פוּלע הוֹיפֶענְ

אום יוֹם כַּפּוּר,?

אוּן עֶר פְלֶעגְט זֵיי ווידער אַריינְֵייגֶען אי א שְׁטֵייסֶעל

אוּם ערב יוֹם כּפּוּר,

אוּן עֶר פְלֶעגְט זי צוּ שְׁטוֹיסֶען זעהֶר גוּט,

אוּם עֶס זָאל זַיין

וער די

און עָלֶף (פַארְטֶען) גֶעווירְצְן

זיינְען גֶעוֶוען דַארִין און דִיזֶע זַיינֶען זיי: דֶער בַּאלאם

און דִי זֶעע-נַאגֶעל, דִי 'גַאלְבַּאן

אוּן דִי ווייהרויף, (אין גֶעוִויכט

פוּןזִבצִיג מָנִים יֶערֶע

מִירְהָע אוּן קַאסְסְיֵא,

מָארְגֶען גֶעבֶּעט.

שַׁבּלֶת נִרֶ י

וְכַרְכֹּם ,

מִשְׁקֵל

ששָה עָשָׂר שִׁשָּׁ עָשָׂר מָנֶה :

הקשט

שִָׁים עָשָר ,

ְקְלוּפָה שָלשָה,

ונמי תִּשָעָה ,

בֹּרִית כַּרְשִׁינָה

ִּשֶׁלֶה קַבִּין ‏

ן קפריפן

סְאִין תֶּלָתָא

ְקִבִּין תלָתָא,

וְאִם אִין לו

ין קפריסין

מֵבִיא

ל

נַארְד-שְׁטֶענְגֶעל אוּן זאפראן, (אִין) נעוויכט

פוּן זֶעֶכְצֶעהְן מֵנִים יֶעדֶע.

קאסט-וואוריץ

: : +

צִוְוֶעלְף (מָנִים)

אוּן צִימֶערִינְג ניין (מֵנִים), כַּרְשִׁינָה-זַייף

ניין *ִקִבִּין,

וויין פון צִיפֶּערְן

דריי סאה

8 דח ? 1

אוּן דריי *קב,

אוּן אויב ער האט ניט וויין פוּן צִיפֶּערְן בְרֵיינֶגְט עֶר

חמר חִַּרין תיק ווייסֶע, אַלְטֶע וַויין

מַלַח סְדוֹמִית רובע הַקֵּב, מעֵלָה עָשָן כָּל שָׁהוּא ,

רְבִּי נָתֶן אומר, :

אף כָּפַת הַיּרְדֵּן

|כָּל שָׁהוּא ,

וְאִם נָתֵן בָּהּ בש

פִסְלָהּ ,

וְאֶם חִפַּר

אַחַת מִכֶּל ִפּנָיה

1)'א: רפי נתן הבבלי. 2) אין קדשי הקדשים. 3)ריפטטאַג, דער טאָג בעפאר... 6 א קב איז א זעקסטעל פון א סאה. דריי סאה איז איין אופה- 6 גאַרנעץ. 7) אזא מין גראָז וועלכער האָט געהייסען ,מעלה עשן? וואהרשיונליך פלעגט עס ארויסגעבען אַגוטען, גלייכעןרויך. 8)אַזאַ סאָרט געווירץ. 9)אונטויגליך, אונהייליג.

זאלֶץ פוּן סִדוֹם

אֵיין פֶערְטֶעל יָקֵב, 'רויף-גראז

עֶטווַאם,

רבּי נתן זָאנְט:

-* נונזו נוו: \

אויך "ֹאַמְבְּרֵא פון ירְדֵן עֶטְואס;

אן אוֹיבּער הט ארייננגבן דַרִין האניג

+ +

הָט עֶר עֶס גמאבט "אָנְגִילְטְג, אוּן אוֹיבּעֶר הָאט פֶערְפֶעהְלְט אֵיינֶע פְִאַלֶע אִיהֶרֶע גֶעוִוירְצְ

4{ספּעצערויען. 5)טייווילסקייט.

8

חַיִב מִיתָה ;

ִבֶּן שִׁמְעוֹן בֶן נִמְלִיאֵל אומר , הַצָרִי

אנ אֶלָא שר

הנוטף מַעֲצִי הַקֶּטָף. בֹּרִית כַּרְשִׁינָה

יקָמָּה היא בָאָה, כְּרִי לְיִפּוֹת בָּה

אֶת הצפרן

ָּדִ ָפְהָא נְאֶה.

ין קפריסין

לְמָה הוּא בָא, כְּדִי לְשָׁרוֹת בו

אֶת הצפרֶן

כְּרֵ שֶׂתְהָא עִזָּה,

וְהֲלֹא מִי יַנליִם יפי לָה. ָלָא

שׁאין סכָניסן מִי ַנליִם ַּמּקְרֶּשׁ / מִפְנִי הַכַּבוֹד ;

לִיניעסּוּר לִבְתּיספֶר לעב

אֶזעֶר שָלְרִיג טוֹיט-שׁטְרָאף:י

רַבֵּן שִׁמֵעוֹן

דער זוּהְן פון גמְלֵיאֵל, זאנט:

ד : ,

דֶער בַּאלְוַאם.

איז נוּר א יזאפט, וָואס טְרִיפְט

! פוּן דִי "בַּאלְזַאם-בּוֹימֶערן

כַּרשׁינָה-זַייף,

צוּוָואס איז דֶס ארייננעקוּמן? אוּם שֶׁעהְן צוּ מַאכֶען דַאמִיט דִי זעע-נַאנֶעל,

אוּם עֶס זָאל זיין שעהן: צִיפּערן-וויין,

צוּוָואס איז דס ארייננעקוּמן? אוּם צוּ ווייקָען דארין

דִי זֶעע-נַאנֶעל,

אוּס עֶס זָאל זיין שְׁטַארְק; אוּן אבְּוואהְל

"וַואסֶער פוּן דֶר (קְווֶעלֶע) רוֹנֶל. איז גוּט דאצו, | נוּר

מען ברייננט נִיט אריין *וואסְער פון דֶר (קוועלע) רוגל

| אִים טעמפעל

ווענען די עֶהרֶע(פון טעמפר).5

1 כן חוא ברובא דמינכרא בתנ'ך בדגש המ'ם והנגינה מלעיל, והלכתי אחר חרוב. 8) עיןרגל, מל א אי ט'. והגאון ועבץ בסדורו אומר כי //מי רנָלים? פשטו כמשמעו עי"ש. 8 אוב ער קומט אַריין מיט אַזעלכע קטורת אין קדשי

הקדשים אַסיום כפור.

4 האַרץ, פּעך. 66 הארץ-בוימער.

6 פילייכט ווארען דאָרט 9 קוועלען, דארום האָט זיך עס גע- רופען ,רגלים?, אָדער, בדרך הלצה פלעגט מען עס רופעז ,מ רגלים*(אורין), און דאָרום האָט ניט געפּאַסט עס אריינ-

תפלת שַׁחֲרִית.

תַּנָיָא ,

רַבִּי נָתֶן אוֹמָר, כִּשְׁהוּא שׁוֹחֵק אוֹמָר,

חָדַק הֵימֵם, הֵיסֵב הָדַק, מפנִי שְׁהַֹּל פה לִבְּשָמִים , ִּּמָה

לַחַצְאין

כְּשָרָה , ְשָלִיש

לְרָביץ

לא שמענו : אִמַררְבָּי יְהוּדָה,. ֶה הַלָל.

אס כְּמִָּתָה ְשֵׁרָה לַחֲצְאִין ‏ וְאִם חִסַּר

אַחַת מִכֶּל סמנ

חַיַב מִיתָה ;

תַּנְיָא ,

בַּר קִפָּרָא אוֹמָר , אַחַת לְשִׁשִׁים או לָשָבעִים שָנֶה הָיָתָה בָאֶה של שִׁירַיִם

מִיר הָאבֶען גֶעלֶערענְט. רַבִּינָחֶן וָאגְט:

וע עֶר צוּשְטוֹיסְט וָאנְט עָר - ,צוּשְׁטוֹיסֶען דִין, גוּט!ײי ,נוּט, דִין צוּשְׁטוֹיסֶען!"",. נוייל דִי שְׁטִימֶע

אִיז גוּט פיר דִי גֶעווירְצֶען.* וֶוען עֶר הָאט עֶס צוּבֶּערִייטֶעט אויף א הֶעלְפְטי

איז (אויף) "רעכט,

אוֹיף ₪ דְרִיטֶעל |

אַדֶער אוֹיף אַ פִירְטֶעל הָאבֶּען מִיר נִיט גֶעהֶערְט." רַבִּי יְהוּדָה הָאט גֶעזָאגְט: דאס איז דער רֶעגֶעל:

אוֹיבּ נָאף דֶעם מָאס"

איז רַעכט(אויף)אויף הָעַלְפט, אוּן וֶוען עֶר הָאט פֶערְפֶעהְלְט אֵיינֶע פִן אלֶע אֵיהרֶע גֶעווירְצְן אַז עֶר שולג טויט-שטראף*

מִיר האבֶּען גֶעלֶערֶענְט:

בּר קפרא זאנט:

ה + ג וי =

אֵיין מָאל פון זֶעכְצִג

אַדֶער פוּן זִיבִּצִיג יְאהֶר פלגט(דירוברוורקקְמן(גמַבט)

פוּן דִי אִיבּרִיג-ֶעבְּלִיבֶּענָעיי

צופריינגען אין בית המקדש. (זעה בעמערקונג 2 בשם

הגאון יעבץ).

7) ד. ח. ווען מען רערט ארויס די ווערטער

פון מויל געדענקט מען פיל בעסער אַזױ צוטהאָן; ודברי

הגאון יעבץ פסדורו דחוקים מאד

6 ד. ה. א העלפט פון

יעדען פון די נייטיגע בשמים, צוזאַמען 84] מנים. 9) גיל- טיג, טויגליך, כשר. 10) ד. ה. אז עס זאָל זיין כשר. 11) ד.

ה. אויב ער האָט פון יערע

ן סאָרט געווירץ גענ ומען פונקט

א העלפט. 19) ד. ה. פון די איפריגע 3 מנים, פון וועלכע

לִינֶיען:סדּוּר לבְתּי ספר וְלָעֶם.

לַחֲצָאין : אויף א הֶעלְפְטי. ושוד תָּנֵי 35|

קפָרָא,

אוּן וִוידֶער האט בַּר קפרא

| === גֶעלֶרֶענְט: אלו הָיָה נותן בָּה קוֹרְטוֹב של דָּבֵשׂ , אי אֶדֶם לַעֲמוֹד מִפְּנִי רֵיחָהּ , לְמָה אין מְעֶלְבִין בָּה דָּבֵשׁ, מִפָּנִי שָׁהַתּוֹרָה אֶמָרָה, 'כִּי כֶל שָאר וְכָל דְּבֵשׁ לא תִקְמִירוּ מִמִנּוּ אֶשֶׂה ליי :

וֶוען עֶר וָואלְט אַריינְגֶעגֶעבְן דַארְץ א קְלֵיינֶע מָאס

פוּן הַאנִיג,

יְכוֹל וָואלְט קֵיין מֶענְשׁ גֶעקֶענְט === שְׁמֶעְן

וֶוענען אֵיהֶר נערוּף:

אוּן ווארום

מֶשְׁט מֶען נִיט אַרֵיין דארין הַאנִיג?

ווייל

דִי תּוֹרֶה הָאט גֶעזָאנְט: דֶען יֶעדֶעס זויעָר-טייג

אוּן ייֶעדֶע הָאנִיג

זָאלְט אִיהֶר נִיט רוֹיכֶערְן דאפון

(אַלֶס)פִייעָר-אַפפָר צֶם עוויגז.

זאג דריי מאל : | דר עוויגרפן דִי העער-שאארן

ג' פעמים. יי צְבָאוֹת עִמֵנוּ מִשְׂנֵּב לנו אֶלֹהַי יַעֲקֹב סָלָה!

איז מיט אוּנז,

א פעסטוּנג פיר אוּנז

איז דֶער גאט פוּן יַעֲקבֿ ֹסְלָה ! אִיז דֶער | יַעֲקֹב."סָ

זאג דרוו מאל : עווינער פוּן די העער-שאארן!

גי פעמים. יי צְבאות :ל -< +

דער כהן גדול פלעגט נעהמען אִם יום כפור פולע הויפענס, פלעגט יעדעס יאָהר נאכבּלייבען אזוי, דאס | מאל אין 60 אדער 10 יאָהר האָט מען נור געדאַרפט מאכען נייע קטורת אונגעפעהר א העלפט.

1 ווקרא בייא. 8) תחלים כ' .| 8) תהלים ל'ב ז', 6 מלאכו גיד'. ‏ 5) יומא ליג ע'א. | 6)זעה בעמערקונג פון פריהעריגען בלאָט. 6 קיונע. = 8) סֶלָה קומט פון סַר אַזױ וו הָרָה פון חר. און בּעדייטעט קאָרב אָדער פויק, וועל- כעס ועהט אויס אזוי ווי אַ פערמאפטע קאָרב, און קסר מיינט הַכּוּ בַסֵּל, קלאַפּט אין פויק, אַזױ ווי שאו זמרח ותנו

מַארְגֶען גֶעבֶּעט. 29

אַשְׁרִי אֶדֶם ‏ וְלְִלִי יז דֶער מֶענְש

בֹּטֵחַ בָּךְ; וֶועלבֶרפְזיכָרְט זי אוֹף דִיר ג' פעמים. יי הוֹשִׁיעָה המל יטננו בָיוֹם קרְאנו !

זאג דריי מאל ; עֲויגֶער, הֶעלְ!

דֶער קעניג זֶל אנ אנטווארטן אִין דֶעם טאג, ווע מיר רופען. ֹאַתֶּה מתֶר לִי דיּבִּסְטאַ'פָרְֶערְְנס פָרמֵר מֵצַר ‏ תִּצְרנִי רָנֵי פלט תְּסוֹבְֵּנִי סָלָה: וְשָרָבֶה

פוןאַפַיינְ זְלְֶט'ו יהיו מִיט רֶעטוּנְגְס-גֶעזַאנְג טומ דומיל לה און עֶס זָאל אַנְֶענֶעהֶם יי פִיר גאט

מִנְחַת יְהוּרָה ‏ די אֶפְּפֶער-נַאבֶּע פוּןיְהּרָה וִירוּשָׁלִיִם , כּימִי עוֹלֶם ּכְשָׁנִים קַדְמוֹנַיוֹת ;

אוּן ירוּשַָׁיִם

וו (אין) דִי אַלְטֶע צייטען

או וי( דִי פְִיהֶערִיגֶ | יָאְרֶען.

אבי הֲוָה מְסַדֶּר סֵדֶר הַמַּעֲרָכֶח מִשְׁמָא דִנּמָרָא, אַלְבָּא

דְאַבָּא שָׁאוּל, מַעֲרָכֶה נְדולָה קוּרָמָת לְמַעְרָכָה שְׁי

תף (תהלים פיא ג') און דאָס איז געוועהנליך געטהאן גע- װאָרען בּיים ענדיגע |זינגען א פערז. עס איז דאַרום ריכטיג דיזען װאָרט גאָר ניט צו איבערזעטצען; עס לאָזט זיך אָבּער מאַנכעס מאָל אובערזעטצען: עוויג, אימער, אַלע צויט. 9) שוטץ, שירם. 10) פאָרגעשטעלט די אָרדנונג פון טעגליכן. גאָטעס דינסט אין בּית המקדש. 11) אין דער ישיבה. 12) אויף וועלכען מען פלעגט פערברענען די אָפּפער-טהײלען. 9 פון וועלכען מען פלעגט נעחמען מאָרגענס און אַבּענד קוילען אין א פיוער-פאן פיר דעם אַלטאַר פון די רויכער- ווערק (מזבח הפנימי).

אַבּיי הָאט "גֶעאָרְרְגֶעט

די אַרְרְנּנְג פוּן דֶם הלץ-הויפן לוט וי עֶס אָז גֶעלֶערְנְט נוורן'י אוּן נָאךְ דֶעם מֵיינוּנְג

פוּן אִבָּא שאול:

דער גְרוֹיסֶער הָאלִיץ-הוֹיפֶעןי אִיז פְרִיהֶער

לס דֶר צווייטֶר הֶלֶץ-הוֹיפָן י

0

שָׁל קְטֹרֶת = ּמַעֲרָכָה שְׁניָה שָׁל קְטֹרֶת קוֹדֶמֶת

לְסְדּוּר

שָנִי גִזְרִי עָצִים , וְסִדּוּר

שְׁנֵי נִזָרִי עְצִים קוּדֶם לְרָשּׁן מִזְבֵּחַ ודשון מִזְבַּחַ קוֹדָם לְהַטְכַת

חָמֵשׁ נרות, וְהַטּבַת

חָמֵשׁ נרות קודָמַת

לָדַם

הַתָּמִיד,

וְדַם

הַתָּמִיד

קְוֹדָם

לְהַטָּבַת

שְׁתִּי נָרוֹת, וְַטָּבַת

שָׁתִּי נָרוֹת וֹדֶמֶת לִקְטֹרֶת, וּקְטֹרֶת

הַפָּנַימִי,

ַפָנִיִי

לִיניֶע-סְדּוּר לִבְתִּי סַפר וְלעָם.

פוּן (דִי) רוֹיכֶער-וֶוערְק,

אָן דֶר צְווֵייטֶער האלץ-הויפען פון (די) רוֹיכֶער-ווערק

אִיז פרִיהֶער

אֵלֶס דִי אָרְרְנוּכג

פוּן די צְווֵיי שְׁטַיְקֶער הָאלץ, אוּן דִי אָרְרְנוְּג

פוּן די צְווֵיי שְׁטִיקֶער הָאלְץ אִיז פְרִיהֶער

אס אַרוּנְטֶערְנֶעהְמְן די אש פון דֶעם אִינֶערֶען אַלְטאר, אוּן דס ארוּנטרנהמן דִי אש פוּן דֶעם אִינֶערֶען אַלְטַאר איז פְרִיהֶער

אַלֶס דאס צוּרֶעבְט-מַאכֶען פוּן (די) פִינֶף לַאמְפֶּען,

אוּן דָאס צוּרֶעבְט-מַאכֶען פון (רִי) פִינף כָאמְפֶּען

אִיז פְרִיהֶער

לס יננע אס בל פִודֶם שְׁטֶענְְגָובְרֵנֶר-אֶפִּפָרו און (שְׁפְּרֶענְגֶען) דאס בָּלוּט פוֹדֶם שְׁטֶענְרְְובְּרַנְד-אֶפְּפָרו איז פריהער

אַלֶס דאס צוּרֶעכְט-מַאכֶען פוּן (דִי) צְוֵיי לַאמְפֶּען,

אוּן דַאס צוּרֶעכְט-מַאבֶען פוז (דִי) צְוֵֵיי לאמפען

אָז פַּרהַר אַלס (דִי) רוֹכֶר-וְרֶק, אוּן (די) רויכערווערק

תִּפִלַּת שַׁחֵרִית.

קוֹדֶמֶת לָאֲבָרִים, ָאֵבָרִים לָמַנְחָה, וּמִנָחָה לַחֲבְתִּין ‏ ַחֲבִתִּי לִנְָכִין ‏

ּנְסכִין

לְמוּסָפִין ' ומוּספין לֶבְזִכִין ‏ ּבזִיכִין

קולָמִין

לֶתָמִיד

של בֵּין הָעַרְָּיִם, וָשֶרךּ טי הֲשֹלָה

ְהִקְטִיר עָלֶיהָ חָלָבִי חַשְׁלָמִים, טָלֶיהָ הַשְׁלִם כּל הַקִּרבָּנוֹת כּלֶם ;

אִיזפְרִיהֶער אַלְס(רִיוגְלִירֶער,. אֶדי;גלִידֶער! (זיינן פריהער) אַלס (דֶער) שְׁפַייז-אַפִּפֶער,

א דֶר שְפֵיייאֶפְּפָר(אָז פַרְהָר) אֵלם (ד') פַאנִאטְפער,

אָן דִי פַּאנְצֶפֶּפֶר ייגְָפְרִיהֶר) אַלס רִיטְרַאנְאפפּער, אָן די מְרֵנֶק-אֶפְּפַרַיְַֹפְרָתֵר) אְַסדיֶלייְטֶ אֶפְּפֶערי אוּן די צוּנֶעלֵיינְטֶע אָפַּפַער*-- אלפ (דִי) נוייהרויף-לְעפעכ,* און (די) ַוייהְרוֹידִּילֶעפֶעל ייגֶען פְרִיהֶער

אַלֶס דֶער שׁטֶעגריגֶר אֶפְּפָר פוּן גֶענֶען אַבֶּענְד,

דָ עֶס אִיז גֶעזָאנְט (אָן פּסוּק): אָזעֶרזָאלאָרְרְנֶען אוֹיף אֶהָר דֶעם רנפה

אוּן עֶר זַל רויבערן אזיף אִיהְרז ריפָּסט בָן דִי פְרִידגס-אפְּפָר, ראמיט. עֶנְרִיני

אַלֶע שְפְּמְעַר

גַאר אִין נַאנְצֶען.

תפלת רבי נחוניא בן הקנה.

כ תַּתִּיר ‏ צְרוּרָה ; ַבָּל

אִיךְ בִּיטֶע,

מִיט דֶער קרַאפט

פוּן די נְרוֹיסְקֵייט

פוּן דַיין רֶעכְטֶע הַאנְד מַאךְ לויז די פֶערְבִּנְדְנֶע זִינְד). נֶעהֶם אַן |

1) יותר נכון לנקד לַהֲטָבַת, וַהֲטָבֵת. 2 ויקרא ור ה'. 8) מען האָט נאכדעם געדאַרפט צולייגען נאָך 2 שטיקער האָלץ, ווייל עס שטעהט אין פסוק: ונתנו עצים על האש. 4) ד. ח. דאס פערפרענען די טחיילען פון דעם מאָרגען-בראַנד- אָפּפער. 5)ד. ח. דער קרבן מוסף פון שבת און יום טוב. 6) צוויי לעפעל מיט ווייהרויך פלעגט מען יעדען שבת אוועק- ליוגען געבען דילחם הפּנים. 7) ד. ה. אויף דעם פייער. 8) פערברענען. 9) ענדיגען זיך.

לִינֶעֶן-סְדּּר לְבְתִּי סֵפֶר וְלָָם.

רִנַּת עַכֶּךְ שַׂנְּבֵנוּ טַהֲרֵנוּ, נוֹרֵא !

נָא נִבּוֹר , דורשי יָחוּרךְ כּבָבַת שֶׁמְרֵם; בָּרְבֶם טַהֲרִם. רַחֲמֵם , צִדָקֶהֶך

תָּמִיד נְּמָלָם ! חַסִין קדוש , בְּרוֹב טוּבֶך = נַהַל עָלַתֶך : וחיד נָאָה, לַמֶךְ פְנָה ‏ ורי קְדְשתֶךּ : שׁומֵָנוּ קל וּשְׁמַע צעקתנו . יוֹדֵטַ תַּעֲלְמוֹת ;

בָּרוּךְ שָׁם כְּבוֹד מַלְכוּתו לְשוֹלֶם וְעֶד }

רִבּוֹן הָעוֹלָמִים, אַתָּה צִוִיתְנוּ לָהַקָרִים

קִרְבֵּן הַתָּמִיד בְּמוֹעֲדוֹ,

וְלָהִיוֹת כֹּהֲנִים

1) הושעידג'.

9) געזאַנג.

דאס "גֶעבֶּעט פון דיין פַאלְק; פערשטארק אוּנז, ריינג אוּנז פוּרְכְטְבַּארֶער !

אֶה, מֶעכְטִיגֶער,

די ווס פַארְשֶׁען דיין אֵיינְהַייט, וִוי דעם'אויג-אפפעל הִיט זיי. בֶּענְשׁ זיִז רֵייניג זֵיי עֶרְבַּארֶעם זֵיי,

(מִיט) דיין גֶערֶענְטִיגְקֵייט בַּעלוֹין זֵיִי שְׁטֶענְדִיג. מֶעכְטִינֶער, הֵיליֶער,

מִיט דיינע נְרוֹיסֶע גוּטעס פִיהֶר דיין גֶעמֵיינְדֶע, אֵיינְצִיגֶער, עֶרְהַאבֶּענֶער, וֶוענְדֶע זיף צוּ דַיין פַאלְק, וולְכֶע עֶרְאִינְרְן דיין היילְגְקֵייט, אוּנזֶער שְׁרֵיעֶן גָעתֶם אָו אוּן הער אוּנְזֶער יאמר-נשריי, דוּ, וְולְכֶר וִוייסְט פַרְבַּארגְנְט,

הי יט + *

גֶעלויבְּט אִיז דֶער נָאמֶען פון זיין הערליבען קֶענִיגְרַייךְ אויף אִימֶער אוּן עוויג,

הֶערֶר פוּן דִי וֶועלְטֶען!

דוּ הַאסט אוּנְז גֶעבַּאטֶען צו אָפְּכֶערְן

דֶעם שְׁמֶענְרִיגֶען אָפְּפֶּער אִין זיין בֶּעשְׁטִימְטֶע צייט, או דַס (רִי) פְּרִיסְטֶער זָאלְן יי

מָארְנֶען גֶעבֶּעט.

בַּעֲכוֹדָתָם, וּלְוִִם בְּדוּכָנֶם , יִשְׂרָאֵל בְּמַעֲמָדָם , וַעַתָּה בַּעֲוֹנוֹתֵינו חֶרֵב

בֵּית הַמִּקְדֶּשׂ וּבֶטֶל

הַתָּמִיד,

וְאִין לְנוּ לא כֹהן בַּעֲבוֹדָתוֹ,

ולא לוי בְּדוּכָנוֹ, ולא יְשְרְאָל בְּמַעֲמָדו , וְאֵתָה אֶמְרָהָ, ּנָשַׁלְמָה פָרִים שְׂתינו ‏

לָכֵן יְהִי רָצון ִלְפָנִיך

אָלהינו וָאלֹהֵי אֲבוֹתֵינוּ, שְהָא

שיח שפתותִינוּ. חָשׁוּב וּמִקְבֵּל פרְצָה לפָני ֲָּלוּ הִקְרבְנ קָרְבּן הַתְמִיד בְּמוֹעֲדוֹ, וְעֶמְרְנ

על מַעֲמְדוֹ;

21

בּיי זֵייעֶר (נָאמֶעס)-דִינְסְט, אָן יל יי זעֶר מג און דִי יִשְׂרָאֵל

יי ְִיעֶר שְׁטַאנְד-אָרְטל אָבֶּער צֶט, וֶועגְן אָנְֶערֶע וָנָר, אי פערְיסְטֶעט בע דאס הֵיילִיגֶע הוֹיז,

אוּן עֶס הָאט אוֹיפְנֶעהֶּערְט דֶר שְׁמֶענְרִיגָר(בְּרַאנְד-אֶפְפֶר) אוּן מִיר הָאבֶּעןְקֵיין פּרִיסְטעױי בּיי זַיין (נאטעס)-דִינְסְט, ילוי יי זיין טִמְפָּלנג און קֵיין יִשְׂראֵ

בי זייץ שְטַאנְדיאָרְטגי

אוּן דוּ הָאסְט גֶעזָאנְט:

רס מִיר זְקָ צֶלֶן אָנִשָׁטֶט אֶקְסן דַארוּם זָאל זיין דֶער וִוילֶען פוּן פַאר דִיר,

עֲוִויגֶער אוּנזער גָאט

און נָאט פון אוּנְזֶערֶע עֶלְטֶערְן ראפ עֶס זָאל זַיין געאכטעט און אַנְגֶענוּמֶען אוּן בֶּעוִוילִינְט תָאר דִיר אזוי וי מִיר וָואלְטְןגֶעאָפְּפָרְט רָעם שְׁטֶענְרִיֶען אָפִּפֶער אִין זיין בּעשְׁטִימְטֶע צייט, און מִיר וָואלְטֶען גֶעשְׁטַאנֶען יי זיין ְׁטַאנְד-אָרֶט..

8) שוואַרצאַפפעל פון אויג. 4) די אידען אין דער צייט פון בית המקדש זיינען געווען

צוטהיילט אין 24 אַבּטהײלונגען (משמורות), און יעדע װאָך האָט זיך איין אַנדער אַבּטהײלונג פערזאַמעלט אין דער עזרה צושטעהן (מעמד) ביים קרפן התמיד, און אין די ווייטע שטעדט האָבען זיך די אידען פערזאַמעלט און מתפלל געווען, דאס דער קרבן זאָל אָנגענומען ווערען.(תענית כ'ו ע'א). 6 ד-ח. די געבעטע זאָלען זיין אנשטאט די קרבנות.

9 הִנֶיֶען-סְּוּר לִבְתִּי סַזַר וְלָעָם.

דיזעס זאָגט מעןנור אַם שבת. ט 'וביום הַשַׁבַּת 9 או אי דעם רוּהע-טאג שי כְכָשִים | (לטאיראפפְוֹצֵי לאמ בי שָׁנָ תְּמִימֶם, יֹשָׁני עָשֶרנִים לת מִנְחָה ְּלוּלָה בשָמן ְנְסְכּוֹ ‏ יעלת שַׁבַּת בְּשַׁבַתּוֹ שַל עלת הַתָּמִיד נַסכָּ

פוּן אֵיין יְאהֶר אַלְט

אֶהֶן אַ פֶעהְלֶער,

אוּן צוויי צֶעהְנְטֶעל

פַיינֶע מעהל

אַלְס) שׁפַייזיאָפפֶער, ‏

נֶעמִישְט מִיט אֵייל,

און זיין טְרַאנְקאָפְפֶּער

0. (עֶס אַז) א בְּרֵאנְד-אָפַּפֶער

פוּן דֶעם רוּהעיטָאג

אין ייעדֶען רוּהע-טַאג,

צו דֶם שְׁמֶנְדִיגֶן בְרגְדיאֶפְפָרי

אוּן אֵיהֶר טראנק-אפפער. דיזעס זאָגט מען גור אַם ראש חדש.

וא "וּבְרָאשִי |ו. אוּן אָן די אַנְפָאנְנס-(טָעַג)

חֶלְשֵיכֶם

תּקְרִיבוּ

עֹלֶה

ליי

פָרִים בְּנֵי כָקֶר

שָנים

אל אֶחֶד

ְָּשִׂים.

ְּני שָנֶה

שׁבְעָה

תְּמִימֶם;

יב יּשְׁלֹשָׁה

עֶשְֹׂנִים

פוּן אֵייעֶרֶע מַאנַאטֶען ָאלְט אִיֶר אפפ ₪ בְרַאנְדיאְלְפֶער צוּם עֲוִוינֶען:

יּנְגֶע שְׁטִירֶען

צוויי

אוּן אֵיין וִוידֶער, 'ְלַאמֶען

פוּן אֵיין יְאהֶר אַלְט זִיבֶּען

ו ַ פֶעְֶער

12 צֶעהְנְסֶעל

אוּן דריי

מִנְחָה

תּפִלַּת שַׁחֵרִית.

סֹלֶת פַיינֶע מֶעְל

(אַלֶס) שפייראָפְפֶער,

בְּלוּלָה בַשָּׁמָ ‏ גֶעמִישְט מִיט אָייל,

לפֶר הָאָחָד.

ּשְׁנֵי עֶשְׂרֹנִים

סֹלֶת

מִנְחָה

ְּלולָה בִשּׁמ

לְאַיל הָאֶחְד!

ועִשָׂרֹן עשָרן

סֹלֶת

מִנָחָה

בְּלוּלֶה בַשָׁמֶן

לִכָּבֶשׂ הָאֶחְד,

עלה |

רִיחַ נִיחחַ

אִשָּׁה לֵיי;

יד וְנִסְכֵּיהֶם

חֲצִי ההין

יְִיָה לַפֶ

ּשְלִישֶׁת ההין

לאל

וּרְבִיעֶת ההין

לִכָּבֶשׂ

ייִן,

זֹאת עלת חש דיזסאזדס מָנֵט בְּרַנד-אִפֹּפֶר

בְּחָרְשו אִין ייערֶען מָאנַאט,

לחשי הַשָּׁנָה ! פִיר דִי מאנאטען פון יִאהֶר.

טו וּשְׂעִיר עִזִּים אֶחָד

צוּ "אֵיין שְׁטִיר,

אוּן צוויי צֶעהִנְטֶעל

פַיינֶע מֶעהְל

(אַלְס) שְׁפַיזדאָפְּפֶער, גֶעמִישְׁט מִיט אֵייל,

צוּ דֶעם אֵיין וִוידֶער.

8. אוּן צוּ אֵיין צֶעהִנְטֶעל פַיינֶע מֶעהְל

(אַלֶס) שְׁפַיז-אָפְּפֶער, גֶעמִישְט מיט אייל,

צוּ "איין לאם;

(עָס אִיז) א בְּרַאנְד-אַפְּפֶער (צוּם) לִיבְּלִיכֶען גֶערוּך,

א פַייער-אפּפֶער צוּם עֲוויגֶען. 4 אֶןזִיעֶרֶע סְרִנְקיאָפְּפֶערֶם, א הַאלְבֶּער "הִין

זָאל זיין צוּ (יֶעדֶען) שְׁטיר, אוּן א דְרִיטֶעל 'הִין

צוּ דֶעם וְוִידֶער,

אוּן אַ פֶערְטֶעל 'הין

צוּ (יֶערֶען) לאם

ווייןג"

| 85 און איין צִיגֶען*-בַּאק

1) במדבר כיח ט-י. ₪ במדבר כ'ח א'--טיו. | 8) שעפסען. 4) זײַן. 5) אויסער, נעבען. 6) יעדען. 6עמער.

9) ד, ה. און אַ פערטעל הין וויין פיר יעדעןןלאַם.

לִינֶ-ְדּּר לִבְתִּי סָפֶר וְלָָם.

ְחַטָאת לַי

אַלְס זִינְד-אַפּפער צוּם עֲוִויגְן,

עַל עלת הַתָּמִיך צוּדֶםבִּשׁמִנְרִיגןבְּרְִַיאֶפְפָר

עָשֶה ְנַסְכּו ‏

וָאל עֶס גֶעמַאכְט וֶוֶערֶען, אוּן זיין טְרַאנְק-אָפִּפֶער.

משניות זבחים פרק הי משנח א' זבחים מ'ז ע'א.

אִזָהּ מְקומֶן

שָׁל זְבָחִים ,

ְַשֵׁיְָשִים

שְׂחִיטָתְן בַּצָפוֹן, פָר וְשָעִיר

של יום הַכִּפָּרִים

שְִׁיטָתָן בַּצְפוֹן, קול דָמֶן ַָּלִי שָׁרת בַּצָפוֹן, ודָמֶן טֶעוּן הָה

על בִּין הַבַּדִּי

ְעַל הַפָּרכֶת

וַעַל מִזְבַּח הַזֶּהֶב,

מֶַנָה אחת מִהן מְעכָּבֶת ‏

שׁיִי הַָּם הָיָה שופך

על יִסוֹד מַעֲרְבֵי שָל מִזְבֵּחַ החיצון

אם לא נָתַן

וואוּ אִיז דֶער אָרְט פוּן די (אַפַּפֵּר)-שְׁלַאכְטוּנְגֶען? די אַלֶערְהֵיילִינסְטֶע

(אִיז) זֵייעֶר שְׁלַאכְטֶען

אִין נארְד-זייט (פון אַלְטַאר). ֶער טרא רֶער ינבא פוּן דֶעם פֶערְזֶעהְנוּנגְם-טאג (איז) זֵייעֶר שְׁלַאכְטֶען

אִין דִי נארדזייט

אָן דס "עמפפננן פון ער בַּלוּט (איז)א אִין א בֶּעדִינוּנְגְס-גֶעפֶעס אִין די נַארְד-זייט

אוּן זֵייעֶר בְּלוּט פָארְדֶערט יצ

צֶווישֶען דִי שְׁטַאנְגֶע

אוּן גֶענֶען דֶעם פַארְהַאנְג אָן אוֹיף דֶם נאלְדֶענָם אַלְטַאר די רינ

פוּן אֵיינֶע פוּן זֵיי

הַאלְט עֶס אבּ.י

די אִיבְּרִינֶע פוּן דִי בְּלוּט פְלֶעגְט "מֶען אוֹיסְנִיסֶען אויף דֶעם וְוֶעסְטְלִיכֶען גְרוּנד

פוּן דֶעם אוֹסֶערְן אַלְטַאר.

אוֹיבּימֶען הָאט (עֶס) נֶט יגֶעטְן

מַארְגֶען גֶעבֶּעט. 38

לא עְכָּב : פָרִים הַנִּשְׂרָפִים ישׂעִירִים הַנִּשְׂרָפִים , שְׁחִיטָתְן בַּצָפוֹן ְקַבּוּל דָּכֶן ַכָלִי שֶׁרֶת בַּצְפוֹן, דמ טע הַדָּה.

עַל הַפָּרֹכָת.

וְעַל מִזְבַּח הַזֶּהָב,

+7

מַתָּנָ אַחַת מֵהָן מְעַכָּבֶת,

שְׂיָרִי הַדָּם הָיָה שופ

עַל יָסוד מַעֲרְבִי שָל מִזְבַּחַ החיצון

אִם לא נָתֵן לא עָכֵּב, אלו וְאִלּוּ נִשְׂרָפִין

בְּבֵית הַדֶשֵׁן ‏ משנה ב'.

חטאת הצַבּוּר

ְהַּחִיד , אלו הֵן

הָאט עס נִיט אָבגֶעהַאלְטֶען. דִי שְׁטִירֶען,

וֶועלְכֶעוֶוערֶען פֶערבְרֶענְט, אוּן די צִיגֶענְבֶּעק,

וֶועלְכֶע ווערען פערברענט,

(איז) זייער שלאכטען

אִין דִי נָארְד-זַייט אָן"רס עֶמפּפַנגְן פוּןזַעֶרבְּלוּט (איז) א יזא בֶּעדִינוּנגְס-נֶעפֶעס אִין דִי נארד-זייט, און זֵייעֶר כִּלוּט פארדֶערט בי אויף דֶעם פָארְהַאנְג

אָן אוֹיף דֶם ָאלְרענם אַלְטַאר די 'בֶּעשְׁפַּרִיצוּנְג : פוּן אֵיינֶע פון זיי הַאלְט אָבּ.* די אִיבְּרִינֶע פוּן די בְּלוּט פְּלֶעגְט "מֶען אוֹיסְנִיסֶען אוֹיף דֶעם וֶועסְטְלִיכֶען גְרוְּד פוּן דֶעם אוֹיסֶערְן אַלְטאר. אוֹיבּ עֶר הָאט(עֶסנְט 'גֶעטָאן הָאט עָס נִיט אָבְּגֶעהַכְטֶען.

דִיזֶע אוּן ינע"

וֶֶערֶען פֶערְבְּרֶענְט

אִין דֶעם הויז פוּן דִי אש. זבחים נ'ב ע'ב. |

דִי זִינֶראִפְּפֶר פֶן דֶר גְמֵיינְדֶע אוּן פוּן דֶעם אֵיינְצֶעלְנֶעם, יזע זַיינֶען |

1 (דער אָרט)פון זייער שלאַכטען. 5) ד. ח אויפנעהטען דאָס בלוט פון דעם האַלז פון דער בהמה. 8) שפרענגונג.

4 געבונג.

6 ד. ה. ווען מען לאָזט אויס איינע פון די בעשפריצונגען איז דער קרבּן ניט אנגענומען פאר גאָט. 6) ער.

6ג געג עבען. 8) ד. ה. סיי די אָפפ ער פון יום כפור און סיי אַנדערע אָפּפער, וועלכע ווערען פערברענט,

4 | לִנֶענִיסְּוֹרלִבתִי ספֶר וְלָעָם

חטאת הַצַבּר , דִיִינר ארפ ֶרגְמייְֶע שָעִירִי רי צִיֶענְבֶּע.

רָאשִׁי חָדָשִים וְשל מועדות ,

פוּן אִנְפָאננ-מָאנאסעז אוּן פון פייער-טעג

שְׁחִימָתָן (איז) זֵייעֶר שְׁלַאכְטֶען בַּצָפוֹן אִין דִי נָארְד-זַייט

ְקִבּוּל דָּמֶן בְּכְלִי שֶׁרֶת בַּצְפוֹן,

וְדָמֶן סָעוּן אַרְבַּע מַתָּנוֹת

אוּן דפ עֶממְּפַנְָן פון זָעֶר בְּלוּט אא בֶּערִינוּנְגְגֶעפֶעס אִין דִי נָארְד-ַייט,

אוּן זייעֶר בְּלוּט פַארְדֶערט פִיעֶר בֶּעשְפְרִיצוּנְגֶען

עַלאַרְבַּע קְרָנוֹת,, אוֹף דִיפִיער ונק (פְאַלְטֵרו כִּיצַד, וִי (אִיז עֶס גֶעטְהָאן גֶעוָוארָן)ל עֶלֶה שר אִיז ארויפנענאנגען בַכַּבֶשׁ מִיט דֶעם קְרוּמֶען בְּרִיק,. וּפָנה און עֶר הָאט זי גֶעענדֶעט לסובב , צוּם "אוּמְקְרֵייז (פוּן אַלְטַאר) ּבָא לו אוּן עֶר אִיז גֶעקוּמֶע לָקָרֶן דְרוֹמִית ןְ צוּם זִיד-אַסְּטלִיכֶען וִוינקֶעל, מוְָחִית, זר אָלֶפְקִיבָען 11

מִוְָחִית צְפונית, (דאן צום)ינָארֶאְֶטִיכֶען, צְפוֹנִיתמַעֲרָבִית, נָארְד-וֶועפְטְלִיֶע מַעֲרָבִית דְּרוֹמִית (אקיר וֶעסְטְלִיֶען יל שָׁרִי הַדֶּם ‏ הי אִיבְִּיֶע פון די לוט הָיָה שופך עַל יָסוד דְּרוֹמִי, אוֹיף דֶעם נָארְרְלִבֶען ונ

פְלֶעגְט ימֶען אוֹיסְגִיסֶען

ְנאָכְלִין און זֵיי וֶוֶערֶען גֶעגֶעפֶען לפנים אינערהאלבּ

מִן הַקִּלְעִים זי

פוּן דִי פַּארְהַאנְֶען

82 4 6 + +

בְֶּל

בל מַאֲכָל לָיוֹם וְליָלָה שַד חֲצוֹת ;

תְּפְלַּת שַׁחֵרִית.

אִין אַלֶערְלֵיי שְׁפֵּייזֶען"

פִיר דֶעם,טַאג און נַאכְט בִּיז הַאלְבּע (נַאכְט).

משנה ג'. זבחים ג'ג ע'ב.

הֶשוֹלָה

קֶרֶשׁ קָרָשִׁים,

שְׁחִיטָתָהּ בַּצְפון ְקִבּוּל דָּמָהּ בִּכָלִי שֶׁרַת בַּצָפוֹן, וְדָמָהּ סָעוּן שְׁתִּי מַתָּנוֹת שָׁהֵן אַרְבַּע, וּשְשוּנָה הַפָשֵׁט ונתוח , וְָלִיל לָאֲשִׁים ;

דֶער בְּרַאנְדיאָפְּפֶער אִיז אַלֶערְהֵיילִינְסְט. אִיהֶרשְׁלַאכְטֶען אִיז

אִין דִי נארד-זייט,

אָן דס עֶמִפְּפַנְגְן פוּן אִיר בְּלוּם אִיזֹאיואַבֶּערִנונְֶס-גֶעפֶעם אִין דִי נַארְד-זַייט,

אוּן אִיהֶר בְּלוּט פארדערט יי בֶּעשְׁפְרִיצוּנְגֶען

וֶועלְכֶע זיינֶען פִיער,?

און זִי פַארְדֶערְט אָבַּשִׁינְדֶען (די הוֹיט)

אוּן צוּשְׁנֵיירֶען (אִין שׁטיִקֶער) אוּן אין נאנצען (פֶערבּרֶענֶען) אוֹיף דֶעם פַּייעֶר.

משנה די. זבחים ג'ד ע'ב.

וִבְחֵי צִבּוּר וַאֲשְׁמוֹת ,

דִי שְׁלַאבְטוּנְגֶען

פון דִי פְִירֶענֶם-אְָּפֶּער פוּן א גֶעמֵיינְדֶע

אוּן שוּלְד-אָפּפערס,

אלו הֵן אֲשָׁמוֹת, דִיזֶעזיינֶען(דִי) שׁולְד-אָפִּפֶּער:

אֲשֵׁם נְזְלוֹת , אשם מְשִילוֹת , אֲשֵׁם

דער שׁוּלֶד-אָפַּפֶער פִיר גֶערוֹיבְּטֶע זַאכֶען, דֶער שׁוּלְד-אֶפַּפֶּער פיר פֶערְאוּנְטְרַייאוּנְג,י רֶער לאפר

1) דער כהן. ל) דער אַרױפגאַנג צום אַלטאַר איז געווען מיט א קרומען בּריק 32 איילען לאַנג און 16 איולען בּרייט (מדות /

פ'ג מ'ג); דען עס שטעהט: ולא תעלה במעלות על מזבחי, שמות בי כיג.

8 ראנד.

4 אָסט-נאָרדליכען. 5)וועסט-

זירליכען. 6 ד. ה, צוגעריכט אויף פערשודענע אַרטען. 7) מען האָט געשפריצט אין דעם נאָרד-אָסטליכען און זיד-וועסט. ליכען ווינקעל אַזויאז דאָס בלוט זאל בּעריהרען אַלע 4 זייטען. 8) ד. ה. מאַכען געברויך פיר זיך פון געהייליגטע זאַכען.

לִיניֶען-סִּוּר לִבְתִּי סַפֶר וְלָעֶם.

שֶׁפְחָה חֲרוּפָה ,

אֲשֵׁם זִיר,

אֲשֵׁם מְצוֹרֶע, אֶשֶׁם תָּלוּ, שְׁחִיטֶתְן ְַּפון ְקִבּוּל דמ בִּכָלִי שֶׁרֵת בַּצָפוֹן, ָָמֶן מֶעוּן שָׂתִּי מַתּנוֹת

שָׁהֵן אַרְבַע,

כל

מֵן הַהְלְעִים

לְְרִי כִהָנָה

ָכָל מאַבָל לֹם ולה עַד חֲצוֹת ;

פִַפִּחְר א רטסט דֶער שׁוּלֶד-אָפֹּפֶער

פון אֵיין "גֶעווייהְטֶען,

דֶער שׁוּלֶד-אַפַּפֶער

פון אֵיין "אוֹיסְזֶעטְצִיגֶען,

דֶרשָׁלֶדאפְּפֶר פר אַ"צוייפל זֵייעֶר שלאכטען אִיז

אִין דִי נָארְד-זיִיט,

אָד ֶמפְפנָ פון זר בוט (אִיזאִיזא בֶּעדִינוּנְגְס-גֶעפֶעס אִין דִי נָארְד זַייט,

און זֵייעֶר בְּלוּט פַארְדֶערט צְוויי בֶּעשְפְּרִיצוּנְגֶען וֶועלְכַע זַיינֶען פִיעֶר,

און זֵיי ווֶערֶען גֶענֶעסֶען אִינֶערְהַאלְבּ

פוּן דִי פַארְהַאנְגֶען

פוּן ינעפ פרְמרְטהוּם ונכט ַלֶערְלֵיי שי אִין דֶעם זֶעלְבֶּען טָאג אוּן נכט בִּיז הַאלְבַּע (נאבט).

משנה ה'. זבחים ניה ע'א.

הַתּוֹדָה וְאִיל נָזִיר

רֶער דַאנְק-אָפְּפֶער או דֶ ִוידֶער פון ַ גֶויהְטְ

קְדָשִׁים קלים , זיינען 'לַייכְט-הֵיילִיגֶע.

שְׁחִיטְתֶן ְּכֶל מָקוֹם עָרָה ָָמֶן מֶעּן שְׁתִי מתנות

. 9 .

ייעֶר שְׁלַאכְמֶען (אִיז

אִין יֶעדֶען אָרט

אִין טֶעמְפּעל-פַארְהַאלֶע, און זֵייעֶר בְּלוּט פַארְדֶערט צווֵיי בֶּעשְׁפּרִיצוּנְגֶען,

מָארְגֶען גֶעבֶּעט. 5

וֶועלְכֶע זיינען פִיעָר, אוּן זֵיי ווערען נענעסען אִין דֶער גַאנְצֶער שְׁטַאדְט

שָׁהֵן אַרְבַּע, ונָאָכְלִין

בְּכֶל הָעִיר > לָכֶל אֶדָ בְּכֶל מַאֲכֶל ו וְלֵיָה עַד חֲצוֹת ; הַמּוּרֶם

מָהֶם

כַיוֹצֵא בָהֶם, ָלָא.שְׁהַמּורָם נָאָכֶל לִכֹּהֲנִים לִנָשֵׁיהֶם ולַבָנֵיהֶ וּלְעַבְּדֵיהֶם :

פון יִעדֶען מענשען (צוֶּערכְט) א אַלֶערְלֵישׁפִי אִין דֶעמְֶלְבֶּען טָאג ןכ בִּיז הַאלְבַּע נאכט.

דָאס, וו וֶערְט אְֶָעשׁיירט פון יי"

אִיז פיי צוּ זי

נוּר דָאס אָבְּגֶעשֵׁיידֶעטֶע וֶערְט גֶעגֶעפֶען

(נוּר) פוּן דִי פּרִיסְטֶער,

פון רֶע פְרוֹיֶע

אוּן פון זֵייעֶרֶע קִינְדֶער

אוּן פון זֵייעֶרֶע קנעבט.

משנח וי. זבחים נ'הח ע'א. שָׁלְמִים רו קְדָשִׁים קַלִים , שְׁחִיטָתֶן בָּכָל מָקוֹם בָּעֲזָרָה, וְדֶָן סעון שָׁתִּי ‏ מַתָּנוֹת שָׂהֵן אַרְבַּע, נאָכָלִין בְּכָל הָעִיר אָדֶם

לָכֶל בְּבֶל מַאֲכָל ימים

לִשָ .

זיינען יְלֵייכְט-הֵיילינֶע.

זֵייעֶר שְׁלַאכְטֶען אִיז

אִין יֶעדֶען אָרְט

אִין טֶעמְפּעל:פַארְהַאלֶע, אוּן זֵייעֶר בְּלוּט פַארְדֶערְט צְוֵויי בֶּעשְׁפְּרִיצוּנְגֶען וֶועלְכֶע זֵיינֶען פִיער,

אוּן זֵיי וֶוערֶען גֶענֶעסֶען - אִין דֶער גַאנְצֶער שְׁטָאדְט פון יֶעדֶען מֶענְשֶען (צוּגֶערְבְט) אָן אַלֶערְלֵיי שְׁפֵּי (אִין פערלויף) פוּן צְוֵויי טעג

1) ענטהאַלטזאַמען, צוריקגעהאַלטענעם (פון געוויסע זאַכען), אָבגעשיידעטען. %) קרעטציגען (ביים רייגיגען זיך).

8 ווען ער ווייסט ניט אווב ער האָט געזינדיגט.

געגומען פיר די פּריסטער,

4) ווייניגער.

6 פאָרהויף. 6) ד. ח. דער טהייל װאָס ווערש אַרונטער-

ֶחָד:

מָהֶם כַּיוֹצֵא בָהֶם, אֶלָּא שָׁהַמּוּרֶם נָאָכֶל

לַכֹּהֲנִים לִנְשֵׁיהֶם וְלִכְִיהֶם ּלְעַבְדֵיהֶם!. :

משנה ז'.

הַכָּכור ְהַמּעֲשֵׂר והפסת קָרָשִׁיט קלים. ן

בֶּכֶל ' מָקום ָרָמֶן סעין מַתְּנֶה אֶחֶת , ּכִלֶבֶד שימ כְּנָנָד היסוד. שָׁנָה בַאֲכִילְתֶן

6רי+,. *..

א) מקל וחומר. כיצד ? ויאמר ה' אל משה ואביה ירק

לִינְיֶען-ִדּוּר לִבְתִּי ספ וּלְעָם.

און איין נאכט. דָאס, וָוס וֶוערְט אַבְּגֶעשֵׁיידְט פוּן זייו אִיז גְכֵייךְ צר זי נוּר דאס אָבְּגֶעשִׁיידֶעטֶע ווערט גֶעגֶעסֶען (נוּר) פוּן די פּריסְטער, פוּן זייעֶרֶע פרויען און פוּן זֵייעֶרֶע קִינְדֶער און פון זייעֶרֶע קְנֶעבְט. זבחים ג'ו ע'ב. דֶער עֶרְסְטגֶעבֶּארֶענֶער און דֶער צֶעהִנְטֶער (פוּן פיה) אוּן דֶער פַּסַח-אַפִּפֶער יינֶען לייכְט-הֵיילִינֶע. זֵייטֶר שְׁלַאכְטֶען (אִי) > אִין יֶעדֶען ארט אִין טֶעמְפֶּעל-פַארְהַאלֶע, און זֵייעֶר בַּלוּט פארדערט איין בֶּעשְׁפַּרִיצוּנְג, אַבֶּער גוּר עֶר זָאל (עֶס) גֶעבֶּען גֶעגֶען דֶם גְרוּנֶד (; פְִאַלטַאר),. (אַבֶּער) זֵיי ייֶן פֶערְשִׁידֶען מִיט זְייעֶר עסֶען: דֶר עֶרסְט: יגְבַּארֶענֶערן; פן פיה) ֶערְט גֶעגֶעסֶע

באור הגאון

לכֹּהֲנִים,

ורק בפניה הלא תכלם ז' ימים. קל וחומר לשכינה שתסגר לפחות ז' ימים. הרי לגר חמור מקל להחמיר. וחוא הדין איפכא קל מחמור להקפ

ב) מגזרה שוח. כיצד ? ערות הבת לא למדנו אלא מגזרה שוה. אתיא הנה הנח זמה זמה:

6 מבנין אב מכתוב אחד. כיצד? הרי נאמר בחג

תּפִלַּת שחרית.

(נוּר) פוּן די פּריסטער, וְהַמַּעֲשֵׂר אָבֶּער דֶער צֶעהְנְטֶער לָבֶל אָדָם , וואָכְלִין

ְּכֶל הָעִיר ְּכֶל מַאֲכָל לִשְׁנֵי יָמִים ְליָלֶה אֶחָד! הַפָּסַח

אִינוֹ נְאָכָל אֲלָא בַלֵּילָה, וְאֵינוֹ נָאֲבֶל אֶלָא עד חצות, וְאִינו ְאָבָל

אֶלָא לִמְנוּיו, וְאֵינו ְאָכֶל.

=

(וורְט עסו פן יֶעדְן מֶענְשֶׁען; אוּן זֵיי(בֵּייְ עֶוערֶען געכעסעו אִיץ ֶער גַאנְצֶער שְׁטָארְט, אִין אַלֶערְלֵיי שְׁפִּייזֶען, (אִין פערלויף) פון צְוויי טֶעג אוּן אֵיין נַאכְט. דֶער פְסַחאָפְּפֶער ווערט נִיט גֶעגֶעסֶען נוּר בַּיי נַאבְט, אוּן עֶר ווערט נִיט גֶעֶעסֶען נוּר בִּיז הַאלְבַּע נאכט, אק עֶר וֶערְט נִיטגֶענֶעֶע נוּר צוּזיינע נְצֶעהְרְטע מֶענְשֶׁן, אוּן עֶר ווערט ניט גֶעגֶעסֶען נוּר געבּרַאטען. ברייתא דרי ישמעאל. . ספרא ריש ויקרא.

רַבִּי יִשְׁמעָאל

אומַר, בְּשָלש עֶשָׂרָה

מדות הַתּוֹרָה נִדְרֶשֶׁת! וֶוערט די תורה יעֶרְפָארְשְט: א מפל ְחמַר 4 /1.'פון לֵייכְט אויף שווער. ב וּמִגִזְרָה שָׁוָה ; : מב אָב יעבייץ זיל.

חמצות. אך אשר ואכל לכל נפש וכו בשאר המועדים מג

| רבּי ישמעאר זאנט: וו תו

ן דוֶּף דְרֵייצֶעהְן רֶעגֶעָ

ל אזְדוּרף א גלייכןאוסדרוק. 3. דגרף א הויפט-רעגעל

התיר אוכל נפש. . אלא אמרו רז"ל, זה בנין אב לכל חמועדים: משני כתוב ים. כיצד?נאמר בּמומי אדם. או גבן או דק וגר. וכתוב במומי בּהמה. או חרוץ או יבלת. באדם לא נאמר חרוץ יבלת. 3 בּבחמה לא נאמר דק תבלול. מניין ליתן האמור של זה פזה ולמדו אד ם מבחמה וכּחמה מאדם. זחו משני כתוכים. והן נחישבים למדה אחת: |

1 נקוד היו'ד בקמץ כו הוא נפרד ומלת אב תאר לו, ומובנו בנין שהוא אב וראש. 9) אפער ניט אין נאָרד-אָסטליכען

ווינקעל. וואו עס איז קיין יסוד ניט געווען. עסען זייבען זיי פערשודען. = 64 ערקלערט. פון די 13 רעגעלן בעדייטעט אוז גענוי ערקלערט אין פירוש

₪ ד. ה. אָכּװאָהל דיזע 3 זיונען גלווך וועגען 65 דורך דעם ישלוס פון מינדעדוויכטונען אוים דאס וווכטוגערע. װאָס יעדע

בלוט-שפריצונג, דאָך וועגען

פון הגאון ועב ץ, וועלכען מיר דרוקען היער

לִינְיֶען-סִדּוּר לִבְתִּי סַפַר וְלְעֶם.

מִכַּתוּב אֶחֶד, וּמִבְַּין אָב

מִשְׁנֵי כְתוּבִים ;

ְִּין הַפָרֶט; יִל שׁהוּא צר לִפָרט. ופרט שָׁהוּא צָרִיך לָּלל

ח כָּל דָּבָר

(אַרױס;עי מֶעןפוּן אֵיין פַּסוּק און דורף א הוֹיפְטִירֶענע

(אַרוְסְיְנוּמֶןְ)ְפַזְצווִיי פִּסוּקִים. 4-דוּרְך איין אַלְגֶעמֵיינִם רֶעגֶל ממ יליט 5. און דוּרך אֵיינְצֶעלְהֵייטֶען, גְפַאלנְט פֶ אֲאְַגמינֶםרֶענֶל 6 איין אְַנֶעמיינֶער רֶעגֶעל, (גָאכְדֶעם) אֵיינְצֶעלְהֵיימֶען

אוד וִוידְרוֹאֵיין אַלנֶעמֵיינֶער,

דַאןקֶענְסְטוּנִים אוּרְטְהֵייכֶען

נוּר נָאד רִיאֵיינְצֶעלתייטֶע ? דֶרֶךְ אֵיין אַלְגֶעמֵיינֶם רֶעגֶל, ֶועלְֶער בֶּערַארְף דִי איינצעלהייטען, און דוּרף איינצעלהייסען, וֶועלְבֶע בֶּערַארְפֶען דֶעם אַלְֶעמִיינֶעם רֶעגֶעל. 8. יֶערֶע זאף.

0 פרוש הגאון

ד) מכלל ופרט. כיצד? נאמר אדם כי יקריב וגו" מן הבּהמה, כלל חיה שהיא בכלל בפהמה. מן הבקר. ומן הצאן.

מָארְנְעו גֶעבֶּעט.. 4

שְיֶה בלל יְצָא

מֵן הַפָּלֶל לְלמָד,

לא לָלַמֶּד

על עַצְמוֹ יצָא,

אָלָא לְלמָ עַל הַכֶּלֶל כָּו ִצָאן =

ט כַּל דָּכֶר שָהָיָה בּכָלֶל. ָא

ִטְעוֹן

טוֹעֵן אֶחָד שָׁהוּא בֶעֲנְיָנוֹ, יְצָא לָהָקל ולא לְהַחֲמִיר ‏ יכָּל דָּבֶר שֶׁהיָה בַּפְלֶל.

יעב"ץ זיל,

וס אִיז יו א אַלְנְמְנֶם רֶענָל, אע אָז אוֹיסְנשלָאסְ גניר פוּן דֶעם אלְגֶעמֵיינֶעם רְענְעַל, (מיינְטעָס עֶמְֹאוצו רנ נִיט צוּ לֶערְנֶען

פִיר זי זֶעְֶסט

עס אוֹסְגֶעשְׁלָאסןגעוָוארָן, ָאנְרֶעְן צוּ ֶערנֶע

אוֹיף דֶעם גַאנְצֶען רֶענֶעל עס לסנא 9. יעדֶע זאף,

וולכֶע ואר או אַלְנְמֵנֶם רְענֶל, אוּן אָז אוֹיסְגֶעשְָׁאסְן געוָוארְן צוּ בֶּעוַוייזֶען

אֵיין זאף.

עלב אז וו ר הוֹפּט;רֶעגְל, קוּמט עֶס גְרִינְגֶער צוּ מַאבֶען, אָבֶּער נט שׁיוֶערֶער צוּ מַאכֶען. 0 יעדע זַאךְ,

וס אַז וי ָןאְַגְמֵיינֶם רֶעגל,

מפשר זבח השלמים ונו', הלא שלמים בכלל כל חקדשים

הן. כשיצאו מן הכלל. לא ללמד

על עצמן בלבד וצאו. אלא

פרט, נתמעטה חיה. ואין בכלל ארא מה שבפרם:

ח) מפרט וכרר. כיצד?נאמר בהשבת אבדה וכן תעשה לחמורו ובן לשמלתו. פרט. משמע אלה בלבד חיוב להשיב. כתב אחריו כן תעשה לכל אבידת אחיך, חזר וכלל. נעשה כלל מוסף על הפרט. ומרבח כל דבר:

ו) אלא כעין החפרט. כיצר? הרי שנאמר על כל דבר פשע. כלל הכל. על שור על חמור וגוי. פרט לך אלו בלבר. על כל אבודה. חזר וכלל. אי אתח דן אלא כעין הפרט, מה חפרט מפורש דבר המטלטל וגופו ממון. אף כל כיוצא בו. וצאו קרקעות. ועבדים שהוקשו להם. ויצאו שטרות. שאינן אלא לראיה: |

ז) מכרר שהוא צריך לפרט. כיצד? נאמר קדש לי כל בכור. יכול אף הנקבות בכלל. הייתי אומר כל פטר רחם במשמע. תלמוד לאמר זכר. זהו כלל שצריך לפרט. ואם נאמר זכר. יכול אפילו יצאח נקבה לפניו. ת"ל פטר רחם. איפטר רחם. יכול אפי' נולד אחר יוצא דופן, ת"ל בכור. זהו פרט שצריך לכלל. וחם מדה אחת:

ח) ויצא מז הכלל ללמד. כיצד? והנפש אשר תאכל

על הכלל כולו וצאו. מה שלמים קדושת מופת. אף כל שקדושתו קדושת מזכח חייבין עליו. יצאו קדישי בדק הפית:

ט) ויצא לטעון טען אחד שהוא כענינו. כיצד? נאמר ואשר יבוא את רעהו ביער וגו. מכה בשוגג בכלל רוצח חיה. שנאמר ומכח אדם יומת. בין שוגג בּין מזוד. ויצא מכח בשוגג לטעון טוען אחד שהוא כענונו של מזיד. שזה חמית וזה המית. יצא מן הכלל לחקל על עצמו. שניצול בּערי מקלט. זהו ולא להחמיר:

י) ויצא לטעון טוען אחר שלא כענינו. כיצד? נאמר. כי תקנה עבר עברי שש שנים יעבוד. וחוציא העבריה מן הכלל. שנאמר וכי ימכר איש את בתו לאמה לא תצא כצאת העברים. הלא אמח עברית בכלל עבד עברי חיתח. שנאמר כי ימכר לך אחיך העברי או העבריה. למה יצאה מן הכלל?לטעון טוען אחר שלא כענינו. שעבד אינו יוצא פסימני גדלות ולא במיתת האדון. והאטה ווצאה בסימנים ובמיתת האדון אפי' תוך שש. יצא להקל עליה שיוצאה תוך שש. ולהחמיר שאדוניה מקדשה בעל כרחה:

8 | ןסר כְבְתִ סַפֶר וְלָעֶם

יא אוּן עס אִיז אוֹיסְנְשְׁלָאסְן גר לטעון צוּ בֶּעוויזֶען

טוען אַחֶר ‏ אִיואַנְדֶער זאף,

שָלא כְעֲניג 1 וְלִבְסאַזנְטווידַרהוֹפּט-רֶענְל ָא איז אוֹיסְגֶעשְׁלאסֶען גְעווארָען

לְהָקֶל וּלְהַחֲמִיר; גרינגר אוּן שיוערער צוּ מַאבְן יא כָּל דבר 1. יֶעדֶע זַאך,

שהיה בּ5לל = וולבעאזגיווְאִוְאַלְגְמָנם רגל, יָצָא טש וְֶֹעשׁלָאסֶן גֶעוָאר

צוּ בֶּעשְׁטִימֶען וֶוענֶען א נייץ זאף, קֶענְסְטוּ נִיט

לדון בּדְבָר הֶחֶרֶשׁ, אִי אַתָּה יָכול

לְהַחֲזִידו (עֶם) צוּרִיקְבְּרֵינגֶע לפַלְלו צוּ זיין אַלְגֶעמֵיינֶעם רֶענֶעל עד שיחזירנו בִּיז דֶער פַּסוּק זֶעלְבְּסְט

| הבוב | ְריינְגְט אִיהֶם לְכְלְלו צו זַיין אַלְגֶעמִיינֶעם רֶעגֶעל בְּפְרוּש ; דייטליף. וב דָּבָר , א זאך, הַלֶּמָד , וָואס וֶוערְט אָבְּגֶעלֶערֶענְט מעְנינו. פון זיין אִינְהַאלְט, ודכר און א זאף, הלמר אס וֶערט ָבְֶעלֶערֶענְ מסופי ; פון זיין עֶנְרֶע,

%..

פרוש הגאון יא) ויצא לדון ברבר החדש. כיצר? נאמר וכהן כו יקנה נפש וגו וילוד פיתו. בתו פכלל היתח בין פנויה פין נשואח. ויוצאח לידון בדבר חדש שאחר שנשאת אינה אוכ' בתרומה. שנאמר ובת כהןכי תתיה ל איש זר וגומר. והואיל והוציאה הכתוב מהכלל. אי אתה יכול להחזירה לכללה אפי' אלמנה וגרושה אס לא החזירה הכתוב בפירוש. שנאי ובת כהן כי תהיה אלמנה וגרושה וזרע אין לה וגו' מלחם אביה תאכל: יב) דבר חלמד מענינו. כיצד? נאמר שבו איש תחתיו. וכול ישבו תחתיחם כל היום. בא הכתוב ולמד אל יצא איש ממקומו. שהוא אלפים אמח (מדת תחום שפת) שהוא דבר

\ הַמַּכְחִישִׁים

תְִּלַּת שַׁחֵרִית.

וג ְכֵן 13. אוּן אזוי איז אויף

שָׁנִי כְתוּבִים ‏ (מיט) צְוֵויי פּפוּקִים,

חיש לע וִויֶערשׁרֶעֶ זֶה אֶת זָה, אִינֶער דֶעם אַנְדֶעךְן, עַד שיבא

הַכְּתוּב הַשָלִישי

בִּיו עס קוּמט דֶער דְרִיטֶער סוק

ויִכְרִיעֵ אוּן מַאכְט אַ גְלַייכְגעוִויכְט :דרג ין : ם יצ : בֵּינֵיהֶם ; צווישען זיי.

עָס זָאל זיין דָער וִוילֶען פוּן פַאר דִיר,

ְהִי ָצון מִלְפָנִיך אֶלְהִינו וָאלֹהֵי אָבוְתִינו שָיִבָּנָה

בֵּית הַמִּקְדֶּש ִמְֵרָה בְיָמינּ וָתֵן חֶלָקֵנ

עַויגֶער, אוּנְזֶער נאט,

או נאט פוּן אוּנְזֶערֶע עֶלְטֶערְן, דאס עֶס זָאל נעבויט ווערען דַאס הֵיילִינֶע הויז

שְׁנֶעל, אִין אוּנְזֶערֶע טֶעג, אוּן גִיבּ אוּנזֶער טְהֵייל

בְּתוֹרָתֶךְ; אִין דַיין תּוֹרָה.

שם נַעֲכְדךְ אוּן דָארְט ווֶעלֶען מֶר דיף ינז בִַּרְאֶה מִיט עֶהְרֶען-פוּרְבְט,

ִּימִי עוֹלֶם ווי (אִין) די אַלְטֶע צייטען ּכְשָנִים

{ אואּווישְזְרִיפְרִיהָרִינְע יָאבֶרֶן: קדמונָיות : ו ה

קדיש דרבנן.

יעב'ץ זל. / הלמד מענינו: ודבר הלמד מסופו. כיצד? נאמר איש אל כל שאר בשרו לא תקרבו. אסר כל שאר שבעולם. ובפוף הענין פירש האסורות לנו. ומהם נלמוד המותרות. ואלו מדה אחת הם:

וג) ושני כתובים המכחישים. כמו שנאמר בגראשית בֹּרא אלהים את השמים ואת הארץ. וכתוב אחר אומר. ביום עשות ח' אלחים ארץ ושמים. בא הכתוב השלישי והכריע. שנאמר אף ידי יפדח ארץ וימיני טפחה שמים קורא אני אליהם ועמדו יחד. מלמד ששניהם כאחד נבראו ואין כאן הכחשה :

לִיניֶען-סִדּוֹר לִבָתִּי סָפַר וְלְעָם.

, המזמור הזה מתהלים הובא בסדר התפלות על פ

כתביו של ר' יצחק לוריא(האריז'ל). ובשו"ת פנים מאירות ח'א כתב שלא לאומרו כדי שלא להטריח את הצבור,

הא מִזְמוֹר שיר

חֲנְכַּת הַבֹּיִת וד

ג אֲרוֹממֶך יי כִּי דַלִיתָנִי ‏ וְלֹא שִׂמַחְתְּ איבי

לי :

גי אהי . שוּעָתִי אֵלֶיךְ וַתִרְפָּאֵנִי :

יי :+

הֶעָלִית

מִן שְׁאוֹל חייתני מל בור ;

ה זַמָּרוּ ליי חֲסִירָיו ‏ וְהוֹדוּ לְזכָר קדשו: וּכִּי רְנַע בָּאפו חיים בִּרְצוֹנוֹ,

ד

תהלים ל'

|- אַ גֶעזַאנְג.

א לִיד

בַּיי דִי אֵיינְווייהוּנג פן די הויז; (א גֶעזַאנְג) פון דָוָד.

2 אִיף וויל דף עֶרְהוֹבּן עווִיֶר, דפ דוּ הָאסְט מִיךְ אוֹפְגְהוֹיבְּן אוּן דוּ הָאסְט נִיט עֶרְפְרֶעהְט מֵַיינֶע פַיינְד

אִיבֶּער מִיף.

| 3 עֲוִויגֶער, מַיין נאט,

אי הָאבּ נֶעשְׁרִיעֶן צוּ דִיר, אוּן דוּ הָאסְט מִיךְ גֶעהֵיילְט 4 עוויגֶער,

דוּ הָאסְט אוֹיפְגֶעבְּרַאכְט פוּן ינְרַאבּ

מיין זֶֶעלע

דוּ הָאסְט מִיף בֶּעלֶעבְּט, דס אִיך זָאל נט אַרוּנְטְרְגֶעהְן (אִין) גְרוּבּ.

5 זִינְגְט צוּם עֲוִויגֶען, (אֵיהֶר), יינע פַרוּמֶע,

אוּן דַאנְקְט

ו לעיו 6 דֶען (נוּר) אֵיין אוֹיגֶענְבְּלִיק (אִיז עֶר) אִין זיין צָארְן, (אָבֶּער) לֶעבֶּענְס-לַאנְג-- אִין זיין גוּטֶען וִוילֶען.

מָארְנֶען גֶעבֶּעט. | 29

בָּעֶרֵב ָלִין בָּכִי אם אבֶּענְד 'קוּמְט נעוויין,

וְלבֹּקֶר רִנָּה : האֲנִי אָמַרְתִּ שי

בַּל אָמוט לָעוֹלֶם ;

%

בר הָעָמִדְתָּה לְהַרְרִי עז , הִסְתַּרְת

פָניךְ

הָייתִי נִבֶהֶל ; ₪ אֵלָיךְ יי אֶקְרָא ,

ואֶל יי אֶתְַּן ‏

ימה בְּצַע בְּרָמִי בְּרִדְתִּ

אֶל שחת , היו עָר הֲיֵנִּיד אֲכמך :

₪ שמ יי וְחֶנָּנָי י

ה

1 א פּסאַלם; עס דאַרף פערשטאַנען ווערען ווו: מזמור לדוד. שיר חנכת וכול. 4 געבטיגט. 5) איך וועל נימאַלס װאַנקען. וו ד. ה. גליק. | 1) שוויוגען. 8) ערבארעם.

אוּן צוּם מַארְנֶען--גֶעזַאנְג. 7 אוּן אִיךְ האב גֶעדֵיינְקְט אִין מַיין רוּהַע: אִיְוֶעלנִיט ינע ור *אויף עֲוויג.

8. עֲוִויגֶער,

אִין דיין ווילֶען

הָאסְטוּ אוֹיפְגֶעשְׁטֶעְט

מיין ארג פֶעסְט,

(ֶבֶּר ֹדוּ הָאסְט פֶערבָארְ דיין גֶעזִיכְט,

זי ֶעוָארֶען רא 9 צוּ דִיר, עֲוִויגֶער,

רוּף אִיך,

אוּן צוּם עֲוִוינֶען בַּעט אִיךְ. 0. ואס פיר א נוּטִץ(הָאסטוּ) אִין מיין 'בְּלוּט,

וֶוען אי וול אַרוּנְטֶערְגֶעהְ אִין הֶעלֶע?

וועט דיף לויבָּען(רער)שטויב ? ועט עֶר דֶערְצֶעהְכֶען

דיין וואהָרְהייט ?

|ו. הֶער (מִיךְּ), עֲוִויגֶער,

אוּן 'בֶּענְנַאדִיג מִיךְ, עֶוִינֶער!

זיי מִיר א הֶעלְפֶער.

2 דו הָאסְט פֶערואנְדֶעלְט מיין קְלָאג

צוּ אֵיין טַאנְץ פִיר מִיך,

8) העלע, אונטערוועלט. 3) נאָמען.

0 לְנֶיֶעןיסְדוּר לָבָתִּי סָפֶ וְלָעָם. תְּפִלַת שַׁחֲרִית.

פתחת | דוּ הָאסְט ילוֹיז גֶעמַאכְט וְכָבוֹד *(מִיט) עֶהֶרֶע,

פתחה : גֶעמַאק . עָהֶן

שפי מַיין זַאק, ולא יִדֹּם, אוּן מֶען זָאל נִיט שוויינען:

ותאזרני אןדו האסט מף אוּמנגרטלט | יי אלהי עוויְער, מיין נאט !

ל . + . הנל ו 4 גל - מו - +

שָׂמְחָה ; (מיט) פְּרֵיידֶע. | לְעולם אוף עֲוִויג

לכ יי לְעוֹ? 7

יג לֶמַעַן יזַמֶּרֶך ‏ 3. "אום מֶעןזֶ דיר לובינ | אוֹדֶך! על אִיך דִיר "דַאנְקְן. קדיש יתום.

פְסוּקי רְזמרח.

מְקוֹר בִּרכַּת בָּרוּך שָאָמַר.

הפסוקים והמזמורים שבין ברוף שאמר ובין ישתבח נקראים פסוקי דזמרה. והגאונים סדרום ע"פּ מאמר התלמוד בברכות ל"ב עייב: ,,לעולם יסדר אדם שבחו של מקום ואח"כ יתפלל". ותקנו ברכה לפניהם ברו שאמר, וברכה לאחריהם ישתבח. = מי הוא אבי ברכת בְרוף שאמר, אשר השתמש בניבים רבים הנמצאים בתלמוד. (עיין הערתנו לברוך שאמר) לא נודע בברור, והרי'/פ לברכות ליב מזכירה, וזה לשונו: ,,ותקינו רבנן למימר ברכה מקמייהו (דפסוקי

דזמרה) ומאי ניהו ברו שאמר וישתבח הלכך מיבעי.

ליה לאינש דלא לאשתעויי מכי מתחיל בברוף שאמר עד דמסיים ליהיי. ובערוך ערך תפלה נמצא: {ור' משה גאון אמר מאן דמעייל לכנישתא ואשכח צבורא דקרו פסוקי דזמרה אומר ברוף שאמר חותם מהלל בתשבחות", וכטורי זהב סמן נייא אות אי מביא בשם תולעת יעקב שאנשי כנסת הגדולה תקנוהו ע''פ פתקא דנפל מן השמים (עיין מה שכתב בזה הסדור רשביין.) ובספר היוחסין אומר,כי בשבת הראשון של מנוי ראש גלותא היה חזן בית הכנסת מתחיל בברוף שאמר והבחורים עונים על כל דברודבר מברוך שאמר ברוך הוא,

והנה מספר התבות בברוף שאמר עייפ נוסחתנו הוא פ''ז והסמן לזה ראשו כתם פ"ז (רוקח ס' שייכ); אולם הנוסחאות רבּות ושונות בין האשכנזים והספרדים וגם בין הספרדים בעצמם הנוסחאות שונות, כנראה באבודרהם ובמגורת המאור כלל תפלה סמן צ''ג, וגם מקום ברוף שאמר אצל האשכנזים הוא לפני הודו לה', ואצל הספרדים מקומו לפני יהי כבוד,

דִינִים פון פּסוקי דְזִמְרָה,

פון ברוך שאמר ביז נאך ישתבח הייסט ,.פסוקי דזמרהיי ווען מען קומט צום דאוונען און מען געפינט, דאס דער עולם האלט ביים ענדע ,,פסוקי דזמרה", דאן זאגט מען נור: ברוך שאמר ביז ענדע, תהלחילרור ארוממך ביז ענדע און ישתבח און דאן פון יוצר אור מיט'ן עולם. ווען מען האָט מעהר צייט, זאָגט מען אַזויפיעל פון די וויטער אויסגערעכענטע מזמורים, וויפיל מען קען בעווייזען צוא זאָגען און אָנצופאַנגען מיט'ן עולם יוצר אור, וואס פריהער אַ מזמור איז דא אויסגערעכענט אַלץ וויכטיגער איז ער. פּאָלגעגדע זיינען די מזמורים: הללו אל בקדשו, הללו את ה' מן השמים די איבריגע קאַפּיטלען, װאָס פאַנגען אן מיט הללויה, ויברך דוד, הודו ביז והוא רחום און פון דאָרט הופט מען איבער ביז והוא רחום, װאָס איז בעפאָר אשרי. און מען זאגט פון דאָרט און ווייטער, ווען מען געפינט אָבער אַז דער עולם זאָגט שוין יוצר אור, דאן זאגט מען גאָר קיון פסוקי דזמרה, זאָנדערן מען דאַווענט מיט'ן עולם פון יוצר אור ביז נאָך שמונה עשרה, און דאן זאָגט מען פסוקי דזמרה אָהן ברוך שאמר און אָהן ישתבח; אָבער די ברכות השחר, דאס הייסט פון אשר נתן לשכוי בינה און די איבריגע ברכות, זאָגש מען יאַ, נור די ברכה פון אלהי נשמה זאָגט מען ניט, | | ברוך שאמר דאַרף מען זאָגען שטעהענדיג און מיט אַ נגון, האַלטענדיג די צוויי פאָדערסטע ציצית, אין דער רעכטער האַנד, און ווען מען ענדיגט מלך מהלל בתשבחות, קושט מען די ציצית, און מען לאָזט זיי אָב. פון ברוך שאמר ביז נאָך שמונה עשרה טהאָר מען ניט מפסיק זיין. |

1) געעפענט. %) אום (מיין גייסט) זאל דיר זינגען. 8) עהרען-(לידער). 4) לויפען. >

לִיניֶען-סּוּר לְבַתִּי ספר וְלְעָם.

פְסוקי רְוְמָרָה.

הֲרֵינִי מזמן

אֶת פַּי לְהוֹדוֹת וֹּלְהֲלֵּל ּלְשַׁבְּחַ

אֶת בּוֹרְאִי: בְרוּך

שֶׁאָמַר

וְהָיָה הָשוֹלֶם , בָרוּךְ הוא, בו

עֹשָׂה בְרֵאשִׁית, בְרוּך

אומַר וְעֹשָׂה , ָּרוּך

גוֹזֶר וּמְקִים , בְרוּך

מָרַחֵם

על הָאָרֶץ. בָּרוךְ

מְרַחֵם

עַל הַבְּרִייֹת , ְּרוּךְ

מְשַׁלִם

שָׂכֶר טוב לִירָאָיו, ָּרוּך

חי לְעַד

ְקיִם לְנָצֵח, בָרוּך

אִיך י'בֶערֵייט צו

מיין מויל

צו דאנקען און צו לוובָען

און צו רִיהְמֶען

מיון בֶּעשֶׁעפֶער.

גֶעלוֹיבְּט (אִיז עֶר),

וועלְכֶער הָאט גֶעזָאנְט,

אוּן עֶס אִיז גֶעוָָארְן די וֶועלְט; גֶעלוֹיבְּט איז עֶר; גֶעלוֹיבְּט (אִיז עֶר), (ויֶעלְכֶר)מַאכְט 'רי שעפפונג;

גֶעלוֹיבּט (אִיז עֶר),

(וועלכער) זאגְט אוּן טהוּט;

גֶעלוֹיבְּט (אִיז עֶר), ְְלֶכְרבֶעשְׁלִיסְט אָן ֶרְפִילְט; גֶעלוֹיבּט (אִיז עָר וֶעלְבֶער) עֶרְבַּארֶעמְט זִיף אוֹיף די ערר;

גֶעלוֹיבְּט (אִיז עֶר), (וֶועלְכֶער) עֶרְבַּארְמְט זִיךְ אויף די בֶּעשֶׁעפֶענִיסֶען; גֶעלויבְּט (אִיז עֶר), וֶועלְכֶער) בֶּעצַאהְלְט

א נוּטען קוין.

צוּ דִי וָואס פִירְכְטֶען אֶיהֶם}

גֶעלוֹיבְּט (איז ער), (וועלְבֶער) לֶעבְּט אויף עוויג. אוּן עֶקְסִיסְטִירְט אוֹיף עוִויג;

גֶעלוֹיבּט (איז ער),

- מָארְגֶעױ-גֶעבֶעט.

פּוֹדָה וּמַצִיל , בָּרויך שָמן ; ברו אַתָה ; אֶלֹהֵינוּ

מֶקֶך חוֹלֶם.. הָאֵל,

הָאָב הָרַחֲמֶץ. הַמּהֶלֶל

בְּפִי עַמּוֹ, מִשֶׁבֶּח וּמְפֹאָר

| בִּלְשׁוֹן

חֲסִידָיו וַעֲבָדָיו , וִּבְשִׁירֵי דָוִד

| בדה נְהַלֶלֶ

יי אֶלֹהֵינוּ, בִּשָׁבָחוֹת וּבִזְמָרוֹת

ונ

וּנָשַׁבַּחַך ַא ויר שְמֶך וְנַמְלִיכְך

מַלְכֵּנוּ אֶלֹהֵינוּ; יָחִיד,.

חי הָשוֹלָמִים ,

מֶלך

|:

מֶשׁבָּח וּמְפאָר

עָדִי. עַד שָמו הַנָּדוֹל ;

41 לייט אוּןרֶעמֶעט גֶעלוֹיבְּט אִיז זיין נַאמֶען. גֶעלוֹיבְּט בִּיסְטיוּ, עֲִוינֶער, אוּנְגֶער נאט, | קֶענִיג פוּן דֶער וֶוֶעלְט,

רֶער נָאט,

דֶער בַּארְמְהֶערְצִיגֶר פָאמֶער, וֶועלְכֶער אִיז גֶעלוֹיבְּט

דוּרף די מויל פון זיין פאלְק, גֶערִיהְמְט און פֶערְהֶערְלֵיכְט. דוּרְף דִי צוּנְג

פןזַיינֶע פרוּמֶע אָן זַיינֶע רִינֶר; אוּן מִיט די לִירֶער פוּן דָוִר, ין קְֶעכְט, וֶעלֶען מִיר דִיך לוֹיבֶּ. -

עֲוִוינֶער, אוּנְזֶער נאט, = מִיט רִיהְמוּנְגֶען

אוּן מִיט גֶעזַאנְגֶען

וֶועלֶען מִיר דִיף יגרוֹיסֶען, און מִיר ווֶעלֶען ד רִיהְמֶען, אָז מֶר על רִיַפֶערְהֶערְלִיכְן, ונודינ און רִיף עֶרְקְלֶערֶען אלפ קֶענְג, אוּנְזֶער קֶענִיג, אוּנְזֶער נאט! אֵיינְצִיגֶער,

"דאס לֶעבֶּען פוּן די וֶועכְטֶען. קעַני, = / גֶערִיהְמְט אוּן פֶערְהֶערְלִכְט אויף אִימֶער און עָוויג

אִיז זיין נְרוֹיפֶער נָאמֶען.

1) ניבים כמו אלה נמצאים גם בתלמוד: ברוך עושה בראשית ברכות נ'ד ע'א; ברוך אומר ועושת גוזר ומִקים ברכות ניז עיב; ברוך אתה הי המרחם על הארץ, תענית טיו ע'א. וכן, במי שאמר והיה העולם, חולין פּיד ע'ב ועוד. 6) מאַך

פערטיג. 8) (אַלעס) אין אָנפאַנג; ד. ה. וועלכער האָט אַלעס בּעשאַפע

= לעבענדער.

ן. 4 ד. ח. ערקלערען דיין גרוֹיסקייט. . 66 עוויג-

9 | לִנְֶן-סְהּוּרלָבְתִּי זר וְלָעֶם. | ְּפִפַּת שֵַׁרִית.

ברו אַתֶּה יי גֶעליְטביסְטו עוירי (מִשׁפָמָיון - וינע ימע

מלך מְהֶלֶל קֶענִיג, (וועלְבֶער)אִיז גֶעלוֹיבְּט טו זְכֵרוּ לְעוֹלִם 5. גֶעדֵיינְקְט אויף עוויג ַּתִּשׁבָּחוֹת ; | מִיט ווּהֶם-לִידֶער. בְּרִית , זיין בוּנד; | (גֶערֵיינְקְט דַאס) וָוָארְט,

דברי הימים א' טיז ח---ל'ו. הֵּבָר

ה 'הוֹדוּ ליי 8 דאנק צוּם עֲוִויגֶען, צִוָּה (וואס) עֶר הָאט גֶעבַּאטֶען, קָרְאוּ בִשָׁמ , = רּפְט אָן זיין נָאמֶען לָאֶלֶם דור ; בּז צֶם טוֹיזֶענְדְסְטִן גְעשָכֶבָט.' הודיעוּ בְעַמִּים מֵכְט בֶּעקֵנְט אָנְטֶר דִי פֶעלֶָר טו אֲשֶׁר כָּרַת ) 16 (גְרינְקְט דֶם בּוּנֶד) וס עֶר עֲלִילוֹתָיו ! ֵיינֶע טְהַאטֶען. אֶת אַבְרָהֶם, | הֶט נִשִָׁיסֶען מִיט אַבְרָהֶם, ₪ שִׁירוּ לו 9 זִינְגְט צו אֵיהֶם, יּשְׁבּטְתוְּיִצְחֶק; או זין שָׁואוּר צוּיְִָק זָמָרוּ לו, שְׁפִּילְט צוּ אֵיהֶם; + וַשׁמִידָה 7. אַזעֶר הָאט עֶס גֶעשְׁטֶעלְט שיחו רֶערְט ליטב פִיר יקב | בְּכֶל נַפְלְאוֹתָיו ; וֶוענֶען אלֶע ַייֶע ואוּנְדֶער. | לְחֹק, | אלס גֶעזֶעטְץ;

+ הִתְהַלְלוּ 0 רִיהְמְט אַייך לְיִשְׂרָאֵל פִיר יִשְָׂאֵ בֶּשֵׁם קָרְשׁוֹ, טיט זין הֵיילִנֶען נָאמֶע: ‏ |בְּרִית עוֹלֶם; אֵלֶם עֶוִנֶען בנ

יִשְׂמַח לב זָאל זִיךְ פּרְעהָען דאס הַארְץ יח לאמר 8 זָאגֶענְדִיג:

מְבַקָשִׁי יי; פון די וס "זוּכֶען דֶעם עֲוִויגֶען. לֶךְ אֶתֵּן - צוּ דִיר וֶועל אִיךְּ גֶעבֶּע

יא דִּרְשׁוּ יי |. פַארְשְׁט דֶעם עַוִוינֶען אֶרֶץ כְּנָען , דאס לַאנְד כְּנַעַן

ְעָז, | או ייו שטארטיים: װְחָבָל נַחֲלַתְכֶם : (אַלְס אייעֶ עְֶבִּטְהֵייל בַּקְּׁוּ פָנָיו ‏ "כְט זי אַנְגעִכְ ₪ בְּהִיוַתְבֶם " | 8. וֶעןְאִיהְרזַייט נָאףּגעוֶען ָמִיד; ֶעשֶׁנָרִי מְתִי מִמְפָּר, ‏ א ְליינְשצָאחְל מֶענְשׁע יג זִכְרוּנָפָלְאוֹתָיו גו גֶערֵיינְסְטזיינֶע יואנְקָער | כּמַעָט יניג

אֲשֶׁר טָשֶׂה, ‏ וכע עֶר זָאט ִטָהְאוּ וָרִים בָּהּ! ‏ א בְרֶעמְרֶע אִין אִיחֶר מֹפָֿתִיו = - זִיֶעוֹאעְרֶעצִיכְט ‏ ונוַתְהַלְכוּ ‏ 28 אקנוזיזינן מא

א זֶרַע יִשְׂרָאֵל ‏ 3 (אִיהְר) זַאמֶען פוןיִשְָׂאלי|וּמִמּמְלָכֶה אוּן פון אי הֶענִיגְריך עַבְדּוֹ, זַיין קְנֶעכְט, אֶל שָם אַחָר; צוּ אֵיין אַנְדֶער פַאלְק.

וּמִשְׁפָמִי פיהו ; אוּ דִיגֶערִיכְטֶע פוּ ימויק |מַגוֹי אֶל גו ,‏ פאזנאציןצוא (צוטָע נציןה

בְּנִי טקב (אִיהְר) קִינְרֶער פוּן יַעָֹבי ‏ | כאלא הְנִיחֲלְאִישׁ 21. הָאט ער קֵיין מַאןְגֶעלָאזֶען בְּחירָי ‏ יע ילעי | לְטְשָקֶם, | וי צ בריס

+ הוּא יי אֶלהֵינוּ, יערא ריר אֶנגִ | מכ שֲלֵיהֶם ‏ אוּעֶרהֶטנשְׁטְרָאפְט וֶוג זי בּכֶל הָאָרֶץ | אִבֶּער רי גַאנְצֶע עָרֶר = | מִלְכִים : ינ

₪ + דש

| 1) מכאן עד ;ובנביאי אל תרעו" נמצא גם בספר תהלים ק'ה א--ט'ו בשנויים. 6) בעטען. 8) בעט. 6 געגענוואָרט. 6 אורטהיילע; געזעטצע; שפריבע. 0) נאַכקאמען. ?) ד. ה. אויף אימער; וואס ער האט געבאטען צו טויזעגר (ד. הי = פיל) געשלעכטער. 00

00% 0

לינְיֶען-סְדּוּר לִבְתִּי סֹפֵר וְלָעֶם.

כב אֵל תִנְעוּ ַּמּשׁחִי ‏

ּבְנָבִיאִי |

אַל תְּרֵעוּ; כג שִׁירוּ לֵיי ֶּל הָאָרֶץ. בַּשְׂרו

מִיום אֶל יום יְשׁוּעָתוֹ ;

כד ספרוּ בגוים אֶת כְּבוֹדוֹ, כל הַָמִּי ְִלָאֹתָיו ‏

כה כִּי נָדוֹל יי וּמְהִלֶל מָאד , ְנוֹרֶא הוּא

עַל כָּל אֶלֹהִים ;

כִּי כָּל אֶלֹהֵי הָשַׁמִּים אֲלִילִים ,

יי

שָׁמַיִם עֶשֶׂ ‏ כז הוד והֵדֶר לפנו

עו וְְָָה בַּמְקוֹמו;

כח הֲבוּ ליי

מִשְׁפָּחוֹת עַמִּים,

ָבוּ לין כָּבוד ועז;

2 וָאגֶענְדִיג): בּעריהרט ניט יו מַיינֶע גֶעזַאלְבְּטֶע,

אוּן צוּ מַיינֶע פראפעטעו טְהוּט מֵיין שְלֶעכְטֶעם.

3. זִינְגֶם צוּם עֲווִיגֶען,

רי גַאנְצֶע עָרָה

זָאגְט אָן

פוּן טאג צוּ טאג

זיין הֵילֶף.

24. ררצעהלט אוּנְטֶר דִיכצִינן

זיין 'ֶערְלִיְקֵייט,

יינע ואוּנְדֶער.

5. דֶען גרויס איז דֶער עֲוִויגֶער און זְעהֶר גֶעלוֹיבְּט;

אוּן פוּרְכְטְבַּאר אִיז עֶר "אִיבֶּער אַלֶע נֶעטֶער.

8. דֶען אַלֶע גֶעטֶער

ייגֶען "גֶעטְצֶען

אָבֶּער דֶער עוִיגֶער

האט (דֶעם) חִימֶעל גֶעמַאכְט. 7, גְלַאנְץ אוּן פַּרַאכְט

איז פַאר אֵיהֶם; שְׁטַארְקֵייט אוּן פְרֵיירֶע

איז אִין זיין אָרֶט.

8 גִיבְּט צוּם עֶוִויגֶען, יט צוּם עֲוִויגֶען

עָהֶרֶע אוּן מַאכְט.

מָארְנֶען-נֶעבֶּעט.

כט הָבוּ ליי כָּבוֹד שְׁמוֹ, שאר מִנחָה ובאו לְפָנָיו. ִשתַּו לי בְּהַרָרַת קְרָש |

+ חלו פיי

כָּל הָאָרֶיץ, אף תִּכּוֹן תִּבָל בַּל תִמּוֹט ;

לֹאיִשֶׂמְחוּ הַשָּׁמַיִם

ְתָגֶל הָאָרֶץ. ויאמְרוּ בַגּוֹיִם

מָקֶך!

5ב יָרְעַם הַיַּם וּמְלאל, שלץ הַעָרָה וְכָל אֲשֶׁר בּוֹ; לג אָז יְרִנָנו עֲצִי הַיָּעַר, לפנ יי

בי בא לִשְׁפּוֹט

אֶת הָאָרֶץ: לד הוֹדוּ לֵיי כִּי טוֹב,

כִּי לְעולֶם חַסְדּוֹ;

לה וְאִמָרוּ

42

9 "גִיבּט צוּם עֶוויגֶען די עֶהֶרֶע פוּן זיין נַאמֶען; 'גֶעהְמְט אַ גֶעשֶׁענְק,

אוּן קוּמְט פַאר אֵיהֶם;

'בַּיינְט אייף צוּם עוויגֶען

אִין הֵילִיגֶער פְּרַאבְט.

0. צִיטֶערְט פַאר איהם

די נַאנְצֶע עָרָה -

יון אוֹףדִי)וֶעלְט שֶׁטְהְט פסט (אוּן) זי "בּייגְט זִיךְ נִיט.

|3. זאלען זֶך פרֶעהֶען רִי חִימֶל, או זָאל פְרֶעהְלִיּ זי רִיעָרֶ; און זאלען זיי זאנען אוּנְמֶער דִי נַאצְגַאנֶען

דֶער עֲווינֶער האט רֶענִירְט! 2 זָאל שְׁטוּרְמֶען דַאס מֶעער אוּן דֶס, וָואס פִילְט אֵיהֶם אָן;* זָאל זִיךְּ פרֶעהֶען דאס פַעלְד, אוּן אַלֶעם, וס אִיז אִין אֵיהֶם. 3 דאן וֶועלֶען זִינְגע

די בּוֹימֶער פוּן וואלְד;

פוּן פאר דֶעם עֲוִויגֶעןפי דֶען עֶר קוּמְט

צוּ רִיכְטֶען

דִי עָרֶד.

4 דַאנְקְט צוּם עֲוִויגֶען, דֶען עֶר אִיז גוּט;

דען אויף עֲוִויג

| אִיז זיין גְגַאדֶע. 5. אוּן זאנט:

1) פערקינדיגט, דערצעהלט. 8 עהרע. ‏ 8) מעהר אַלס אַלע געטער. 64 ניכטיגע. 5) שרייבט צו; זייט מיחס. . 6) טראגט. שבעט צום עוויגען. 8) וואַנקט ניט. 09ד. ה. אַלעס װאָס איז אין איהם. 10) ד. ה. צולים דעם עוויגען.

44 לְניֶע-סְדּוּר לְבְתִּי ספר וְלָעָם. = == תִּפְַּת שחרית.

הושיענוּ העלף אוּנן, וְהִרְבָּה אוּן עֶר פערמעהרטי

אֶלֹהַי יִשְׁמֵנוּ נָאט פוּן אוּנזֶער הילף, לְהָשִׁיב אפן , + צוּרִיקִיצוּיהַאלְטֶען זיין צארן,י וְקבְּצְנוּ אוּן פערזאמָעל אוּנְז, ולא יָעִיר אוּן עֶר ערוועקט נִיט והצילנ = אוּן רֶעטֶע אוּנז כַּל חֲמַתוֹ ; זיין גַאנְצֶען נָרִים.

מן | הגלים פון די נאציאנען, | | 5 אַתָּה יי דוּ, עוִויגֶער,

להודות אוּם צוּ דאנקען לא תִכְלָא זָאלְסְט נִיט צוּרִיקְהַאלְטֶען לשֶם ָרֶשֶּׁ. ‏ צ ליז פינינט יפ |רַחֲמִיך בי ערְבארְנ

לְהִשְׁתַּבֵּחַ אוּם זיף צוּ ריהמען ממני , פוּן מִיר , בִּתְהִלֶּתֶךְּ; ‏ מִּיט די טיב חַסְדֶךּ וַאֲמַתֶּך | דיין גְנַאדֶע אוּן טְרֵייהֵייט

לי ברו יי | גֶעלֹיבְּט איז דֶער ינֶער, |תָמִיד יִצְרוּנִָי ; = זָאלֶעו מִיף שְׁטֶענְרִיג היטען.

| אֶלֹהִי יִשְׂרָאֵל ‏ דֶער נָאט פוּן יִשׂואֵ ‏ | כ זְכוֹר רַחֲמִיך גֶערִיגְק דיין עֶרְבַּארְמוּנג,

מן הָעוֹלֶם פון עֲוִוינְקֵייט יי | עֲוִויגֶער, | + 7 + : : 2 שיר

ועד העולם , | בִּיז עָווינְקִייט ; > | וַחַסָדִיך. אוּן דיין גְנאדֶע; לאפרו כל העם א דסננצע פַאלְק הֶטגְזָאגְט: | כִּי מעולם המה דֶען פון עוויג אָן זיינען זיי.

אמ הלל ליי ; אֶמְן! אוּן לווב צוּם עֲוִיגֶען!|פֶה תָּנוּ לז ְגִיבּט שְׁטַארְקייט

מכאן ואילף הוּא ילקוט פסוקים מספר תהלים. | לאלהים צר נָאםז

ל רוממו עֶרְהֵייבְּם עַל יִשְׂרָאֵל אִיבֶּער יִשְׂרָאֵל

יי אֶלֹהֵינו דֶעם עֲוִויגֶען, אוּנְזֶער נָאט, נאותו . איז זיין עֶרְחַאבֶּענְחֵייט; והשתחוו או בַיינְט אַיך זו אוּן זַיין שטארקייט לַהֲדֹם רַנָלִיו ‏ צום 'ּיינְקעלדפוּ ינע פיסו' | בַּשׁחָקִים; איז אִין די הִימְלֶען. קדוש הוּא ; הֵיילִיג איז ער ! פט נוּרָא אֲלֹהִים פוּרנְטְבַּאר (בִּיְטו גָאט צם רוממו עֶרְהֵייבְּט מִמִּקְדָּשִׁיךְ , פוּן דַיינֶע הייליגטְהוּמְען: 0 אֶלֹהֵינוּ דֶעם עֲוִויגֶען. אוּנְזֶער נאט, אֶל יִשׂרָאֵל = דֶער גָאט פון יִשְׂרְאֵל

וְהִשְׁתַּחַץּ ‏ | אה בֵּיגְט אֵיך הוּא נוֹתֵן עֶר נִיבּט לְהר קרשו, צוּ זַיין הֵיילִיגֶען בַּארג , שז וְתַעֲצָמוֹת ‏ שְׁטַארקֵייט אוּן מאכט

כִּי קדוש דֶען הֵיילִיג איז לֶשֶׁם, = צוּ רֶעם פָאֶק: 5 4 4 7 ' יכ | יי אֲלֹהֵינוּ ; דֶער עֶוִויגֶער, אוּנְזֶער גָאט. | בָּרוּךְ אֶלֹהִים ; גֶעלוֹיבְּט אִיז גָאט י / + יט . . . 6

ע 'ח ה 'וְהוּא רָחוּם אוּן עֶר, דֶער בַּארמְהֶערְצִיגֶער, ציך אל נקמות יי גָאט פוּן ראבע, עווינער % יְכַפֵּר עָון פֶערְגִיבּט זִינד, אל נקמות גָאט פון רַאכֶע, ולא יַשְׁחִית ‏ או עֶר פֶערְדַארְבְּט נִישו | הופיע : עֶרשֵׁיין!

1) געשטעל; שטוהל. 8) צום בית חמק דיש. 8 ד. ה. פיל מאל האלט ער אָכ זיין צאָרן. ‏ 4) שרייפט צו; זווט מיחס. 6 לופט-קריוז; וואֶרקען-חימעל. ‏ 6) אד :א גאָט פון ראכע איז דער עוווגער. | 1) כתב בעל כנח'ג ומובא במג יא לאיח ס' רפ'א) וזיל: במקומות תיריא וקונשטנר ונא אין טיסרים וחוא רחום בפסוקי דזמרה פשבת וט עכ'ל. וכן בתב רגאון 'עב'ץ בסדורו. והט עם לזה עיין בראש תפרת ערב ת לרטבת.

יניסור בי ַפֶר וְָעֶם.

בי הַנָשָא

שפט הָאָרֶץ. הֶשֵׁב גְּמוּל

על נָּאִים ;

ליי הישעה , על עמ בַרְכֶתֶךְ סָלָח: ח'ו'ב יָ. צְבָאוֹת עִמֵנוּ,

מִשָׂגֵב לנו אֶלֹהִ יַעֲקֹב מָלָה: יי צְבָאוֹת , אִשְׁרֵי אֶדֶם במ בֶּךְ

ה יי הוֹשִׁימָה, הפל יטננו בָיוֹם קראנו ! טי הוֹשִׁיעָה אֶת עֵכֵך וּכָיך.

אֶת נַחֲלֶתֵךּ. וּרְעִם

ְנשְׂאָם

עַד הַעוּלֶם ; 2 נפשנו חַפְּתָה לין. לזרבו

ּמִנְנָנוּ הוא; א כִּי בו

1 זעה בעמערקונג 8 צו

..% לש .*

רִיכְטֶער פוּן דֶער ערד; גִיבּ א קוין

צו דִי שׁטָאלְצֶע

בי דֶעם עֲויגֶע איז די הי אויף דיין פַאלְק

זָאל זַיין דיין זעגען. סכה ! דר עֲוִויגֶר פַּוְדִי העער-שאארן איז מיט אונז,

אַ פעסטונג פִיר אוּנז

איז דֶער גָאט פון יעקב. יסָכָה! עֶיויגֶער פוּן דִי העער-שאארן! גְלִיקְלִיךְ אִיז דֶער מֶענְש, ֶועלְכֶר פרזיכרטזִיך אוֹף דיר, עֲווינֶער, הֶעלֶף!

דֶער קֶענִיג זל אוּנְז אַנְטְורְטְ אִין דֶעם טָאג, וֶוען מיר רופן. הַעלף

דיין פאלְק,

און בֶּענְשׁ

דיין עֶרְבּיטְהֵייל;

און פִיטֶער זוי

פיז עוויג.

אוּנְזֶער זֶעעלֶע

הָאפְט אויף נָאט;

אוּ;זֶער הילף

אוּן אוּנְזֶער שִׁילֶר איז עֶר, דֶען "רוּרך אֵיהֶם

פרְעהט זִיךְ אונזער הארץ;

זייטע 29.

9 אין,

מַארְנֶען-נֶעבֶּעט.

כִּי בְשֵׁם קָרְשׁו

כֶמְנוּ

יהי חַסְלֶּךְ יי עָלֵינוּ,

כַּאֲשֶׁר יַחַלְנּ ָך חי הַרָאֲנוּ יי חס

נְשָעך תִמֶן לנוּ: 3 קוּמָה שְֶרָתָה קָנוּ, ופדנוּ

לְמַען חַסְדֶך אָנֹכִי

אֲלהִיך הַמַּעֵלֶךְ

מֵאָרֶץ. מִצְהָיִם, הַרֶחֶב פיך וְאֲמַלְאֲהוּ!

זי אַשְׂרֵי הָעֶם שָׁכָּכֶה כּוֹ, אַשְׁרֵי הָעָם שי אָלְהָיו; וני בְּחסֶרֶךְ בָמְחְתִי

של לְבִ בִּישוָּתֶךְ. אֶשִירָה. לין

בִּי נָמַל שָלִי:

45

דֶען אויף זַיין הייליגען נאמֶען הָאבֶּען מִיר זִיךְ פערזיבערט. זָאל זיין דיין נְנָרֶע, א עווינְער, אִיבֶּער אוּנְז

אזו וי מֶר הבֵּן יְגְהַפט אוֹף דֶר, ויז אוּנז, עֶויגֶער,

דיין גְגַארֶע:

אוּן דיין הִילֶף גִיבּ אוּנז. שְׁטְעָה אוֹיף

(אַלֶס) הִילְף פיר אוּנְז; וֶוענֶען דיין נְנַאדֶע.

אי בִּין

דֶער עֶוִיגֶער, דַיין נָאט, וָולְכֵר חֶט דֶךְּ ארוֹיסְגֶעפִיהְרְט פוּן דֶעם לַאנְד מצרַיִם; עֶפֶען בְּרֵייט דיין מויל,

אוּן אִיף ווֶעל אֵיהֶם אָנְפִילֶען. ְלִיקָלִיךּ אִיז דאס פַאלְק. וואס אֵיהֶם (גֶעהְט) אזוי: גלִיקליף אִיז דאס פַאלק, ואס דֶער עֲוויגֶער אַז זיין גאט! אוּן אִיך,

אוֹיף דַיין גְנַאדֶע

האב אִיף זיף פֶערְטְרוֹיט; דוּרף דיין חִילֶף;

אִיךְ (ועל זִינְגֶען צוּם עֲוִויגֶען,

דֶען עֶר האט מר'גוּט בַּלוֹינְט.

יי

8 פערטרויטן געהאַרױט. 4) גוטעס געטהאָן.

6 ליִיעןסְדוּר לְבָתִּי סָפֶר וְלָעֶם.

במזמור הזת נמצאים ד' שמות ה'כנגד ארבעה שצריכין להודות (ברכות ל"ב), ותקנו לומר מזמור זה שהוא כמו ברכת הודאת גומל חסדים, מפני שאין

יום שלא נעשה בו נם לאדם, ולכן צריכים אנו לתת.

הודאה, ואחרי שאמרנו אשירה לה' בי גמל עכי סומכים אנחנו לזה מזמור לתודה, שהיא הודאה לגומל חסדים,

כתב אבן ירחי ,,בצרפת נהגו לדלג בשבתות ויויט מזמור לתודה, וכן בדין, שהיו אומרים אותו

מזמור לתודה זאָגט מען שטעהענדיג, אָבּער מען זאָגט.

עס ניט אַם שבת, יום טוב, ערב פסח ערב יום כפור און חול המועד פסח, אפער חול המועד סוכות און הושענא רפה זאגט מען עס יא.

תהלים ק' א מִזְמוֹר לתודה, !- א דַאנְק-גֶעזַאנְג. הריעו יי שאלט סיו צוּם עֲוִויגֶען, ָּל הָָרֶץ; = "צר אע ער ב עִבָדוּ 2 דִינְט אֶת יי דֶעם עֲוִויגֶען בְשִׂמְחָה, מִיט פְּרֵיירֶע! באו ומ לָפָנָיו פָאר אִיהֶם בְּרִנְנָה; מִיט גֶעזַאנְג, רע טיט כִּי יי | דַאס דֶער עֲוִוינֶער, הוּא אֶלֹהִים עֶר אִיז נָאט, הוא עְשֵׂנו | עֶר הָאט אוּנְז בֶּעשַׁאפֶען,

ולו אנחנו, און צוּ אֵיהֶם געהערען מִיר%

תְּפלַת שַׁחֲרִית.

=

בזמן הבית על הקרבת התודה שהיו מביאים ד' הצריכין להודות, ואין קריבה בשבת וויט, דנדרים ונדבות אין קריבין. בהן, אבל בפרובנצא וספרד אומרים אותו, ולא יתכן!! עכ"ל . ובעל הרוקח בס' שיייט אחרי כתבו הטעם כמו אבן ירחי הוסיף: .,ושמעתי על הרי אליהו שלא היה מדלג בשבת וויט כי אם שתי תיבות הללו מזמור לתודה, והיה מתחיל הריעו כה' ככ הארץ מפני שזה שבח של הקב"ה עכ"ל. ועיון ש"ע אויח סוף ס' נ"א, =

אס שבת אוןיום טוב זאָגט מען היר למנצח, א. ז. וו. וועלכעס געפינט זיך ווייטער אין תפלת שחרית לשפת ויום טוב. אין מאנכע געמיינדען זאגט מען למנצח אויך אם הושענא רבּה.

מו (מִיר זיינע) זיין פאלק וְצֹאן אוּן דַאס שאף מַרְעִיתוֹ; פוּן זַיין וֵויירֶע.

- לאו 4 קוּמְט

שעריו (אִין) זיינע טוֹיעֶרֶען בַּתוֹדָה מִיט "דַאנְק, חַצְרוֹתָי (אִין) זיינע הויפען-- בְּתְהַלָה , מִיט ילוי

הוֹדוּ לן דַאנְקְט אִיהֶם, בַּרֵכוּ לוֹיבְּט

שמו: זיין נַאמֶען.

: כִּי מוב יי 5 דֶען גוּט אִיז דֶער עווינער, לעולם | אוֹיף עוויג

חְַ י אִיז זיַין נאדָע:

וְעַד דר וָדֹר אֲמוּנָתוֹ ;

אוּן בִּיז גְשָׁלְכְט און נִשְׁבְט איז זיין מרייהייט.

1) אַ געזאַנג בּיים דאַנק-אָפּפער. 9) אַלע לענדער. 8) ערקענט. 4) לויט דעם כתיב ולא, הייסט עס: און ניט מיר זעלבּסט (האבּען זיך בּעשאפען). 5) פיטערניס. 6) דאנק-זאגונג, אַ דאַנק-ליד. 7) א לויב-ליד.

יניסור לִבָתִּיספֶר וְלָעֶם.

יהי כבור נזכר בּמסכתא סופרים פרק ייז הלכה יא, והוא ילקוט פסוקים מספר תחלים, מלבד הפסוק ישמחו חשמים וכוי שהוא בדה'א ט'ז ל'א והפסוק רבות מחשבות וכוי שהוא במשלי ייט כיא. אולם ח' מלך וכו" איננו פסוק בתנ'ך, והוא מרכב מהתחלת שלשה פסוקים תחלים יי ט'ז,

צ'ג א' ושמות ט'ויט,

ל יהי בבוד ו לְעוֹלֶם , ִשְׂמַח !; ְּמעֲשִי צַי יהי מְֹרֶךְ. מַעַתֶּה ְעַד עוֹלֶם ;

יי מִמִּזְרַח שָׁמֶשׁ

עד מְבוֹאוֹ, מֶהִלֶּל שם יי:

דָירֶם עַל כָּל גּויִם

יי +'

עַל הַשָּׁמיִם כְּבוֹדו ;

קל'ה וו

+: 57

שמֶך לְטוֹלם,

שָׁם יי

עֶס זָאל זיין

די הֶערְלִיכְקֵייט פון דֶם עֲוִויגְן אוֹיף עָוִויג;

דער עֲוִויגֶער זָאל זִיךְ פְרֶעהֶע מִיט זַיינֶע ווערקע.

זָאלזַיין דֶר נַאמְן פוּן דם עֲוִויגְ גֶעלוֹיבְּט

פוּן יעצט אָן

בִּיז אִין דֶער עווינקייט.

פוּן אוֹיפְגַאנְג פון דֶער זוּן בִּיז זיין אוּנְטֶערְנַאנְג גיט

דֶער נאמען פון דֶעם עֲוִויגֶען. הויף אִיבֶּער אַלֶע פֶעלְקֶער איז דֶער עווינער;:

אִיבֶּער דֶעם הִימֶעל

אִיז זיין הערליבקייט. עֲוִויגֶער:

דיין נאמען איז אויף עָוִיג;

מַארְגֶען-נֶעבֶּעט פיר וַואכֶען-טֶעג. 41

לה א ; ישמחו --

ְתָגֵל הָאָרֶץ ,

ויֹאמְרוּ בגוים ל

ינע

יי מֶֶך

יי יִמְלוֹך לְעוֹלֶם וְעֶל ; טי לד עוֹלֶם וָעָד , אָבְדוּ גוים מָאַרְצו ;

יי הֲפִיר עֲצַת גוים , הֲנֵיא

מַחשְׁבוֹת עַמִּים; |

מל רבות

מַחֲשָׁבוֹת

בֶּלֶב אִישׁ, ַעַצַת ג

זָאלֶען זִיךְ פרֶעהֶען

דִי הִימֶעל,

או זָאל פְרעָלִיך ייד עָר און זָאלֶען זֵייזָאנֶען אוּנְפֶער די נַאצְיָאנֶען:

דֶער עֲוִויגֶער רֶעגִירְט!

דער עֲוויגֶער אִיו קֶענִיג, דֶער עיגֶער אִיז געוֶוען קֶענִיג, דֶער עֲוִויגֶער וועט זיין קֶענִיג אויף אִימֶער אוּן עֲוויג.

דֶער עֲוִויגֶער אִיז קֶענִיג אִימֶער אוּן עֶוויג; נאצינֶעיימפֶערלרגֶעגַאנְגן פון זיין לַאנְד.

דֶער עֲוויגֶער הָאט צוּשְׁטֶעך: דֶעם רֵאטָה פוּן נַאצַיאנֶען; עֶר הָאט פערוועהרט

פִילֶע גֶעדַאנְקֶען

זיינְן אָן דֶם הַרְצן פן א מֶענְשְׁן; אָבֶּער דֶער רַאטח פֶן דֶם עוויגן

0 עֲוִויגֶער! הִיא תָקוּם; ‏ ראפ בְּלַיבְּט שְׁטעהֶֹר ‏ זְכֶרֶךְ דיין אַנְדַיינְקֶען אִיז א עֲצַת יי דֶער רַאטֶה פוּן דֶעם טְוִוינֶען לָהֹר וָדֹר; ‏ פִגֶעשׁנְטאו גֶעשֶׁעֲכְט |לְעוֹלֶם תַּעֲמֹד, בְּלִיבְּטשֶׁטעהְן אזיף עָוויג קִיג : דֶער עֶוִינֶער, מחשבות. לבו די גֶעדַאנְקֶען פוּן זיין הארצען בַּשָמִים אִים הִימֶעל לֶדֹר ודר ; (בְּלִיבְּט )רלט א ן גִשׁלֶבְט הָכִין כִּמְאוֹ, ‏ הְטְעְרפְסטנשְטְלְפזיוְְּ| ל כִּי הוא אָמַר רֶע עֶר הָאט (נור) גֶעזָאנְט, וּמַלְכוּתו אוּן זיין רעגירוּנג וַָּחִי , אוּן עֶס איז נעווארְען; בּפל מָשָׁלֶה; הערשט אִיבֶּער אַלֶעם. הוּא צִוֶּה ! עֶר הָאט (נוּר) בֶּעפוֹילֶען,

1 ד. ח. פיר אלע געשלעכטער, געגעראציאנען. ‏ 6 דאס הייסט, די היידען, געטצען-דינער.

48 | לִנֶעַרּוּר לִבְתִּיספֶרוְֶעֶם

ויעמד : אוּן עֶס איז גֶעבְּלִיבּען שטעהן.

א ר 5 רב יו ל

בְּצִיוֹן ,

אוָה

לְמוֹשֶׁב לוֹ;

ל כִּי יַעֲקֹב בָּחַר לו =

יִשְׂרָאֵל

לת

ִּ

לא יָטש יי

עַמּוֹ ,

וְנחֲלָת

לא יעֲוֹב ;

ציה וְהוּא רַחוּם

יְכַפֵּר עו

לא יַשְׁחִית

ְַרְָּ

לֶהֲשִׁיב אַפּו ,

וְלֹא יָעִיר

כָּל חֲמָתוֹ;

נן הֹשִינָה.

המֶּלֶד יננו

ְיוֹם קָרָאֲנוּ

רז דֶר עֲוִויגֶר הָט אוסֶערוַוהְלְט נאִין| ציון:

עֶר הָאט יְאֵיהֶר "פֶערְלַאנְגְט אַלֶס א וָאהְנְאָרְֶט פִיר זיף: דען יעקב הָאט דער עֲוִויגֶער = = אוֹיְעֶרווועהְכְט פיר זי יִשְרָאֵל

אַלֶס זיין "טהַייעֶרְן אַנֶענְטְהֶם. דֶען

דר עֲווִיגר וט נִיטיאַווג-וורְפן זיין פַאלְק;

אוּן זיין עֶרְבּ-טְהֵייל

וֶועט עֶר נִיט פֶערְלָאזֶען. אוּן יעֶר, דֶער בַּארְמְהֶערְצִינֶר. "פֶערְגִיבֶּט זִינְד,

אוּן עֶר פֶערְדַארְבְּט נִיט ; אוּן עֶר "פֶערְמֶעהְרְט צוּרִיק-צוּ-הַאלְטֶען זיין צָארְ," אוּן עֶר עֶרוועסְט נִיט

זיין גַאנְצֶען גָרים.

עִֶויגֶער, הֶעלְף'

דֶער קֶענִיג זֶל אוּנְז אַנְטְורְסָן אין דֶעם טָאג, וֶוען מיר רופן.

איתא בברכות ד' ע'פ: איר אלעזר איר אבינא כל האומר תהלה לדוד בכל יום שלש פעמים מובטח לו שהוא בן העולם הבא, עכ'ל הגמרא. ואולי זה הוא הטעם שהוסיפו שני פסוקים לפני המזמור תהלה לדוד, שיש בהם שלש פעמים אשרי, לרמוז כי טוב לאומרו שלש פעמים בכל יום (עיין בתוספות ברכות ליב ע'ב), וההוספה הזאת כבר היתה בימי חכמי התלמוד, כמו שנראה ממה שאמר ריי (ברכות ד, ע'ב) מפני מה לא נאמר נון פאשרי? וכונתו על המזמור תחלה לדוד הכתוב ע"פ סרר האלפא ביתא וחסר בורק אות נו"ן. וטעם הוספת חפסוק /ואנחנו? אחרי סוף המזמור, כתב הטור בשם רב עמרם גאון, מפני שהוא חותם במלת

תְַּלַּת שחרית לְחוֹל.

הללויה, כדו לסמוך הללויה אל הללויה, שכל המזמורים הבאים אחריו תחלתם וסופ ם הללויה.

ה" אַשָרִי יוֹשָׁבֵי בֵיתֶך, עוֹד יְהַלְלוּךּסָּלָה; (אֶו)לֹיבּע דִיד אִיטֶער.' סָלָה! קיד אַשְׁרֵי ‏ הָעָם גְלִיקָלִיךְ אִיז דאס פַאלְק, שָׁכֵּבֶה ל וָואס אֵיהֶם (גֶעהְט) אַזוֹי! אַשְרֵיהָעָם שָיָ אֶלֹחָיו !

גְלִיקְלִיּ זיינֶען - די, וֶועלְכֶע זִיטְצֶעאָן)דַייןהוז

ְלִיקְלִיךּ אִיז ראפ פַאלְק, ואס דֶערעויגֶער אַזזַן ָאט תהלים קמה. א תְּהִלֶּה לְדָוֵד, !- א לוֹיבּילִיד פון רָוָד, אֲרוֹמֵסֶךְ שי וְוֶעל דִיךְ עֶרְהוֹיבֶען, אֶלוֹהֵי הַמָּלֶךְ, מין גֵאם, אָ קֶענִיג; אֲבָרְכֶה שִׁט לְעוּלֶם וְעָד + ב בְּכָל יום אֵבָרָכָה. וַאֲהַלְלָה שִׁמָד. לְעוֹלֶם וְעֶד ; ג גָדול יי וּמְהֶלֶל מאד , לת אין קר : ד דור לָדוֹר יְשַׁבַּח מַעֲשִׂיךְ. וּנְבוּרֹתִיךְ יְגִידו ; ה הדר כְּבוֹר הוֹדֶךְ,

אוּן איף וֶועל"בֶּענְשָׁן ריין נמען אִימֶער אוּן עֲוִויג.

2. נֶערֶען טָאג

וול טיף ריף "בֶּענְשֶׁען אוּן אִיךוֶעל לוֹיבֶּען ַיין נָאמְ אִימֶער אוּן עוויג.

3 גְרוֹיס אִיז דֶער עוויגער אוּן זְעהֶר גֶעלוֹיבְּט;

אוּן צוּ זיין נרויסקייט

אִיז קיין פָארְשִׁינְג דָא.

4 יי עבט

צוּם (אַנְדֶער) גֶעשְׁלֶעבְט רִיהֶמְט דיינֶע וֶוערְמֶע;

אוּן דיינֶע מֶעכְטִיגֶע טְהַאטֶען דֶערְצֶעהְכֶען זיי.

5. (וֶועגֶען) דִי פַּרַאכְט

פון דיין הֶערְלִיכֶען נלאנץ

1 ד. ה. ציון. = 6 געוואונשען, בעגעהרט, געלוסט. ‏ 8) טחייערע, געליבטע זאַך; אָ זאָנדערבּאַרער שאַטץ. 4) אויפ-

געבעןן פערשטויסען. ל זיי וועלען דיך אימער לויבען. 8) לויבען.

6 אָדער: ער איז בארמהערציג; ער פערגיפט זינד. 6) ד. ה. פיל מאָל האַלט ער אָב זיין צארן.

לִיניֶען-מִוּר לְבָתִּי ספֶר וְלָעָם.

וברי נִפְלָאֹתִיך אֶשִיחָה :

ו וְעזוּ נוֹרְאוֹתֶיךְ יאמרו , א אֲִפְרְנָה ‏ 1 ובר

רב מוּבָך יַבִּיעוּ, וְצִדֶקֶתֶך יְרַנֵנוּ

ח ַנּוּן וְרַחוּם יי

+ 1:

א אַפַים. דל חֶסֶד;

ט סוב 0 לַכֹּל , ְרַחֲמָיו

עֵל כָּל מַעֲשָׂיו; יוה וי

כָּל מַעֲשִיך. ַחֲסִירֶך. יְבָרְכוּכָה ;

וא כָּבוֹד מלְכוֶּךּ

יאמרו . וּנְבוּרָתֶךְ יְדַבֵּרוּ;

וב לְהוֹרִיעַ

לַבְנֵי הָאֶדֶם

1) נעכדיינקען.

צ) זאָגען..

אוּן(װועגז)דיינע וואוּנרֶר-זַאכְן וֶועל איף 'רֵיידֶען.

6 אוּן (וֶוֶעגֶען) דִי מַאכְט

פון דַיינֶע פוּרְבְבַּארֶע טְהַאפְן ִירְשיור ‏ - אוּן דיין גְרוֹיסְקֵייט

וֶועל אי רֶערְצֶעהְלֶען.

7 די עֶרָאִיֶערוּנג

פון דיין גְרוֹיסֶע גוּטֶעם . דְרִיקֶען זֵיי אויס:

אוּן דיין גֶעלֶעכְטִינְטַיים בֶּעזִינגֶען זֵיי.

8 עג או בַּארפְהֶרִי אִיז דֶער עווינְער ; לַאנְג-מִיטְהִיג

אוּן נרוים (אִין) נְגַאדֶע.

9. גוּט אִיז דֶר עוגר צוּ אלמ אוּן זיין בַּארְמְהֶערְצִיגְקֵייט אִיזאויף עיינ ורקע 0 דִיר 'דַאנְקֶען, עווינער, אַלֶע יינע ְערְסָע:

און דַיינֶע פְרוּמֶע

בֶּענְשֶׁען דיף.

|| דִי הֶעְלִיבְקֵייט

פוּן דיין רֶעגִירוּנְג דֶערְצֶעהֶלֶען יי

אוּן (וֶוענֶען) דיין מַאכְט רִיידָען זיי.

2. צוּ מַאכֶען וִויסֶען

צוּ דִי מֶענְשֶׁע-קִינְדֶער

ג) בעשעפעניסען.

4) לויבען.

מַארְגֶען-נעפעט פיר וַואכֶען-טעג.

גְבוּרֹתָיו , וּכְבוֹד

הֲדַר מַלְכוּתו ; יג מלְכוּתף מַלְכוּת

כָּל עֹלָמִים , וּמֶמְשַׁלָתֶךְ בְּכֶל הור וְדֹר ; יד סומך יי לָכֶל הַנֹּפָלִים , ווֹקֵף

לְכָל הַכָּפוּפִים ; טו עֵינֵי בל אֵלִיך יְשַׂבַּרו ‏ וְאֶַּה נוֹתֵן לָהֶם אֶת אֶכְלֶם בְּעִתּוֹ ‏

טז פוֹתֵחַ

אֶת וד ' וּמַשְׂבִּיע

ָכֶל חי

רָצוֹן :

+ צַדִּיק ו בְּכֶל דְּרָכָיו, וְחָסִיד

בְכֶל מַעשָי ‏ יח קרוב יי לכָל קלְאָיו. לכל

אֲשֶׁר יִקְְאֲהוּ

5 עוויגקייטען.

) אָדער: דעם פקרלאנג פון אָלץ לעבעריגץ. 8) גיטוג; הייליג,

49

וַיינֶע מֶעבְטִינֶע טְהַאטֶען און דִי הֶערְלִיכְקֵייט

פוּן זיין פּרעכְטִיגֶע קָעניגרייך 3 דיין קֶענִיגרַייךְ

איז א קֶענִינְרֵייךְ

פוּן אַלֶע "וֶעלְטֶען;

און דיין הֶערְשַׁאפְט איז

4 דער עוויגער אִיז אַ שטִיצו פוּן אַלֶע גֶעפַּאלֶענֶע;

אוּן אֵיין אוֹיפְשְׁטֶעלֶער

פוּן אַלֶע גֶעבֵּיינְטֶע.

5. דִי אוינֶען פון אַלֶעמֶען האפֶען צוּ דִיר;

אוּן דוּ נִיבֶּסְט זֵיי

ֵייעֶר שפייז

אִין זי ציים,+

6 דוּ עֶפֶענְסְט

דיין הַאנד ;

אוּן עַסִינֶסֶט

אַכֶע לעבֶערִיֶ

"(מיט) וִויֶען.

7 גֶערֶעכְט אִיז דֶער עֲוִויגֶעו אִין אַלֶע זיינֶע וֶוענֶען- אוּן "נגעדיג

אִן אַלֶעזיינֶע טְהַאטֶען 8. נַאהֶענְט אִיז דֶער עֲוִויגֶער צוּ אַלֶע, וואס רוּפֶען אֵיהֶם צוּ אַלֶע,

וָואס רוּפַען אִיהֶם

6 ד. ה. אין דער ריכטיגער צִייט.

20

בָאָמָת :

טי רצון

יאו

יטָשָה,

וָאֶת שוְעְתֶם יִשְׁמַש

וְיוֹשִׁיעָם ;

כ שומר 0% אֶת כָּל אֹתֲבָיו, וְאֶת כָּל הֶרְשָעִים יִשְׁמִיד ;

כא תֲּהִלַּת 9 יְדַבָּר פִּי

יֵבֶרֶךְּ כָּל בָּשֶׂר שָׁם הְדָשו לְעוֹלֶם וְעֶד; יח ואנחנו ָבֶרֵךְ יה מַעַתָּה

ְעַד שוֹלָם, הַלְלוּיָהּ ;

עדעי חדודדוה =

ליער לְבְתִ ספ וְָָם

מִיט ואהְרְהֵייט. 8ּ. דֶעם וִוילֶען

פוּן די, ואפ פִירְבְטֶען אִיהֶם, טְחוּט עֶר;

און זֵייעֶר געשְרֵיי

הֶערְט עֶר,

אוּן עֶר הֶעלְפְט זֵיי.

0 דֶער עֶיויגֶער הִיט

די אַלֶע, וָואס לִיבֶּען אִיהֶם, אוּן אַלֶע זִינְרינ פֶערְטִילִינְט עֶר,

2- דֶעם לוֹיּ פוּן דֶעם עֲוויגֶען זָאל מיין מוֹיל רֵיירֶען,

אוּן לוֹיבֶּען זָאל אַלֶעס פְּלֵיישׁ זיין הֵיילִיגֶען נַאמֶען

אויף אִימֶער אוּן עֲוויג.

אוּן מִיר

וֶועלֶען לוֹיבֶּען דֶעם עֲוִויגֶען פוּן יֶעצְט אָן

בִּיז אִין דֶער עָוִיגקֵייט. לוֹיבְּט דֶעם עֲוִויגֶען!

תהלים קמיו

א הַלְלוּיָהּ, הַלְלִי נַפְשִׁי את יי; נאֲחַלָלָה יי בַּחַיַי,

אֲזַמָּרֶה לָאלהי בְּעוֹרִי

ג אַל תִּבְמָחוּ

|. לוֹיבּט דֶעם עֲוִויגֶען! לוים, מיין זֶעעלֶע,

דֶעם עֶוויגען.

2 אִיךווֶעללוֹבֶּען דֶעם עֲוִוינֶען בֵּיי מיין לֶעבֶּען;'

אִיף וועל זִינְגֶען צוּ מַיין גָאט זא לַאנְג אִיף "בִּין נָאךְ דָא, 3 פֶערְזִיכֶערְט אַייך נִים

תְּפֶַּת שחרית לְחוֹל.

בִנְדִיבִים ,

בְּבָן אָדֶם שָאִין לו תָשׁוּעָה; ד תצא רוחן שב לְאַלְמָתוֹ בַּייִם הַהוּא אָבְדוּ עֶשְׁתֹנֹתִיו: ה אַישָׁרִי

שָׁאֵל יַעֲקב בְּעֶזְרוֹ,

שָׂבְרוֹ

עַל יי אֶלֹהָיו; יעֹשָׂה

שָׁמַיִם וְאָרֶץ אֶת הַיָם

וְאֶת כָּל אֲשֶׁר בָּם,

לְעוֹלֶם ; לעשוקים

נתן קֶחָם לָרְעֲבִים .

0 מַתִיר אֲסוּרִים ;

יי :12

פקח שָוְרִים , יָי זקף כָּפוּפִים, יי אהָב צדיקים;

יי :1

שֹׂמֵר אֶת נָּרִים,

ח

ט

אויף "פִירְשְׁטֶען;

אוֹיף אַ. מֶענְשֶעןזָאהְן, בֵּייוְומְזעֶס אַז קַיין הִילְפֶע דא. 4 עֶס גהט ארויס זַיין *אָטְהֶם, קֶעהֶרְט עֶר צוּרִיק צוּזַייןעָרְד; אִין דֶעם זֶעלבֶּען טָאג

ער "פֶערְלָארְַינֶעגְרַאנְו 5- גְלִיקָלִיךְּ אִיז דֶער,

וָואס דֶער גָאט פוּן יַעֲקֹבֿ איז "אין זיין הִילֶף;

(וָואס) זיין האפנוּנג אִיז אוֹיף דֶעם עֲוִויגֶען, זיין גאט. 6 (וועלְבֶער) הָאט גֶעמַאבְט הִימָעַל אוּן עֶרֶד, | דאס מֶעער

אוּן אַלֶעס, וָואס איז אִין זֵיי: וֶועלְכֶער הִיט טְרַייהֵייט אויף עוויג.

7 עֶר יִטְהוּט רֶעכְט

פִיר דִי "אוּנְטֶערְדְרִיקְטָע, עֶר גִיבֶּט בְּרוֹיט

צוּ דִי הוּנְגֶערִינֶע;

דֶער עֶיִויגֶער

מַאבְט ליי גֶעפַאנְגֶענע

8 דֶער עֲוִויגֶער

עֶפֶענְט בְּלִינְרֶע (דִי אוֹיגֶען); ועט גנ דֶער עֲוִויגֶער לִיבְּט גֶערֶעכְטֶע. 9 דֶער עֶוִויגֶער

לִיכֶּם פְנֶעסְדֶע!

1 ד. ה. זאָלאַנג איך לעפּ. 9) עקסיסטיר. ‏ 8) ווירדענטרעגער; װאָהלטהעטיגע לייטע. 4) גייסט. ‏ 6 פערניכטעט > זיינע פּלענער. 6) איהם צו הילף. 1) פערשאַפט. 8) פערויבּטע. 9)בעפרים.

לִינְיֶען-מִדּוּר לִבְתִּי ספ וְלעֶם. מָארְנֶען-גֶעבֶּעט פִיר וָואכֶען-יטֶעג. ‏ 51

יי ידי

ותוּם וְאַלְמְנָה = רֶע אמאו רֶע |אָן מְִפֵּר; ‏ = אִז מיי מָאס רא יעודד, 'ריבטעט ער אויף ; ו מעודד עָנוים ( 0 דֶער עֶוִיגֶער רִיכְטֶעט

ְדֶרֶךְּ רְשָׁעִים אי דֶעם ווֶעג פוּן דִי זִינדִינֶע יי 0 אויף קְלֵיינְמִיטְהִיגֶע;

יִעוָת ; פֶערְקְרִיסְט עֶר. = | משפיל רְשָׁשִים עֶר עֶרְגִידְרִיגְט זִינְרִיג

יימֶלךְ יי 0. רֶעגִירֶען וועט דֶער עֲוִויגֶער די ארץ : = בִּיז צו דער עָרֶר. |

לְעוּלֶם | אויף עוויג; ז ענו ליי 7 זִינְגְט צוּם עֲוִויגֶען

אֲלֹהִיךְ צִיוֹן ‏ דיץ נאט, א צִיוֹן בְּתוֹדָה, מִיט אַ דַאנְקילִיר;

לֶדֹר וְדֹר, = פִּרגֶעשְלֶעכְטאוגֶעשְלֶעכְט | קרו לאלקינ = שפיט צו ונר גָאט

הַלְלױּה; ‏ לֹבְּט דֶעם עֶוִינֶען בְבְנור; אוֹיף א הַארְפָעי. 0777 תתל קמ'ז ח הַטְּכַפֶּה שָׁמַיִם 8 ווְבֶער בֶּערֶעקְט (רֶם) המל

א הַלְלוּיָהּ, 4 ליבְּט דֶעם עֶוִויגֶש. ‏ |בְּשָבִים מִים וָאלְקֶעגְס

כִּי טוב 'דֶען עֶר אִיז גוּם; הַמָּכִי לארץ וולְבֶר בְּרֵייטְט צוּ פִיר דִי עֶרֶד

ַמָּרֶה אֶלהֵינוּ, עתר גָאפי ‏ וְכָסֶר, רֶעגֶען,

כִּי נָשִים דע עֶר איז לִבְלִי הַמַּצְמִיחַ הָרִים וָכָר מַכֶט פב (אוֹף ברג נָאוִה תְהִלֶּה ; (אֵיהֶם) פּאסט לוֹיבּ, = חציר ! / גרָאז | ב בּוֹנָה יְרוּשָלַיִם 2. דֶער בּוֹיעֶר פוּן יְרוּשָׁלַיִם ט ניתָן לְבְּחָמָה 9 עֶר גִיבְּט דֶעם פיה

2 איז דֶער עֲוִויגֶער; לַחְמָהּ, אֵיהֶר שְׁפַייז;

נַדָחִי יִשְׂרָאֵל | דִי פֶערְשְׁטוֹיסֶענֶע פון שאל | לְבָנִי. ערב צּדִי ינע רַאבָּעו-- יכַנָם; ‏ װְֶשעֶרפֶעהַאמְלְש. - וְאֲשֶׁר יקראו; = וֶעלְֶע שער ֹהֲרוֹפֵא ‏ 6 ראי דֶער לער = |י לא בִנְבוּרַת ‏ 0 ניט די שטארקייט לִשׁכוְרֵי לָב, פרצנְָאגֶעג הֶרְצוְהֲמום ‏ פודֶם פֶערֶד. מְַבֶּשׁ - אונֶער פֶעְבִרֶרר ‏ יְפֶץ. ֶערְלַאנְְט עָה

לְעַצְבוֹתֶם; ‏ פת וַיעֶרֶע אע = | ולא בְשוקי הָאִישׁ נְט רִי"שׁענְְלֶען פון דֶעם או ימוֹנָה מִסְפָּר 4 ער צֶעהְלְט דֶעם צֶאהֶל |יִרְצָה; יל עָר

לַכּוֹכָבִים, פוּן דִי שְׁטֶערֶען; יא רוצה יי |ו. דער עֲוִויגֶער וִוילי לְכֶלֶּם צוּ זֵיי אַלֶעמֶען את יראיו. דִי, וָואס פירכטען אִיהֶם, שמות יִקָרָא : רוּפט ער נעמען.י | אֶת ַמְַחֲלים רי, וואס וארטען |

ה גָדוֹל אֲדֹנֵינוּ : 5. גְרוֹיס אִיז אוּנְזֶער הֶערר לְחַסְדּוֹ ‏ | אויף זיין גְגַאדֶע.

ורב כֹּחַ, אוּן גְרוֹיס (אִין) קְרַאפְט ; יג שַׁבָּי יִרוּשָׁלִים 12. לויבּ, דוּ ירושלים, לְתְבוּנתו | = *צו זיין פֶערְשְׁטַאנְד את ײב 0 דֶעם עֲוִויגֶען;

1) שטיצט ער, האַלט ער אויף. | ט) לויט די נגינח דאַרף איבערזעצט ווערען: דען עס איז גוט צו בעזינגען אונזער גאָט; דען ליבליך (און) שעהן איז (אזאַ)לױבּ, 8) ד. ח. ער רופט זיי אַלעמען מיט די נעמען. 66 אָדער: זיין פערשטאַנד איז אונערצעהלפאר. ‏ 6)פורעל. ‏ 6! װאַקסען. 7) נאָך עסען, דען דער ראָב זאָרגט ניט פיר זוינע קינדער. 8) שענקעל- קראַפּט. 9) דעם עוויגעןגעפעלט,

5 לִינְיֶען-סִדּוּר לְבָתִּי סָפֶר וְלָעם,

הַלָלִי אַלקיך צִיוֹן ; יג כִּי חזק

יחי עד

בֵּרֵךְ בְּניִךְ בְּקִרְבֵּךְ ‏ וד הַשָּׁם בול שָׁלוֹם, חֵלֶב חַטִּים יִשְׂבִּיעֵךְ: טו השלח אֲמרְתו אָרֶץ ,

עַד מְהָרָה יְרוּץ דִּבְרוֹ ; טו הַנֹּתֵן שָׁלְנ <-4 כָּפור כָּאֵפֶר יְפַזֶּר }

+ מַשלך קַרְחוֹ כָפִתִּים , לגי קָרְת מִי יַעֲמֹד;

יח יִשֶׁלַח דִּבְרוֹ

ויִמְפָם, ישב רוחו יִזְלוּ מָיִם ;

1 אָדער; ער האָט געשטעלט פרידען (אלס) דיין גרענעץ. 6) ווייסע װאָל. 3) פערפראָרענע טחוי.

לוֹיבּ דַיין נאט,

(דו) ציון.

8. דֶען עֶר הֶט פערשטארקט די רִיגְלֶען פון דיינע טויעָרְען: ערה גֶעֶּענש ייגער אִין דִיר.

4. ער מַאכְט

(אִין) דיין גרענעץ

פְרִידֶען,

(מיט) דֶעם בֶּעסְטֶן ויז זֶעטִינְט עֶר דִיר,

5 עֶר שִׁיקְט

זיין שפרוּף

(אויף) דֶער ערד;

גאנֶץ שְׁנֶעל

לויפט זיין ווארט.

6. עֶר גִיבֵּט שְׁנֵיי

וי *וואל;

'רַייף

ווי אש

שְׁפַּרֵייט עֶר אויס.

7. עֶר ווארפט

זיין +אייז

"אי וי בְּרֶעקְלֶעך;

פַאר זיין קֶעלְט

וֶוער קֶען בֶּעשְׁטֶעהְן?

8. עָר שִׁיִקְט זיין וָוארְט, אוּן צוּשׁמֶעלְצְט זי

עֶר מַאכְט בְּלָאזֶע זי וִוינֶד פְלִיסֶען (ווירֶער) וואסער.

תִּפַַּת שַׁחֲרִית לְחוֹל.

₪ מגיד דְבָָי

ליטקב . חָקָיו בר לְיִשְׂרָאֵל;

ב לא עָשָה כֵן

לְכֶל גּו וּמִשְׁפָּטִים בַּל יָרָעוּם , הַלְלוּיָה ;

א הַלְלוּיָהּ , הַלָלוּ אֶת נן מן הַשָּׁמַיִם, הַלְלוּהוּ בַּמְרוֹמִים ;

ג הללוח = כָל מַלְאָבָיו, הללוהוּ

כָּל צְבָאָיו; ג הללוּהו = שָמָש וְיָהָחַ. הַלְלוּהו

₪ עֶר זָאגְט זייבָע נועִרְסָער צוּ יעקב;

יינֶע גֶעזֶעמְצְט

אוּן זיינָע רֶעכְטֶע--

צוּ יִשְׂראֵל,

90 עֶר הָאטנִיט גֶעטְהָאן אזוי צוּ קֵיין נַאצְיאן,

'אוּן רֶעכְטֶע

שוייסָען זֵיי נִיט.

לויט דֶעם עֲוִויגֶען ‏

תהלים קמ'ח |. לויבּט דֶעם עוויגען !

לויבּט דֶעם עֲוִויגֶען

פוּן דֶעם הִימֶעל;

לבט אֵיהֶם

אִין דִי ְהֶעבְסְטֶע הִימֶעל. 2 לוֹיבְּט אֵיהֶם,

(אִיהֶה) אַלֶע יינע עֶנגְלֶען לוֹיבְּט אֵיהֶם,

(אֶהֶר)אַלֶע זיִינֶע העער-שארן. 3 לוֹיבְּט אִיהֶם,

(אִיהֶר) זוּן אוּן מָאנְד; לוֹיבְּט אֵיהֶם

כָּל כּוֹכְבֵי אוֹר ; (אֶהְר) אַלֶע לַייכְטְנְדֶע שְׁטֶרְן.

ד הַלְלוּהוּ

שָׁמֵי הַשְּׁמָיִם ,

ְהַמַיִ

מֵעַל הַשָּׁמָיִם ;

1 יְהֲלְלוּ

5)אין שטיקער. 6) דאָרום ווייסען זיי קיין רעכטע. 6 העהען.

4. לויבּט אֵיהֶם, (אִיהֶר) הִימֶעלְס-הִימֶעל; אוּן דאס וואסער, וואס איז

. 1

פוּן אִיבֶּער דִי הִימֶעל. 5. זָאלֶען זי לוֹבֶּע

4)האָגעל.

לִיגיֶען-סִדּוּר לְבַתִּי ספר וְלָעם.

אֶת שֵׁם ל כִּי הוּא צִוָּה וְנִבְרָאוּ; וויַעמידם לְעַד לְעוֹלֶם, חָק נָתֵן

וְלֹא יַעֲבוֹר ; ז הַלְלוּ

אֶת יי

מן הָאָרֶץ, תַּגֶינִים

וְכֶל המות ; ח אִישׁ וּבָרֶָד שָׁלג וְקִיטוֹר , הוח סְעָרָה עשה דְבָרוֹ; ט הֶהָרִים

וְכֶל גְבָעוֹת , עֵץ פְּרִי

ָכָל אֲרָזִים; יהֲחַיָּה

וְכָל בְּהֵמָה, רָמֶש

וִצְפּוֹר כָּנֶף ; א מֹלָבִי אָרֶץ ְכֶל לָאֶמִים, שָרִים

ְכָל שֹׁפָטִי אָרֶץ: |

וב בַּחיּרִים וְגֵם בְּתוּלוֹת,

רֶעם נָאמֶען פון דֶעם עוויגֶען דֶען עֶר הָאט בֶּעפוֹילֶען,

אָן זי זַיינְובּעשַׁאפְן גֶעוָוארֶען. 8 אועֶרהֶט ונל אויף אִימֶער (אוּן) עוויג;

א גֶעזֶעטץ האט עֶר גֶענֶעבֶּען. 1 לוֹיבְּט

דֶעם עֶוִויגֶען

פוּן דֶער עֶרְד,

(אִיהֶר) וַוַאלְפִישֶׁען .

אוּן אַלֶע יאַבִנְרוְּדֶען.

8. פַייעֶר אוּן הַאנֶעל,

שְׁנֵיי אוּן "גַעבַּעלוּ = שְׁטוּרֶם-ווינְ,

(וואס) טהוּם זיין וָוארְט,

9 די בֶער

אוּן אַלֶע חִיגְלֶען, פרוּבְט-בּוֹימֶער

אוּן אַלֶע צֶערֶערֶען;

0. דִי סְהִירֶען

אוּן אַלֶע פיה,

נעווירם

אוּן "פוֹיגְכֶען (מיט) פְלִינְכֶען; וו קֶענִינֶע פון דֶער עֶרֶר

אוּן אַלֶע נַאצַיאנֶען, פִרְֶטֶע

ָן אַלֶע ִיכְטֶער פוּןרֶערעָרָר 2. יְּגֶעימֶעגֶער

אוּן אויך יוּנג-פְרוֹיעֶן;

מַארְנֶען-גֶעבֶּעט פיר וָואכֶען-טעג. 8

וְקנִים

עִם נְשָרִים ; יג יְהַלְלוּ אֶת שֵׁם יי כִּי נִשְׁנָב שְׁמוֹ לְבַדּוֹ, הוֹדו

על אָריץ וְשָׁמָיִם!

יד וַיָרֶם

קָרְן לְעַמּוֹ. ְהִלָּה

לְכָל חֲסִידָיו, לִבְנֵי יִשְׂרְאֵל עַם קְרֹבוֹ, הַלְלוּיָה;

א הַלְלוּיָהּ , עיהו לי שיר חָדֶשׁ, ֶַלְתו

בִּקָהַל חֲסִידִים ; ניִשְׂמח יִשְׂרָאֵל

בְּעֹשִׂיו , בי ציין ילו בְמַלְכֶּם ‏ ג יְהַלָלוּ שָׁמוֹ בְמָחוֹל , בֶּתֹף וְכָנוֹר

אַלְטֶע לַייטֶע

מִים יוּנְגֶע קִינְדֶער

3 זַאלֶען זֵיי לוֹיבֶּען

דֶעם נַאמֶען פוּן דעם עֲוִויגֶעןָי ֶעןיעֶרְהַאבֶּץ א / זַיין נַאמֶען אַליין.

זיין נְלַאנְץ איז

אויף ערר אוּן הִימָעַל. | 4. אוּן עֶר הָאט ערְהֵייבֶּען רָעם הָארְן 'פון זיין פָאלְק, יְדְעם לויבז |

*פוּן אַלֶע זַיינֶע פרוּמע, "פון רִי קִינרֶער יִשָׂאלי יז נָהֶענְטֶע פָאלק. לוֹיבְּט דֶעם עֲוִויגֶען!

אע

תהלים קמ'ט

|. לוֹיבְּט דֶעם עֲוִויגֶעןז . זִינְגְט צוּם עֲוִוינֶען

א נֵייעֶם לִיד;

(זִינְגְט) זיין לוֹיבּ

א ר פֶערְַמְלוּנְופְרוּמֶע 2. זָאל זי פרעהען ישרְאל מִיט זַיין "בֶּעשֶׁעפֶער;

די צִיוֹן'ס קִינְדֶער

זָאלֶען פְרֶעהְלִיךְּ ז ין

מִיט זֵייעֶר קֶענִיג

3 זָאלֶען זֵיי לוֹיבֶען

ייו נָאמֶען

"מִיט טאנץ:

מִיט פּוֹיק אוּן פִידֶעל

1) טיפעניסען. 5) טומאַן; רויך. 6) בּעפליגעלטע פויגלען. 4) שטאַרק. 6)אַ. 66 פיר. צו. 6) (ער איז) א לױבּ, 8 לויט אונזער איבּערזעטצונג איז דער למיד פון לעמו, לכל, לבני אָנשטאָט דעם סמן פון סמיכות אויף דעם פריהעריגען

שם און דער פסוק ווערט פערשטאנען ווי: וירם קרן עמו, וירם תחלת כל חסידיו, וירם תהלת בני ישראל וכו'.

9 פילע

תאָרים אויף גאט קומען אין מעהרצאהל. ווי: אלחים, אדונים (אדוניו. און דאָרום שטעחט דאָ אויך בעושיו. 10) אין.

54

יְזַמָּרוּ לו ;

ד כִּי רוֹצָה יי בְּעֵמוֹ ,

יְפָאָר

עֲנָנִים בִּישׂוטָה | ה יַשְׁלָזוּ חֲסִידִים בָּכָבוֹד,

2

עַל מִשְׁכְּבוֹתָם ;

ו רוֹמְמוֹת אל בִּנְרוֹנָם ,

וָחֶרֶב פִּיפִיוֹת בְּיָדֶם ;

ו לַעֲשׂוֹת נָקָמָה בַגּוֹיִם , תוכְחות ְּאָמִים;

ח לְאָסר מַלְכֵיהֶם ְּזִקִּים , ונְְִרֵהֶ ְִּבְלֵי בל ט לַעֲשׁׂוֹת בָּהֶם מִשְׁפָּט כָּתוּב . הֲדֶר הוּא

לָכָל סיליו הַלְלוּיָהּ ;

יי יי

א הַלְלוּהּ ,

ִינֶיֶען-סִדּוּר לִבְתִּי סַפֶר וְלָעָם,

זַאלֶען זֵיי שְׁפִּילֶען צוּ אֵיהֶם. 4. דֶען דֶער עֲוויגֶער ויל זיין פַאלְק;

עֶר 'בֶּעשֶׁעהְנְט קְליינְמִיטְהיגֶע

מִיט הִילְף.

5- זָאלֶען זִיךְ פְרֶעהֶען פרוּמֶע מִיט עָהָרָע;

זָאלֶען זי זִינְגֶען

אוֹיף זָיִיעֶרֶע גֶעלֶעגֶערְס,

. דִי עֶרהַאבֶּענְהֵייט פון נָאט ('זאל זיין) אִין זייער האלדז, אָ אַצְווִייישַׁרְפִיגֶר שׁווֶערד-- אִין זָייעֶר הַאנְד;

7 אוּם צוּ טְהָאן ראכע אִיבֶּער דִי פֶעלְקֶער שְׁפְרַאכֶע

אִיבַּער דִי גַאצַיאנֶען.

8. אוּם צו בִּינדֶען

זֵייעֶרֶע מֶענִיגֶע

מִיט קייטען, אּזייעֶרֶעגעעֶהְרְטֶעלֵייטֶע-- מִיט אֵייזֶערְנֶע בַּאנְדֶען.

9 אוּם צוּ טְהָאן אִיבֶּער זֵיי דֶעם גֶעשְׁרִיבֶּענֶעם אוּרְטְהֵייל; שָר אִיז א "צִיערוּנְג

פִּיר אַלֶע זַיינֶע פרוּמֶע. לוֹיבְּט דֶעם עֲוִויגֶען.

תהלים קינ |. לבט דֶעם עֲוִויגֶען!

תְּפִלַּת שחרית לחול.

הַלְלוּ אֶל ְּקָדְשׁו ‏ הַלְלוּהּ רקיע עָזּ

ב הַלְלוּהוּ בִּנְבוּרֹתָיו , הַלְלוּהּ

כָּרֹב נָדְלוֹ ; ג הַלְלוּהוּ בִּתְקַע שׁוֹפָר, הַלְלוּהּ

בְּנָבֶל וְכַנּוֹר ; ד הַלְלוּחוּ = בְּתֹף וּמָחוֹל , הַלְלוּהוּ

בְּמֵנִים וְענּבוּ

ה הֲלָלוּהוּ בְּצִלְצָלִי שָׁמע, הַלְלוּהוּ

לי רוע

ו כֹּל הַנָּשָׁמָה תְּהַלֵּל יָהּ